Οι Ζαλουφιωτες ανταμωνουν σημερα στην Παραδημη

Στην Παραδημή θα ανταμώσουν σήμερα οι αρβανίτικης καταγωγής πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης που έλκουν την καταγωγή τους από το Ζαλούφι. Πρόκειται για το έκτο κατά σειρά πανελλήνιο αντάμωμα όπως εξήγησε μιλώντας μέσω της συχνότητας του Ράδιο Παρατηρητής ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Παραδημής και Φίλων κ. Τέλης Μαριόλας. «Έχουμε καλεσμένους 25 συλλόγους από τις Σέρρες, τη Θεσσαλονίκη, τον Έβρο και τη Ροδόπη» συνέχισε ο ίδιος προσθέτοντας πως σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους ο αριθμός των επισκεπτών που θα παραβρεθούν στο αντάμωμα αγγίζει τα 1.000 άτομα.
 
 
Παραδοσιακό γλέντι με χορό και τραγούδι, παραδοσιακά εδέσματα, ομιλίες, αλλά και παράλληλες εκδηλώσεις όπως έκθεση με φωτογραφίες «αλλοτινής» εποχής από τον οικισμό της Παραδημής θα συνθέσουν το πρόγραμμα των εκδηλώσεων του ανταμώματος, όπως εξήγησε ο ίδιος ενώ αναφερόμενος στην περίοδο προετοιμασίας έκανε λόγο για «γλυκιές» δυσκολίες που όμως τα μέλη ευελπιστούν πως θα τους ανταμείψει το αποτέλεσμα.
 
Με αφορμή το 6ο Πανελλήνιο Αντάμωμα Ζαλουφιωτών-Αρβανιτών Προσφύγων Ανατολικής Θράκης παρουσιάζουμε σήμερα τόσο την ιστορία του οικισμού της Παραδημής όσο και τα ιστορικά στοιχεία των Αρβανιτών Προσφύγων της Ανατολικής Θράκης όπως αποτυπώνονται στο υπό έκδοση πόνημα του κ. Δημήτρη Δαλάτση, «Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης».
 

Ο οικισμός της Παραδημής

 
Η Παραδημή είναι οικισμός του Νομού Poδόπns, διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Κομοτηνής και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 αριθμεί 454 κατοίκους (σήμερα είναι κατά πολύ λιγότεροι). Βρίσκεται περίπου 8 χιλιόμετρα οδικοί νοτιοδυτικά της Κομοτηνής. Είναι προσφυγικό χωριό και οι κάτοικοι έχουν έρθει από την Ανατολική Θράκη την περίοδο του 1922. Στην πλειοψηφία τους (σχεδόν το 90%) είναι αρβανίτες, από το χωριό Χρυσόλιθος (Αλτίν-τας) καθώς και κάποιες οικογένειες από τις περιοχές Αρκαδιούπολης και Κρύας Βρύσης (Σαράντα Εκκλησιών).
 
Το χωριό Χρυσόλιθος (Αλτίν-τας) ανήκε στην περιφέρεια Καλλιπόλεως. Σύμφωνα με έκθεση στις 25-11-1881 του θρακικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ραιδεστού, κατοικούνταν από 1.200 κατοίκους και είχε δημοτικό σχολείο με 60 μαθητές. Κατά την απογραφή του 1920 το χωριό είχε 873 κατοίκους. Με την μετακίνηση τους κάποιες οικογένειες παρέμειναν στα χωριά Φέρρες και Αρδάνιο του νομού Έβρου και οι υπόλοιποι εγκαταστάθηκαν στην σημερινή τοποθεσία της Παραδημής.
 
Η επιβίωση των κατοίκων στηριζόταν στην ενασχόληση τους με την γεωργία και την κτηνοτροφία, κάτι που τους χαρακτηρίζει ακόμη και σήμερα. Εκτός από τις νεότερες γενιές που έχουν εγκατασταθεί στην πόλη της Κομοτηνής και έχουν ασχοληθεί με άλλης μορφής επαγγέλματα. Οι κάτοικοι του Χρυσόλιθου μιλούσαν την αρβανίτικη διάλεκτο και είχαν υψηλό το αίσθημα της ελληνορθόδοξης πίστης και του πατριωτισμού.
 
Φεύγοντας από την περιοχή τους, μαζί με τα λίγα προσωπικά τους υπάρχοντα, έφεραν τις εικόνες, τα ιερά σκεύη καθώς και την καμπάνα της εκκλησίας, για να μπορούν να ακούν (όπως έλεγαν οι μαρτυρίες των παλαιότερων) τον ίδιο χτύπο της καμπάνας του ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στον νέο τους τόπο.
 
Στο χωριό Χρυσόλιθος την περίοδο του 1922 υπήρχαν δυο ιερείς, εκ των οποίων ο ένας απεβίωσε κατά την μετακίνηση. Από τότε μέχρι και σήμερα καύχημα του χωριού είναι ότι έχει προσφέρει αρκετούς ιερείς στην διακονιά της εκκλησίας. Χαρακτηριστικά των κατοίκων του χωριού είναι ότι είναι άνθρωποι έξυπνοι, ντόμπροι, μπεσαλήδες και πολύ καλοί αγρότες. Ως Αρβανίτες τους χαρακτηρίζει το πείσμα και η ισχυρογνωμοσύνη.
 
Το αγωνιστικό πνεύμα και το αίσθημα της φιλοπατρίας είναι έντονα, παράδειγμα αποτελεί ο ελληνοϊταλικός πόλεμος (1940), κατά τον οποίο σαράντα κάτοικοι τού χωριού πολέμησαν στο ελληνοαλβανικό μέτωπο και γύρισαν πίσω όλοι τους χωρίς την παραμικρή απώλεια.
 
Στην Παραδημή υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στους αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη και γιορτάζει στις 21 Μαΐου, προς τιμή των αγίων στις 20 Μαΐου γίνεται πανηγυρικός εσπερινός, περιφορά της εικόνας και εκδηλώσεις από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Παραδημής και Φίλων. Υπάρχουν και δυο μικρότερα εκκλησάκια, που πανηγυρίζουν την ημέρα της αναλήψεως του Κυρίου και του Αγίου Πνεύματος.
 
Στην Παραδημή σαν δυναμικός οικισμός που ήταν, λειτουργούσε από το 1925 δημοτικό σχολείο, με σημαντική προσφορά στην εκπαίδευση, αλλά και στην κοινωνία του χωριού. Είχε κλείσει μόνο για δυο χρόνια την περίοδο της βουλγάρικης κατοχής και έκλεισε οριστικά το 2011 λόγω του Καλλικράτη. Σήμερα, τα παιδιά του χωρίου μετακινούνται καθημερινά στο Δημοτικό Σχολείο της Αιγείρου.
 
Ένα ακόμη εξίσου σημαντικό πλήγμα για το χωριό ήταν η οικονομική μετανάστευση την περίοδο 1960-70, κατά την οποία σχεδόν οι περισσότεροι νέοι μετανάστευσαν στην Γερμανία προς εύρεση εργασίας.
Επιπλέον, στο χωριό λειτουργεί αγροτικό ιατρείο, καθώς και το πολύκεντρο “Γεώργιος Παπαδριέλλης”,  οίκημα που στεγάζει τον Πολιτιστικό Σύλλογο Παραδημής και Φίλων.
 
 

Σύντομη ιστορική αναδρομή των Αρβανιτών της Ανατολικής Θράκης

 
Μια ομάδα από τους Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης προέρχεται από την περιοχή της Βορείου Ηπείρου και συγκεκριμένα από την περιοχή της Κορυτσάς και της Κολώνιας, καθώς και άλλες από περιοχές της Ηπείρου και της δυτικής Ελλάδας. Κύρια κοιτίδα τους είναι το Βιθκούκι και δευτερευόντως η Κιουτέζα και το Κιάφσεζ. Η ορεινή περιοχή του Βιθκουκίου αποτέλεσε τον τόπο καταφυγής χιλιάδων ορθοδόξων χριστιανών, οι οποίοι μετανάστευσαν από πιο πεδινές περιοχές της Ηπείρου και της σημερινής Αλβανίας έπειτα από την οθωμανική κατάκτηση στα τέλη του 15ου αιώνα.
 
Στα τέλη του 16ου αιώνα (πιθανότατα το 1566), στο πλαίσιο της εποικιστικής πολιτικής που εφαρμόστηκε από τον Σουλτάνο Σελίμ τον Β' (1566-1574), χιλιάδες υπήκοοι της 0θωμανικής Αυτοκρατορίας μετακινήθηκαν βίαια στην Ανατολική Θράκη η οποία ήταν έρημη λόγω των συνεχών πολέμων και των μολυσματικών ασθενειών. Τότε συντελέστηκε το πρώτο μεταναστευτικό ρεύμα των Αρβανιτών οι οποίοι εποίκισαν τη βόρεια Ανατολική Θράκη, όπου και εργάστηκαν στην ανέγερση του περίφημου τζαμιού «Σελιμιέ» της Αδριανουπόλεως. Κατέλυσαν στην περιοχή του Μεγάλου Ζαλουφίου και στη Μανδρίτσα. Οι οικισμοί που είχαν ιδρύσει κοντά στο Ζαλούφι, κάποια στιγμή συνενώθηκαν και συναποτέλεσαν το Μεγάλο Ζαλούφι.
 
Στα τέλη του 19ου αιώνα οι Ζαλουφιώτες ίδρυσαν δύο νέα χωριά: το Αμπαλάρ (Ζαλουφόπουλο) και το Καράσακλη (Σάκκο). Η Μανδρίτσα, αν και δεν ανήκει γεωγραφικά στην Ανατολική Θράκη, εντούτοις θεωρείται ως τμήμα της συστάδας των αρβανιτόφωνων χωριών της Ανατολικής Θράκης.
 
Το Βιθκούκι, η κοιτίδα της προέλευσης των Αρβανιτών, ήταν μια ξακουστή πόλη η οποία στην ακμή της, τη δεκαετία του 1730, είχε 20-25.000 κατοίκους ενώ η Κιουτέζα και το Κιάφσεζ ήταν δύο μικρά παρακείμενα χωριά μερικών εκατοντάδων κατοίκων. Το Βιθκούκι μαζί με τη Μοσχόπολη και άλλες βλαχόφωνες πόλεις της περιοχής αποτελούσε ένα από τα πιο λαμπρά κέντρα του ελληνικού πολιτισμού της εποχής: ξακουστά ελληνικά σχολεία, περίτεχνες εκκλησίες, πλήθος λογίων, δασκάλων και εθνικών ευεργετών προήλθε από την περιοχή αυτή.
 
Τα δεδομένα όμως είχαν ήδη αρχίσει να αλλάζουν μετά την οθωμανική κατάκτηση καθώς η συντριπτική πλειονότητα των αλβανόφωνων άρχισε να μεταστρέφεται στον μωαμεθανισμό. Το 1769, οι Τουρκαλβανοί, φανατισμένοι αλβανόφωνοι μουσουλμάνοι εισήλθαν στη Μοσχόπολη, στο Βιθκούκι και στις υπόλοιπες πόλεις και τις λεηλάτησαν. Οι χριστιανοί κάτοικοι, έντρομοι εγκατέλειψαν την περιοχή και διέφυγαν προς όλες τις κατευθύνσεις. Αρκετοί κάτοικοι του Βιθκουκίου, της Κιουτέζας και του Κιάφσεζ που γλίτωσαν από τη λεηλασία μετακινήθηκαν στις γύρω περιοχές (Κορυτσά, Καστοριά, Φλώρινα, Κρούσοβο κ.λπ.) ενώ το μεγαλύτερο τμήμα τους κατευθύνθηκε προς την Ανατολική Θράκη η οποία τους ήταν γνωστή καθώς εκεί εργάζονταν πολλοί από αυτούς ως εποχιακοί εργάτες στους απέραντους κάμπους των Οθωμανών τσιφλικάδων.
 
Οι Αρβανίτες που κατευθύνθηκαν στη νότια Ανατολική Θράκη ίδρυσαν οικισμούς που θύμιζαν τις γενέτειρές τους στην  Ήπειρο: το Βιθκούκι (Σουλτάνκιοϊ στα τούρκικα) και την Κιουτέζα (Ιμπρίκ Τεπέ). Κοντά σε αυτά τα χωριά υπήρχαν επίσης τα αρβανιτόφωνα χωριά Αλτίν Tας, Παζάρ Δερέ, Καρατζά Χαλήλ και Γιλανλή. Τα χωριά αυτά ίσως προέρχονται από τη μετανάστευση του 1769.
 
Οι δύο ομάδες χωριών (βόρειοι της α' μετανάστευσης και νότιοι της β' μετανάστευσης) δεν διατηρούσαν ιδιαίτερες σχέσεις μεταξύ τους, κυρίως λόγω της απόστασης η οποία ήταν μεγάλη για τα τότε δεδομένα και τηρούσαν αυστηρή ενδογαμία. Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και διδάσκονταν την Ελληνική γλώσσα στα σχολεία.
 
Τα αρβανιτοχώρια, ακολουθώντας την τύχη του ελληνισμού της περιοχής, λεηλατήθηκαν και οι κάτοικοί τους εξορίστηκαν, ενώ πολλοί δολοφονήθηκαν. Τον Οκτώβριο του 1913 η Μανδρίτσα, η οποία είχε επιδικαστεί στη Βουλγαρία, λεηλατήθηκε από τους Βούλγαρους και οι κάτοικοί της κατέφυγαν έντρομοι στη Θράκη (στα χωριά Παλιούρι, Λάδη, Μεταξάδες και Βρυσικά) και στη Μακεδονία: στις Σέρρες, στη Σουρωτή, στο Ζαγκλιβέρι, στη Μουσθένη, στην Κάριανη Καβάλας και στον Καλό Αγρό Δράμας. Ο κύριος όγκος όμως των Μανδριτσιωτών κατέλυσε στο Αμπάρκιοϊ Κιλκίς το οποίο μετονομάστηκε σε Μάνδρες. Το Σουλτάνκιοϊ λεηλατήθηκε από τους Τούρκους τον Απρίλιο του 1914, ενώ γενικά όλα τα αρβανιτοχώρια βίωσαν ως τμήμα του ελληνισμού της Θράκης την πολιτική εθνοκάθαρσης που εφήρμοσε η νεοτουρκική εξουσία.
 
Τον Ιούλιο του 1920 ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει την Ανατολική Θράκη. Στην απογραφή που γίνεται τον Δεκέμβριο του 1920, ο πληθυσμός των αρβανιτο-χωρίων είναι εμφανώς μειωμένος. Υπολογίζεται ότι σχεδόν το 1/3 αυτών δολοφονήθηκαν από τους Τούρκους ή πέθαναν από τις κακουχίες στα τάγματα εργασίας κατά τα έτη 1908-1920, ενώ αρκετοί από αυτούς εκπατρίσθηκαν στην Ελλάδα και δεν παλιννόστησαν μετά τη λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
 
Τον Οκτώβριο του 1922, ο ελληνισμός της περιοχής εκκενώνει την Ανατολική Θράκη και μεταναστεύει στην Ελλάδα. Οι βόρειοι Αρβανίτες εποικίζουν ως επί το πλείστον χωριά του βορείου 'Εβρου: Δίκαια, Καβύλη, Σάκκο, Κλεισώ, Νέο Χειμώνιο, Θούριο, Σοφικό, Ασημένιο, Ρήγιο, Πύθιο, Απαλός και η Λυκόφη. Στη Μακεδονία και ειδικά στο Νομό Σερρών, τα χωριά Νεοχώρι, Παραλίμνιο, Νέα Πέτρα, Θολό, Κοίμηση, όπως επίσης και το Καλοχώρι Θεσσαλονίκης.
Οι νότιοι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης κινήθηκαν προς το Σουφλί αρχικά όπου και διέμειναν για λίγο μέχρι να αποφασιστεί ο νέος τόπος διαμονής τους. Λίγους μήνες μετά, εντός του 1923, κινήθηκαν νοτιοανατολικά, παράλληλα και κοντά στον ποταμό 'Εβρο. Οι κάτοικοι του Σουλτάνκιοϊ και του Ιμπρίκ Τεπέ εγκαταστάθηκαν στα χωριά Μπίντικλι (Τύχιο/Τυχερό), Χάντζιας (Τάρσιο), Τσακιρτζή (Πυρόλιθοε), Φερετζίκ (Φέρες), Μαρχανλή (Πέπλος), Γκεμετζίκιοϊ (Γεμιστή) και Μπαξή-Βέη (Κήποι),και κάποιες οικογένειες στη  Βρυσούλα Ν.Εβρου και στην Κυψέλη Ν. Ξάνθης. Οι κάτοικοι του Αλτίν Tας εγκαταστάθηκαν στην Παραδημή Ροδόπης, στο Φερετζίκ (Φέρες) και στο Σαρχαμλή (Αρδάνιο) Έβρου. Κάποιες μεμονωμένες οικογένειες εγκαταστάθηκαν στο Βαλτοτόπι Σερρών, πιθανότατα και αλλού.
 
Πηγή: Δημήτρης Δαλάτσης, «Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης», υπό έκδοση

Πρόγραμμα

 
Σάββατο 1 Ιουλίου 2017
 
19:00 – 20:00 | Εσπερινός στον Ιερό Ναό Κωνσταντίνου & Ελένης Παραδημής.
20:00 I Συγκέντρωση στην κεντρική πλατεία της Παραδημής.
20:30 | Μετάβαση στο γήπεδο του χωριού όπου θα πραγματοποιηθεί η κύρια εκδήλωση 21:00 | Έναρξη Εκδήλωσης
•          Σύντομη αναφορά – ομιλία για τους αρβανίτες πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης, από τον κ. Πασχαλινό Γεώργιο, πτυχιούχο Θεολογικής, Φιλοσοφικής και Νομικής Σχολής.
•          Προσφώνηση, παρουσίαση, παράταξη των χορευτικών τμημάτων με τα λάβαρα τους, απονομή και ανταλλαγή αναμνηστικών.
•          Απαγγελία κειμένου σε αρβανίτικη διάλεκτο για την Παραδημή από την κ. Κυριαζίδου Αθανασία.
•          θα παρουσιαστούν χοροί και τραγούδια από τα ζαλουφιώτικα χωριά:
 
1.         α. Τριανταφλιά – β. «τσμ κουντόν μωρέ λελέκ»
2.         Νίκελε
3.         Ρουσάνω
4.         Σοφί
5.         Ζωναράδικο α. Ράντουλιω – β. Σταμούλα
Στα αρβανίτικα τραγούδια συμμετέχουν οι κ. Θεοδωρακοπούλου Ελένη και κ. Ποτίδου Χρυσούλα.
Οι επιλογές των τραγουδιών 1 (β) «τσμ κουντόν μωρέ λελέκ» και 5(β) «Σταμούλα» αφορούν τραγούδια της Παραδημής τα οποία θα ενορχηστρωθούν για πρώτη φορά.
•          Ακολουθεί γλέντι για όλους τους παρευρισκόμενους.
 
Παρουσίαση εκδήλωσης: Χατζηπέμου Χρήστος

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.