Ηλεκτρονικο εμποριο στην Ευρωπη και Ψηφιακη Ενιαια Αγορα: Προοπτικες και Προκλησεις

Παράθυρο στην Ευρώπη

Όπως όλοι γνωρίζουμε, το μεγαλύτερο επίτευγμα της τεχνολογίας κατά τις τελευταίες δεκαετίες είναι το διαδίκτυο (internet) και η ραγδαία εξάπλωση του σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας. Μία από αυτές τις πτυχές όπου το διαδίκτυο κατέχει αδιαμφισβήτητα πλέον δεσπόζουσα θέση είναι και το εμπόριο, με τις συμβάσεις μέσω διαδικτύου να έχουν καταστεί ο πιο σύγχρονος τρόπος πραγματοποίησης συμβάσεων από απόσταση. Οι συμβάσεις αυτές προσδιορίζονται με τον γενικότερο όρο «ηλεκτρονικό εμπόριο» (e-commerce).
 
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Ηλεκτρονικού Εμπορίου «το ηλεκτρονικό εμπόριο καλύπτει οποιαδήποτε μορφή επιχειρηματικής ή διοικητικής συναλλαγής ή ανταλλαγής πληροφοριών, η οποία εκτελείται με τη χρησιμοποίηση οποιασδήποτε τεχνολογίας πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών». Η παραγγελία με τη διαβίβαση των δεδομένων αυτών από το δίκτυο του παραγγέλοντος στο δίκτυο του αποδέκτη της παραγγελίας εξομοιώνεται με την παραδοσιακή πρόταση για κατάρτιση σύμβασης και την αποδοχή της και συνιστά την «ηλεκτρονική σύμβαση». Οι συναλλαγές που περιλαμβάνονται στο ηλεκτρονικό εμπόριο μπορούν να αφορούν: εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές, παραχώρηση βάσεων δεδομένων, διαφήμιση κ.ά .
 
Η ταχύτητα και η αμεσότητα των συναλλαγών μέσω διαδικτύου είναι τα βασικότερα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού εμπορίου για τους καταναλωτές ενώ και το χαμηλό κόστος των προϊόντων που μπορεί κανείς να ανακαλύψει με μια απλή αναζήτηση στο internet είναι κρίσιμο στοιχείο στη σημερινή εποχή. Και για τις επιχειρήσεις όμως που επιλέγουν να δημιουργήσουν ένα ηλεκτρονικό κατάστημα τα οφέλη είναι πολλά με σημαντικότερα την εισαγωγή σε νέες αγορές και την αύξηση της παραγωγικότητας που έχουν ως αποτέλεσμα την προσέλκυση νέων πελατών. Βλέπουμε λοιπόν πως γεννιέται μία ιδιόμορφη, άκρως ανταγωνιστική αγορά στον ψηφιακό κόσμο, η οποία παρουσιάζει ποικίλες προοπτικές για οικονομική ανάπτυξη αλλά εγκυμονεί και αρκετούς κινδύνους χωρίς έλεγχο του σχετικά νεοσύστατου αυτού πεδίου της παγκόσμιας οικονομίας.
 
Την ανάγκη αυτή για ρύθμιση και δημιουργία θεσμικού πλαισίου για τον περίπλοκο κλάδο του ηλεκτρονικού εμπορίου αντιλήφθηκε νωρίς ο νομοθέτης τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε εθνικό. Τα όργανα της ΕΕ θέσπισαν μια σειρά Οδηγιών που αντιμετωπίζουν διάφορα νομικά ζητήματα που ανακύπτουν στο χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου με κυριότερη την αποκαλούμενη ''Οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο''1  και άλλες που ρυθμίζουν ειδικότερα θέματα όπως π.χ την Οδηγία για ηλεκτρονικές υπογραφές (1999/93/ΕΚ), την Οδηγία για την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (2002/58/ΕΚ) και την Οδηγία για τις πωλήσεις από απόσταση χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (2002/65/ΕΚ). Οι ανωτέρω Οδηγίες έχουν ενσωματωθεί και στο ελληνικό δίκαιο δείχνοντας έτσι την πρόθεση του κράτους να προσφέρει ένα σωστό νομοθετικό πλαίσιο μέσω του οποίου να μπορούν οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις να αισθάνονται ασφάλεια στις ηλεκτρονικές τους συναλλαγές.
 
Παρά την διαρκή προσπάθεια της ΕΕ να ενοποιήσει τις υπάρχουσες ρυθμίσεις γύρω από το ηλεκτρονικό εμπόριο έτσι ώστε οι εκάστοτε κανόνες να ισχύουν για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις όλων των Κρατών-μελών, συνεχίζουν να ανακύπτουν προβλήματα εξαιτίας της πληθώρας διαφορετικών εθνικών νομοθεσιών. Οι επιμέρους εθνικές νομοθεσίες λόγω των αντιθέσεων μεταξύ τους προσθέτουν εμπόδια στην επέκταση της δραστηριότητας των επιχειρήσεων σε διασυνοριακό επίπεδο και επεκτείνουν το έλλειμμα που βιώνουν οι καταναλωτές όσον αφορά την προστασία των δικαιωμάτων τους. Ένας τρόπος παραβίασης των δικαιωμάτων των ευρωπαίων καταναλωτών που πραγματοποιούν ηλεκτρονικές αγορές από ένα άλλο Κράτος-μέλος είναι και το περίφημο geo-blocking ή αλλιώς γεωγραφικός αποκλεισμός δηλαδή η επιβολή μονομερών περιορισμών από επιχειρήσεις ή εφαρμογή διαφορετικών όρων σε δυνάμει πελάτες, με βάση την υπηκοότητα ή τον τόπο κατοικίας τους. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτή Ελλάδας το διάστημα Φεβρουαρίου-Μαρτίου 2016, μόνο το 10% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι δεν έχουν αντιμετωπίσει πρόβλημα σχετικό με γεωγραφικούς περιορισμούς ή αποκλεισμούς.
 
Για να καμφθούν, λοιπόν, όλα τα εμπόδια που αναφέρθηκαν ανωτέρω και να αναδειχθεί η δυναμική του ηλεκτρονικού εμπορίου, τα όργανα της ΕΕ και ειδικότερα η γνωστή Επιτροπή Γιούνκερ παρουσίασε για πρώτη φορά το 2015 τη στρατηγική της για τη δημιουργία μιας ''Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς'' (Digital Single Market). Βασικοί πυλώνες είναι πρώτον ο σχεδιασμό ενός περιβάλλοντος φιλικού για τα ψηφιακά δίκτυα και τις ψηφιακές υπηρεσίες μέσω της θέσπισης κανόνων που συμβαδίζουν με τους ρυθμούς εξέλιξης της τεχνολογίας και συμβάλλουν στην ανάπτυξη των υποδομών και δεύτερον η ψηφιοποίηση ως παράγοντας ανάπτυξης μέσω της πλήρους αξιοποίησης των δυνατοτήτων της για την ευρωπαϊκή βιομηχανία και αγορά εργασίας.
 
Τα οφέλη της Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς υπολογίζεται πως θα άγγιζαν το ποσό των 415 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως για την ευρωπαϊκή οικονομία. Επίσης, η Ψηφιακή Ενιαία Αγορά θα επιφέρει ριζικές και ουσιώδεις αλλαγές στον πυρήνα των ηλεκτρονικών συναλλαγών, αφού τουλάχιστον 122.000 επιχειρήσεις της ΕΕ θα αρχίσουν να κάνουν διαδικτυακές, διασυνοριακές πωλήσεις και περίπου 8-10 εκατομμύρια νέοι καταναλωτές θα αρχίσουν να κάνουν διαδικτυακές συνοριακές αγορές εφόσον αρθούν οι νομικοί φραγμοί περί συμβάσεων. Σε πρακτικό επίπεδο για την προστασία των καταναλωτών, αν εφαρμοστούν οι κοινοί κανόνες, δε θα χρειάζεται πια να ανησυχούν για τη μη παράδοση, την παράδοση λάθους ή ελαττωματικού προϊόντος και την επισκευή και αντικατάσταση ελαττωματικού προϊόντος επειδή θα υπάρχει ένα οπλοστάσιο δικαιωμάτων για την επίλυση τέτοιων προβλημάτων.
 
Στη μεσοπρόθεσμη αξιολόγηση της στρατηγικής για την Ψηφιακή Ενιαία Αγορά, η οποία δημοσιεύθηκε στις 10 Μαΐου 2017, τονίστηκε ότι από τον Μάιο του 2018 η ΕΕ θα είναι εξοπλισμένη με ένα κοινό δίκαιο κυβερνο-ασφάλειας για τα Κράτη-μέλη της που θα βοηθήσει στη διατήρηση της ασφάλειας των δικτυακών και πληροφοριακών συστημάτων αλλά και στην προστασία των δεδομένων και της ιδιωτικότητας των πολιτών-χρηστών του διαδικτύου. Επιπρόσθετα, από το 2020 τα Κράτη-μέλη θα συντονίσουν για πρώτη φορά τη χρήση της υψηλής ποιότητας γραμμής 700MHz, η οποία με απλά λόγια θα ενεργοποιήσει το δίκτυο 5G και θα φέρει νέες υπηρεσίες όπως συνδεδεμένα αυτοκίνητα, ιατρική περίθαλψη από απόσταση, έξυπνες πόλεις και προβολή βίντεο εν κινήσει και διασυνοριακά. Φυσικά, όλα αυτά σε συνδυασμό με την πρόταση της ΕΕ για τη ρύθμιση του geo-blocking μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην απελευθέρωση του ηλεκτρονικού εμπορίου. Απομένει όμως να δούμε τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά όργανα και τα Κράτη-μέλη να εφαρμόσουν τις τολμηρές μα απαραίτητες στην ψηφιακή εποχή εκσυγχρονιστικές προτάσεις της Επιτροπής.
 

*Η Ευαγγελία Κουκουμβρή είναι φοιτήτρια της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ και μέλος της Εθελοντικής ομάδας «Επαφή με τα Μ.Μ.Ε» (Europe Direct Κομοτηνής)

 
1Οδηγία σχετικά με ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου στην εσωτερική αγορά, 2000/31/ΕΚ

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.