Στο φως ο «Αλαδινος» του Ν. Καζαντζακη εξηντα χρονια μετα τον θανατο του δημιουργου του!

«Ο Καζαντζάκης των νέων»: Εργαστήριο Μεταγραφής Χειρογράφων από το Δ.Π.Θ. - Οι πρωταγωνιστές του εγχειρήματος μιλούν για τις εμπειρίες τους

Στο πλαίσιο του διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου που έχει διοργανωθεί από το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας Δ.Π.Θ. και αφορά τη ζωή και το έργο του οικουμενικού κρητικού συγγραφέα λειτούργησε Εργαστήριο μεταγραφής χειρογράφων, απευθυνόμενο τόσο σε προπτυχιακούς, όσο και σε μεταπτυχιακούς φοιτητές. Απόστολος Γαρούφος, Δημήτριος Ελαφρόπουλος, Θεόδωρος  Κούκος, Γεωργία Ντεμίρη (ΠΜΣ), Χάρης  Οτάμπασης (υποψήφιος διδάκτορας), Δημήτρης Παπαθανασίου, Δημήτριος Σύγκας (ΠΜΣ), Ελένη Λαυράνου, Ελένη Γιανίτση,  Ειρήνη Γκέτσιου, Ιωάννης Ιορδανίδης, Καλτσά Κωνσταντίνα, Λένος Γεώργιος, Λεονταρίδης Παναγιώτης, Μαχαιρίδου Σοφία, Μπογιατζή Τατιάνα, Οικονομίδης  Δημήτριος είναι τα ονόματα των φοιτητών που έλαβαν μέρος στο εργαστήριο. Με επικεφαλής τον κ. Νίκο Μαθιουδάκη, διδάκτορα γλωσσολογίας, επιστημονικό σύμβουλο των Εκδόσεων Καζαντζάκη οι φοιτητές του Εργαστηρίου μελέτησαν δυο χειρόγραφα του Νίκου Καζαντζάκη: το επικό σχεδίασμα «Ακρίτας» και τα «Όνειρα» και παρουσίασαν ένα ,άγνωστο μέχρι σήμερα, παραμύθι του Ν. Καζαντζάκη, τον «Αλαδίνο».
 
Η σημασία του όλου εγχειρήματος είναι ανεκτίμητη. Η ομάδα λειτούργησε σαν συνδετικός κρίκος που γεφύρωσε το Τμήμα με την τοπική κοινωνία και υπηρέτησε έμπρακτα τους στόχους του, που δεν είναι άλλοι από την έρευνα και την κοινωνική προσφορά. Τα χειρόγραφα του Καζαντζάκη εξάλλου είναι η «πηγή του λόγου του», όπως υπογράμμισε μέσω του χαιρετισμού της η κ. Νίκη Σταύρου, πνευματική δικαιούχος των έργων, και κάθε νέο τεκμήριο που βγαίνει στο φως «φέρνει κοντά στον λόγο του Καζαντζάκη περισσότερους μελετητές, ιδίως της νεότερης γενιάς».
 

Οι φοιτητές του Εργαστηρίου μίλησαν στην εφημερίδα «Παρατηρητής της Θράκης» για την εμπειρία τους. Αναφέρθηκαν στο ιδιαίτερο εκείνο συναίσθημα που θα βίωνε ο κάθε άνθρωπος που έρχεται σε επαφή με κάτι τόσο σπάνιο όσο τα χειρόγραφα του ίδιου του Καζαντζάκη, στην χρησιμότητα της μεταγραφής και της επιμέλειας χειρογράφων στην Ελλάδα, στα επαγγελματικά τους σχέδια για το μέλλον και στο τελικό αποτέλεσμα, που δεν είναι άλλο από την ανάδειξη ενός άγνωστου -έως τώρα- παραμυθιού σε ένα διεθνές συνέδριο με καταξιωμένους επιστήμονες.
 
Οι συντελεστές του Εργαστηρίου όμως… 

Ήταν σαν να είμαι σε ανοιχτό διάλογο με τον συγγραφέα, σαν να μπαίνω στο μυαλό του… 

ΠΤΘ: Πώς είναι η εμπειρία του να έρχεσαι σε άμεση επαφή με τα χειρόγραφα; Αν δεν κάνω λάθος, σε αυτά έχουν πρόσβαση κυρίως οι μελετητές, οπότε φαντάζομαι πως θα νοιώσατε πολύ ιδιαίτερα. Έμαθα πως ακολουθήσατε και ειδική διαδικασία (φορώντας γάντια κτλ) για να μην αλλοιωθούν.
Χ.Ο.:
Το Συνέδριο ήταν για μένα μια εμπειρία πρωτόγνωρη, σαν να είμαι σε ανοικτό διάλογο με τον συγγραφέα. Στάθηκα τυχερός καθώς είχα την ευκαιρία να έρθω σε άμεση επαφή με τα χειρόγραφα του μεγάλου νεοέλληνα λογοτέχνη, Νίκου Καζαντζάκη, μέσα στο πλαίσιο δημιουργίας ενός εργαστηρίου μεταγραφής των κειμένων αυτών. Σπάνια χειρόγραφα, μερικά από αυτά ανέκδοτα και σχετικά άγνωστα μέχρι σήμερα στο ευρύ κοινό, είχα την τύχη να θαυμάσω από κοντά και να περιηγηθώ στις σελίδες τους.
Δ.Σ.: Η εμπειρία του να έρχεσαι σε επαφή με τα χειρόγραφα είναι μοναδική. Είναι πολύ διαφορετικό να διαβάζεις  απλά μια ολοκληρωμένη έκδοση από το να πιάνεις στα χέρια σου ένα χειρόγραφο. Μέσω του χειρογράφου αντιλαμβάνεσαι σε όλο της το εύρος τη δουλειά του συγγραφέα και τις δυσκολίες της. Είναι σαν να μπαίνεις στο μυαλό του!
Α.Γ.: Μία εμπειρία μοναδική, ευχάριστη και συναρπαστική! Θεωρώ πως η όλη διαδικασία είχε να μας προσφέρει κάτι το… καινούργιο. Είναι απίστευτο όταν καταλαβαίνεις πως η ίδια σου η επιστήμη είναι τόσο τεράστια σαν ένα δέντρο με τα κλαδιά του. Σαφώς κι ένα κλαδί απ’ όλα αυτά είναι και η μεταγραφή – επιμέλεια των κειμένων.
Σ.Μ.: Η προσωπική μου εμπειρία ως τριτοετής προπτυχιακή φοιτήτρια πραγματικά μπορώ να πω ότι ήταν υπέροχη! Ομολογώ πως όταν δήλωσα συμμετοχή δεν είχα προλάβει να το σκεφτώ πολύ, απλά το άκουσα και είπα ας το παρακολουθήσω. Μάλιστα κάποιες ώρες πριν την  έναρξη του εργαστηρίου άρχισα να έχω ενδοιασμούς για το αν έκανα καλά που δήλωσα συμμετοχή. Ωστόσο από την πρώτη κιόλας μέρα συνειδητοποίησα πως αυτό που επρόκειτο  να ζήσω επί μία εβδομάδα θα ήταν πραγματικά κάτι το μοναδικό! Βλέποντας κάτι τέτοιο από κοντά ανακαλύπτεις πολλά πράγματα, όπως ότι από το χειρόγραφο στο κείμενο υπάρχει μια μεγάλη και κοπιώδης δουλειά! Μια δουλειά όμως που προσωπικά την βρίσκω πολύ πιο ενδιαφέρουσα από το να ανοίξεις απλά μία έκδοση και να διαβάσεις το περιεχόμενο.
Δ.Ο.: Όταν πήρα στα χέρια μου ένα φωτοαντίγραφο από μια καρτ-ποστάλ με το γραφικό χαρακτήρα του Νίκου Καζαντζάκη, ένιωσα πραγματικά ευτυχής, φαντάσου πως ένιωσα όταν ήρθα σε επαφή με ένα γνήσιο χειρόγραφο! Θα πω απλά ότι ανατρίχιασα! Ήθελα να το πάρω στα χέρια μου, να το χαϊδέψω να το μυρίσω… Δυστυχώς έμεινα μόνο στην οπτική επαφή…
Γ.Ν.: Σίγουρα, η διαδρομή ενός χειρογράφου, μέχρι να φτάσει στους αναγνωστικούς του αποδέκτες, είναι μεγάλη. Η δική μας, πάντως, κράτησε μια ‘βδομάδα. Αρχίσαμε με καρτ ποστάλ, είδαμε επιστολές, προσπαθήσαμε να μεταγράψουμε αδημοσίευτα κείμενα του ίδιου του Καζαντζάκη, μα το πιο σημαντικό «διαβάσαμε», και «συνομιλήσαμε» με τον άνθρωπο. Το τέλος της διαδρομής, διαφαίνεται άκρως συναρπαστικό και ενδιαφέρον, όσο για την αρχή της… «να φτάσουμε όπου δεν μπορούμε», ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, μ' αυτό. 

«Νιώθεις ότι δημιουργείς και όσο προχωράς παθιάζεσαι όλο και περισσότερο!» 

ΠΤΘ: Στην Ελλάδα του 2017 υπάρχει έλλειψη από επιστήμονες που ασχολούνται με την μεταγραφή/επιμέλεια  χερογράφων. Εσείς γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με κάτι τέτοιο; Θα σας ενδιέφερε και στο μέλλον ως επαγγελματική ενασχόληση;
Χ.Ο.:
Πράγματι στην Ελλάδα του 2017 υπάρχει έλλειψη από καταρτισμένους επιστήμονες που να ασχολούνται με τη μεταγραφή και την επιμέλεια χειρογράφων. Μια απαιτητική εργασία που εστιάζει στην λεπτομέρεια. Η δική μου εμπειρία με το σώμα των χειρογράφων του Νίκου Καζαντζάκη έγινε στο πλαίσιο μαθητείας ορισμένων φοιτητών του Τμήματος, υπό την καθοδήγηση ειδικού επιστήμονα. Η ενασχόληση αυτή είναι μακριά από τα δικά μου ερευνητικά ενδιαφέροντα, που εστιάζουν περισσότερο στην ερμηνευτική και τη θεωρία της λογοτεχνίας.
Ε.Λ.: Το σεμινάριο αυτό είναι κάτι πρωτόγνωρο για εμένα, είχα την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με πολύτιμα ανέκδοτα χειρόγραφα και έμαθα ήδη από τη δεύτερη μέρα αρκετές χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την μεταγραφή των χειρογράφων. Οι γνώσεις και η εμπειρία που απέκτησα είναι σημαντικές για την μετέπειτα πορεία μου, καθώς είναι απαραίτητο για έναν φιλόλογο να είναι σε θέση να έρθει σε άμεση επαφή με τις πηγές του.
Δ.Σ.: Η ενασχόληση με τα χειρόγραφα είναι κάτι που προσωπικά μου κεντρίζει το ενδιαφέρον. Αισθάνομαι πλήρως δημιουργικός όταν ασχολούμαι με κάτι τόσο πρακτικό. Φυσικά και θα ήθελα να ασχοληθώ επαγγελματικά με το συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο, διότι πιστεύω πως είναι σε θέση να μου αποκαλύψει ευρύτατες πτυχές της φιλολογικής επιστήμης!
Σ.Μ.: Μπαίνοντας στο τρίτο έτος έχω να πω πως αυτό το εργαστήρι-συνέδριο ήταν το πρώτο πράγμα που με έκανε να πω ότι ασχολούμαι με κάτι που δεν θέλω να τελειώσει! Να θέλω κάθε μέρα παραπάνω από τέσσερις ώρες. Και ναι, θα με ενδιέφερε να ασχοληθώ και στο μέλλον με κάτι παρόμοιο! Μπαίνεις στη διαδικασία της έρευνας, της μελέτης και γενικότερα σε μια αναζήτηση. Νιώθεις ότι δημιουργείς και όσο προχωράς παθιάζεσαι όλο και περισσότερο! 

Η παρουσίαση ενός άγνωστου μέχρι σήμερα παραμυθιού, του «Αλαδίνου» 

ΠΤΘ: Μείνατε ευχαριστημένοι από το τελικό αποτέλεσμα; Το εργαστήρι δούλεψε μόνο 20 ώρες, επομένως σίγουρα καταβάλατε όλοι τεράστιο προσωπικό κόπο. Πώς αισθανθήκατε που παρουσιάσατε κάτι τόσο καινοτόμο σε ένα διεθνές συνέδριο με καταξιωμένους επιστήμονες;
Χ.Ο.:
Το αποτέλεσμα θαρρώ πως μας δικαίωσε όλους. Νιώθω περήφανος που βοήθησα και εγώ για το τελικό αποτέλεσμα μιας ομαδικής εργασίας. Η πρόκληση αυτή, η παρουσίαση ενός άγνωστου μέχρι σήμερα παραμυθιού του Νίκου Καζαντζάκη, του «Αλαδίνου», έρχεται να επιβεβαιώσει τις προσδοκίες ενός Τμήματος καταξιωμένου που έχει να παρουσιάσει έργο και όραμα. Η όλη εμπειρία εύχομαι να αποτελέσει εφαλτήριο για όλους τους φοιτητές όλων των κατευθύνσεων, αποδεικνύοντας έτσι ότι ο χώρος των φιλολογικών και ανθρωπιστικών σπουδών έχει μέλλον.  
Δ.Σ.: Είμαι απόλυτα ευχαριστημένος με αυτό που κάναμε όλη την εβδομάδα που μας πέρασε! Ήταν λίγες οι ώρες μεν, χρήσιμες και δημιουργικές δε! Ίσως ο περιορισμένος χρόνος να βοήθησε το μυαλό μας να λειτουργήσει καλύτερα. Θεωρώ πως η έκθεσή μας απέναντι σε ένα τόσο καταξιωμένο κοινό ήταν μια μεγάλη τιμή για μας και προσωπικά θα ήθελα να ξαναζήσω κάτι ανάλογο!
Γενικά, θα ήθελα να τονίσω το γεγονός πως το τμήμα μας έχει ανέβει πολλά επίπεδα τα τελευταία χρόνια! Με μεγάλη μου χαρά βλέπω να διεξάγονται συνέδρια διεθνούς εμβέλειας, ημερίδες, εργαστήρια. Αυτό είναι κάτι που αναδεικνύει τόσο την περιοχή μας, όσο και τις δυνατότητες που μπορεί να παρουσιάσει η τριτοβάθμια εκπαίδευση στη χώρα μας.
Α.Γ.: Είναι λογικό πως κειμήλια μεγάλης αξίας (όπως ένα χειρόγραφο) έχουν δυσπρόσιτη “είσοδο” και δεν μπορούν να έρθουν σε επαφή με το κοινό, ωστόσο, το τμήμα μας, πρωτοπόρο όπως πάντα, μας έδωσε την αγάπη του και την εμπιστοσύνη του, ώστε να μας διδάξει κάτι το υπέροχο. Ένα μεγάλο ευχαριστώ και μπράβο στους καθηγητές και συντελεστές που οι πρωτοβουλίες τους ήταν, είναι και θα είναι απίστευτες κι ωραίες… 
Σ.Μ.: Προσωπικά μου άρεσε πάρα πολύ το αποτέλεσμα που βγάλαμε σαν ομάδα αν και είχαμε πολύ περιορισμένο χρόνο. Βέβαια θέλω να τονίσω ότι οι μεταπτυχιακοί μας και οι υποψήφιοι διδάκτορες είχαν να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερο βάρος σε σχέση με εμάς τους προπτυχιακούς και τους αξίζουν πολλά μπράβο! Παρ’ όλα αυτά πιστεύω ότι τους βοηθήσαμε όσο μπορούσαμε. Η συνεργασία για άτομα που τα περισσότερα δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους μπορώ να πω ότι ήταν η καλύτερη δυνατή! Το ομαδοσυνεργατικό πνεύμα, το πείσμα και η θέληση ήταν αυτά που βοήθησαν στο να περάσει μία εβδομάδα αξέχαστη! Συγχαρητήρια σε όλη την ομάδα, στον καθένα ξεχωριστά και φυσικά και στον καθοδηγητή μας τον διδάκτορα γλωσσολογίας Νίκο Μαθιουδάκη. Πραγματικά εύχομαι να έχουν και άλλοι αυτή την ευκαιρία που δόθηκε σε εμάς!!!
Δ.Ο.: Η απόφασή μου να δηλώσω συμμετοχή σε αυτό το εργαστήρι, δεν πέρασε καν από τη διαδικασία της σκέψης, μόλις είδα τη σχετική ανακοίνωση σκέφτηκα: εδώ πρέπει να συμμετάσχω! Τώρα που σε όλο αυτό «μπήκε μία άνω τελεία» -δε θα πω τελείωσε- θεωρώ τον εαυτό μου κατά πολύ πλουσιότερο. Η όλη εμπειρία, τα εφόδια, τα συναισθήματα, η γνωριμία με τόσους και τόσο υπέροχους ανθρώπους ξεπέρασαν κάθε προσδοκία μου. 
Δ.Ε.: Με τους Ν. Μαυρέλο και Ν. Μαθιουδάκη οδηγούς στο άγνωστο για μας πεδίο της μεταγραφής χειρογράφων μέσα σε μόλις πέντε ημέρες φέραμε εις πέρας την μεταγραφή ενός παραμυθιού του Ν. Καζαντζάκη με τίτλο “Αλαδίνος”. Αυτό αποτέλεσε και το περιεχόμενο της εισήγησης μας στο συνέδριο για τον Νίκο Καζαντζάκη που έλαβε χώρα στο κεντρικό αμφιθέατρο του Δ.Π.Θ. Τόσο τα σεμινάρια όσο και το συνέδριο αποτέλεσαν εποικοδομητικές πρωτοβουλίες τόσο για τη διεύρυνση των γνωστικών μας αντικειμένων όσο και για τη βελτίωση των ερευνητικών μας ικανοτήτων. Αυτό το πέρασμα από τη θεωρία στην πράξη ήταν μία εμπειρία συναρπαστική!
Δ.Π.: Το «Εργαστήριο Μεταγραφής Χειρογράφων» που λειτούργησε έδωσε τη δυνατότητα σε μεταπτυχιακούς αλλά και προπτυχιακούς φοιτητές τους τμήματος να έρθουν σε επαφή με χειρόγραφα , αλλά και με ένα εν μέρει αδημοσίευτο έργο του Ν. Καζαντζάκη με τίτλο «Αλαδίνος».  Κάτι τέτοιο είναι πολύ σημαντικό, διότι για πρώτη φορά σε ελληνικό πανεπιστήμιο γίνεται μια τέτοια διαδικασία. Αυτό αποτελεί μια πρωτοπορία για το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας και αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στην Πρόεδρο και στους συντελεστές.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.