Ενα ταξιδι μνημης με στοχο την κατανοηση του παροντος

Έναν περίπατο, στο παρελθόν, στις ρίζες του ελληνισμού και στην ιστορία της πατρίδας μας είχαν την ευκαιρία να κάνουν μέσα από τις σελίδες της «Επιστροφής», του πρώτου βιβλίου της σειράς «Οι Κόρες της Ελλάδας» της Φιλομήλα Λαπατά όσοι βρέθηκαν το απόγευμα της Τετάρτης, 16 Δεκεμβρίου στην Λέσχη Κομοτηναίων, σε εκδήλωση που διοργάνωσε το Βιβλιοχαρτοπωλείο «Βαφειάδης».
 
Ένα ταξίδι μνήμης στα πεπραγμένα του παρελθόντος μέσα από το οποίο όπως μας είχε υποσχεθεί η συγγραφέας στη συνέντευξη που προηγήθηκε στον «ΠτΘ» μας δόθηκε η ευκαιρία γνωρίζοντας τις ρίζες μας, το παρελθόν της χώρας μας, το παρελθόν των ίδιων μας των προγόνων, να κατανοήσουμε την υφιστάμενη πολιτική και κοινωνική κατάσταση της χώρας και σε δεύτερο χρόνο να προγραμματίσουμε το μέλλον της και κατ’ επέκταση το μέλλον το δικό μας.
 
Το έβδομο κατά σειρά βιβλίο της συγγραφέα και πρώτο της σειράς, η οποία όπως είπε και η ίδια θα αποτελείται από αυτοτελείς ιστορίες, μέσα από τις οποίες θα σκιαγραφείται η πολιτική και όχι μόνο ιστορία της χώρας μας, φτάνοντας έως και το 2000, έτυχε θερμής υποδοχής από το αναγνωστικό κοινό της χώρας, κατατάσσοντας την ίδια στη λίστα των πιο σημαντικών σύγχρονων ιστοριογράφων της εποχής μας.

Θερμής υποδοχής έτυχε η παρουσίαση του βιβλίου της και στην Κομοτηνή, καθώς το «παρών» στην αίθουσα της Λέσχης Κομοτηναίων όπου έλαβε χώρα η εκδήλωση, έδωσαν αρκετοί συμπολίτες μας, μεταξύ των οποίων ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ κ. Θεοχάρης Δαλακούρας με την σύζυγό του, η μαθηματικός κ. Λίνα Λαζαρίδου, η φιλόλογος κ. Σοφία Σουβατζόγλου αλλά και ο κ. Βασίλης Κέκκερης.
 
Την συγγραφέα προλόγισε ο κ. Βασίλης Βαφειάδης, δίνοντας στη συνέχεια τον λόγο στην ιστορικό, μουσικό και επίσης συγγραφέα κ. Λεύκη Σαραντινού, που ανέλαβε από κοινού με τη συγγραφέα την παρουσίαση του βιβλίου.
 
Ως ένα «πολύτιμο μάθημα ζωής» που δίνεται μέσα από τις καρδιές και τα εσώψυχα των ηρώων, αλλά και μία ολοζώντανη «τοιχογραφία της παλιάς Αθήνας και της νεότερης ελληνικής ιστορίας» περιέγραψε το βιβλίο η κ.Σαραντινού, τονίζοντας πως μέσα από τις σελίδες του «κάνουμε μία βουτιά στα τελευταία επαναστατικά χρόνια στην Αθήνα, ώστε να μας δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσουμε από κοντά το ταραγμένο παρελθόν της πρωταγωνίστριας και τις αιτίες που την κάνουν να υποφέρει στο μετεπαναστατικό παρόν του βιβλίου, είκοσι χρόνια μετά».
 
Ένα ιστορικό μυθιστόρημα η σύνδεση του οποίου με το παρόν, σύμφωνα με τα λεγόμενα της ίδιας, είναι εμφανής μέσα από τα «σημάδια» του παρελθόντος- η ξενοφοβία, ο αιώνιος διχασμός των Ελλήνων και η καχυποψία απέναντι σε κάθε τι νέο και επιβεβλημένο από τη μεριά των Ευρωπαίων- που κατοικοεδρεύουν ακόμα και σήμερα στην Ελλάδα.
 
Όλα αυτά μέσα από τα μάτια και τη γραφή της Φιλομήλας Λαπατά, η οποία όπως τόνισε και η κ.Σαραντινού «μπορεί άνετα να διεκδικήσει τους τίτλους του λογοτέχνη, του ιστορικού, του πολιτικού αναλυτή, αλλά και του ψυχαναλυτή των πιο μύχιων συναισθημάτων των ανθρώπων».
 
Ακολουθεί η παρουσίαση της «Επιστροφής» από την ιστορικό Λεύκη Σαραντινού. 

Λεύκη Σαραντινού «Η “Επιστροφή” αφορμή για εσωτερικό προβληματισμό και προτροπή να ρουφήξουμε ως το μεδούλι τη ζωή που ξεγλιστρά τόσο γρήγορα από τα χέρια μας»

Η συγγραφέας την οποία έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε σήμερα στην πόλη μας, η Φιλομήλα Λαπατά, είναι μία κυρία που δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, αφού είναι ευρέως γνωστή στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό μέσα από τα πολυάριθμα βιβλία της. Είναι μια γυναίκα πολυταξιδεμένη, σπουδαγμένη και πολύγλωσση που δηλώνει όμως ακόμα μαθήτρια της ίδιας της ζωής. Λατρεύει την Ιταλία, στην οποία έχει ζήσει οκτώ χρόνια και το ιταλικό κοινό της ανταπέδωσε αυτή την αγάπη τιμώντας τη με δύο βραβεία για την προσφορά της στον χώρο της λογοτεχνίας.
 
Σε μας είναι κυρίως γνωστή μέσα από την τριλογία της για τον ελληνισμό της διασποράς την περίοδο 1791-1913, η οποία αποτελείται από τα βιβλία «Οι κόρες του νερού», «Lacryma Christi» και «Εις το όνομα της μητρός». Άλλα έργα της που αφορούν τον Πειραιά και την Αθήνα των αρχών του εικοστού αιώνα είναι «Η ξυπόλυτη των Αθηνών και η χήρα του Πειραιά, ενώ οι «Επικίνδυνες λέξεις» είναι το μοναδικό, προς το παρόν, βιβλίο της που τοποθετείται στη σύγχρονη εποχή.
 
Το τελευταίο της βιβλίο «Η επιστροφή» μας ταξιδεύει πίσω στον 19ο αιώνα, στους πρώτους χρόνους ζωής του απελευθερωμένου από τον τουρκικό ζυγό νεοελληνικού κράτους και, πιο συγκεκριμένα, στην εποχή του βασιλιά Όθωνα και της Βαυαροκρατίας.
 
Στην Αθήνα του 1836 οι Έλληνες είναι διχασμένοι ανάμεσα στις προκαταλήψεις, τη διαφθορά και την ασυδοσία του πρόσφατου οθωμανικού παρελθόντος και στα νέα «ευρωπαϊκού τύπου» μέτρα για τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού κράτους που προσπαθούν οι Βαυαροί να επιβάλλουν στον απείθαρχο λαό, ο οποίος διακατέχεται από ξενοφοβία, λησμονώντας ότι οι ίδιοι αυτοί ξένοι ήταν εκείνοι οι οποίοι έδωσαν τελικά στους Έλληνες πριν από λίγα χρόνια την πολυπόθητη ελευθερία τους.
 
Το βιβλίο όμως δεν ανατρέχει μόνο τη δεκαετία του 1830, αλλά και τα τελευταία επαναστατικά χρόνια δίνοντάς μας την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε τα δεινά, που υπέφεραν οι οικογένειες των αγωνιστών της επανάστασης, αλλά και το πόσο δύσκολη ήταν τελικά η σύσταση του νεοελληνικού κράτους από το μηδέν και η εγκατάλειψη των νωπών ακόμη αναμνήσεων από την τουρκοκρατία.
 
Και πράγματι, η Αθήνα των πρώτων δεκαετιών του 19ου αιώνα, ρημαγμένη από τον πόλεμο, τους ληστές, τη φτώχεια και την αμορφωσιά των απλών ανθρώπων, θυμίζει περισσότερο την οθωμανική αυτοκρατορία σε ό,τι αφορά τα ήθη, τις νοοτροπίες και τη θέση των γυναικών στην ελληνική κοινωνία, παρά τη σύγχρονη Ελλάδα.
 
Σημαντικά γεγονότα της εποχής, όπως οι τελευταίες μάχες της επανάστασης στην Αθήνα, η επίσκεψη του Λουδοβίκου της Βαυαρίας στην Ελλάδα και το κτίσιμο των ανακτόρων για τον βασιλιά Όθωνα, περνούν κινηματογραφικά μπροστά από τα μάτια μας καθώς βυθιζόμαστε στο βιβλίο, μαζί με τη εικόνα της παλιάς Αθήνας, της τόσο διαφορετικής από τη σημερινή, η οποία κάνει τον αναγνώστη να αισθανθεί ότι έχει μπροστά του έναν άριστα φιλοτεχνημένο ζωγραφικό πίνακα της εποχής, του οποίου αποτελεί και ο ίδιος μέρος.
 
Πάνω σ’ αυτόν τον καμβά τοποθετούνται οι ήρωες του μυθιστορήματος, η πρωταγωνίστρια Λέγκω Βαρβαρέσου- Ασλάνογλου, η χήρα ενός αγωνιστή του ’21 Κοραλία Τζάβαλου, ο αινιγματικός και μυστηριώδης Σέργιος Βογιατζόγλου, ο τυπικός εκπρόσωπος του λαού Μπάμπης Τζίτζικας, ο αναρχικός Κόλλιας Γαδής και οι υπόλοιποι δευτεραγωνιστές.
 
Η λοκάντα, δηλαδή το πανδοχείο της Κοραλίας Τζάβαλου στη συμβολή της Αιολικής και της Ερμαϊκής οδού, είναι παρούσα σ’ ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου καθώς αποτελεί τόπο συνάντησης των περισσότερων πρωταγωνιστών που ανταλλάσσουν πολιτικές απόψεις, τσακώνονται αλλά και ερωτοτροπούν. Και όταν ο Σέργιος Βογιατζόγλου φτάσει από την Κωνσταντινούπολη στην Αθήνα, δεν θα βρει καταλληλότερο μέρος για να μείνει από τη λοκάντα της κυρά- Κοραλίας.
 
Ακολούθως, με την παρουσίαση της Λέγκως Βαρβαρέσου- Ασλάνογλου και της οικογένειάς της κάνουμε μία βουτιά στα τελευταία επαναστατικά χρόνια στην Αθήνα, ώστε να μας δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσουμε από κοντά το ταραγμένο παρελθόν της πρωταγωνίστριας και τις αιτίες που την κάνουν να υποφέρει στο μετεπαναστατικό παρόν του βιβλίου, είκοσι χρόνια μετά.
 
Οι γυναίκες είναι λοιπόν καταπιεσμένες από τα αυστηρά ήθη της εποχής και εγκλωβισμένες στο πάγιο μοτίβο γάμου- πολλών παιδιών. Οι λίγες που τολμούν να διαφέρουν, είτε λόγω μόρφωσης, είτε λόγω χαρακτήρα, είτε από μία διαφορετική στάση ζωής και θεώρησης των πραγμάτων, καταδικάζονται απερίφραστα από τη συντηρητική κοινωνία της εποχής, η οποία υμνεί την ομοιομορφία. Καταφέρνουν να ερωτεύονται, αλλά δεν βρίσκουν πάντοτε τόσο εύκολα την ευτυχία. Συχνά δε, αναγκάζονται να υποφέρουν σιωπηλά προσμένοντας στωικά καλύτερες μέρες. Οπωσδήποτε όμως η θέση τους ως χήρες ή κόρες των σκληροτράχηλων αγωνιστών του ’21 τις απομακρύνει από την ιδέα μιας ήρεμης και ευτυχισμένης ζωής. Κάποιες βέβαια, όπως η τολμηρή πρωταγωνίστρια Λέγκω και η πεισματάρα λοκαντιέρα Κοραλία, βρίσκουν τελικά τη δύναμη να αψηφήσουν τις κοινωνικές συμβάσεις και να διεκδικήσουν αυτό που ποθεί η καρδιά τους, πληρώνοντας πάντα βέβαια και το ανάλογο τίμημα.
 
Οι άντρες από την άλλη, ευνοημένοι από τα ήθη της εποχής που δίνουν προνομιούχο θέση στο φύλο τους, καταφέρνουν ευκολότερα να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους και να βρουν τη θέση τους στον κύκλο της ζωής. Όσοι προέρχονται από τις ανώτερες τάξεις σπουδάζουν ευκολότερα και αποκτούν κοινωνική καταξίωση, ενώ ακόμα και οι φτωχοί βρίσκουν τελικά τον τρόπο να αψηφήσουν ευκολότερα από το γυναικείο φύλο την οικογενειακή παράδοση και να κάνουν αυτό που τους υπαγορεύει η καρδιά τους. Παρ’ όλα αυτά, έχουν κι αυτοί με κάποιον τρόπο νιώσει επάνω τους το πέπλο της δυστυχίας, είτε από έναν ανεκπλήρωτο έρωτα, είτε από την εγκατάλειψη της πατρικής γης, είτε από αβάσταχτη μοναξιά.
 
Καθένας από τους ήρωες έχει επομένως το δικό του μερίδιο στον πόνο και τις δικές του τραγικές εμπειρίες να μας διηγηθεί, τις οποίες η συγγραφέας δεν φείδεται να μας παρουσιάσει εκτενώς, όχι μόνο για τους πρωταγωνιστές, αλλά ακόμη και για τους πιο μικρούς και φαινομενικά ασήμαντους ήρωες του βιβλίου της. Η γλώσσα ρέει αβίαστα και μας δίνει γλαφυρές περιγραφές τόσο της πόλης, όσο και των ηρώων διεισδύοντας σε βάθος στον ψυχικό τους κόσμο και αναλύοντας τα συναισθήματα και τις ψυχολογικές μεταπτώσεις τους.
 
Η πένα της συγγραφέως δεν περιορίζεται όμως μόνο στον αισθηματικό κόσμο των ηρώων, αλλά αντίθετα σκιαγραφεί διεξοδικά την εμφάνιση και τον χαρακτήρα τους, κάνοντας τον αναγνώστη να αισθανθεί ότι τους έχει ολοζώντανους απέναντί του και σχεδόν τους ακούει να διαπληκτίζονται, να γελούν και να ερωτεύονται.
 
Ο δυνατός και απρόσμενος έρωτας, ο γάμος που για πολλούς ανθρώπους, ιδίως γυναίκες, δεν είναι πάντα όπως τον ονειρεύονταν, ο διακαής πόθος απόκτησης παιδιών, ο ασυγκράτητος θυμός, η σφοδρή επιθυμία για εκδίκηση και η συσσωρευμένη οργή, μαζί με τη δύναμη της μετάνοιας, της συγχώρεσης και της ψυχικής κάθαρσης είναι μερικές μόνο από τις παραμέτρους που αφορούν τους ολοζώντανους αυτούς χαρακτήρες.
 
Η πεποίθηση ότι ο άνθρωπος μπορεί να αντέξει τελικά τα πάντα, ότι όλη μας η ζωή είναι επιλογές και συνέπειες, ότι το να μεγαλώνεις σημαίνει να μαθαίνεις να αποχωρίζεσαι και η βεβαιότητα ότι οι δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής μας σημαδεύουν αμετάκλητα είναι επίσης κάποιες από τις ιδέες που δίνονται στο μυθιστόρημα, συχνά σε μορφή μικρών αποφθεγμάτων.
 
«Τα άξια στη ζωή έρχονται όταν είμαστε έτοιμοι να τα αποδεχτούμε», μας λέει η αφηγήτρια στο βιβλίο της γιατί τελικά, όπως ισχυρίζεται η ίδια «το πιο ιερό μάθημα απ’ όλα είναι η ίδια η ζωή». Και η συγγραφέας, όπως διαπιστώνουμε από το βιβλίο της, έχει σπουδάσει για τα καλά αυτό το τόσο παράξενο αλλά και σημαντικό μάθημα και φιλοδοξεί μέσα από την «Επιστροφή» να προσφέρει και σε μας το έναυσμα για να ερευνήσουμε τον ψυχικό μας κόσμο και να πολεμήσουμε τα πάθη που ο καθένας από εμάς κουβαλάει μέσα του. Μία αφορμή δηλαδή για εσωτερικό προβληματισμό και μία προτροπή να ρουφήξουμε ως το μεδούλι τη ζωή που ξεγλιστρά τόσο γρήγορα από τα χέρια μας.
 
Θα έλεγε κανείς λοιπόν ότι στο παρόν βιβλίο ο στόχος της συγγραφέως είναι διττός: από τη μια, όπως προαναφέρθηκε, μας δίνει ένα πολύτιμο μάθημα ζωής μέσα από τις καρδιές και τα εσώψυχα των ηρώων, και από την άλλη μας προσφέρει μια ολοζώντανη τοιχογραφία της παλιάς Αθήνας και της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
 
Τέλος, η σύνδεση της «Επιστροφής» με το παρόν είναι εμφανής, αφού τα σημάδια της τουρκοκρατίας είναι ακόμα και σήμερα ορατά στη χώρα μας και οι ομοιότητες του νεοσύστατου ελληνικού κράτους του 19ου αιώνα με το σημερινό ουκ ολίγες: η ξενοφοβία, ο αιώνιος διχασμός των Ελλήνων και η καχυποψία απέναντι σε κάθε τι νέο και επιβεβλημένο από τη μεριά των Ευρωπαίων είναι σίγουρα κάποιες από αυτές τις κατάρες που ταλανίζουν τη φυλή μας ακόμα και σήμερα.
 
«Γιατί οι Έλληνες είναι καλοί στον πόλεμο, αλλά όχι στην ειρήνη», μας λέει αποφθεγματικά η συγγραφέας, η οποία στο συγκεκριμένο βιβλίο μπορεί άνετα να διεκδικήσει τους τίτλους του λογοτέχνη, του ιστορικού, του πολιτικού αναλυτή, αλλά και του ψυχαναλυτή των πιο μύχιων συναισθημάτων των ανθρώπων. Αναμφισβήτητα λοιπόν η προσπάθειά της αξίζει τα συγχαρητήριά μας και αναμένουμε με αγωνία τη συνέχεια από τις «Κόρες της Ελλάδας», η οποία είναι σίγουρο ότι δεν θα μας απογοητεύσει.»

Μια γεμάτη χρονιά…

Η βιβλιοπαρουσίαση του νέου μυθιστορήματος της Φιλομήλας Λαπατά αποτέλεσε και την τελευταία για το 2015 εκδήλωση των βιβλιοχαρτοπωλείων «Βαφειάδης». Με την «Επιστροφή» ολοκληρώθηκε και φέτος μία ιδιαίτερα δραστήρια και γεμάτη επιτυχίες για τα βιβλιοχαρτοπωλεία «Βαφειάδης» χρονιά, τα οποία μέσα σε ένα χρόνο κατέφεραν και «φιλοξένησαν» στην πόλη μας κάποια από τα μεγαλύτερη ονόματα της σύγχρονης ελληνικής μυθιστοριογραφίας και όχι μόνο, μεταξύ των οποίων ο μοναδικός Αύγουστος Κορτώ, η Τατιάνα Αβέρωφ, ο Γιάννης Σερβετάς, ο Κώστας Κρομμύδας, η Μαίρη Κόντζογλου, η Ρένα Ρώσση –Ζαϊρη κ.α.
 
Εμείς με τη σειρά μας να ευχηθούμε στο σύνολο της οικογένειας Βαφειάδη το 2016 να είναι ακόμα πιο γεμάτο από ωραίες στιγμές, ανθρώπους και αναγνώσματα! 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.