Τανια Βεζυριαννιδου, Αρχιτεκτονας- Προεδρος Συμβουλιου Αρχιτεκτονικης Π.Ε. Ροδοπης «Η Κομοτηνη, πολη με κυριαρχη την ιστορικη μνημη»

«Απαιτείται συλλογική προσπάθεια για τη διατήρηση όχι μεμονωμένων κατοικιών, αλλά οικιστικών συνόλων» - «Τα μνημεία και τα κτίσματα της Κομοτηνής στοιχεία ανθεκτικότητας και ανάδειξής της»

Την προηγούμενη εβδομάδα, οι εικόνες της μπουλντόζας επί των οδών Βυζαντίου και Αιμιλιανού Γρεβενών, που κατεδάφισε δύο προσφυγικές κατοικίες, ξεσήκωσαν αντιδράσεις σε όσους τα σπίτια αυτά αποτελούσαν δείγματα ιστορικής μνήμης τόσο του τόπου όσο και της ιστορίας των προγόνων τους.
 
Εικόνα που αντικρίζουμε συχνά τα τελευταία χρόνια, μιας και ο χρόνος, ως αμείλικτος εχθρός της μνήμης, απουσία παρεμβάσεων διατήρησής τους, βγαίνει νικητής. Είτε με την «διαμεσολάβηση» μηχανημάτων είτε απλώς με τη «διαμεσολάβηση» της φθοράς, τα αποτελέσματα των οποίων είναι τα ίδια.
 
Δύο χρόνια πριν, τον Ιούνιο του 2016, η αρχιτέκτονας κ. Τάνια Βεζυριαννίδου, ως πρόεδρος του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής της Περιφερειακής Ενότητας Ροδόπης, είχε μιλήσει για την ανάγκη διατήρησης της συλλογικής ιστορικής μνήμης, που φέρουν τα κτίρια μαζί τους, μιας και το εν λόγω όργανο «έχει ευθύνη και υποχρέωση σεβασμού και προστασίας όλων των πολιτιστικών, αστικών, πολεοδομικών, αρχιτεκτονικών και περιβαλλοντικών αξιών ενός τόπου».
 
Δύο χρόνια μετά, λίγους μήνες πριν την λήξη της θητείας της, η ίδια κάνει τον απολογισμό του έως τώρα έργου του Συμβουλίου, αλλά και το έργο του συνόλου Δήμου και λοιπών φορέων για τη διατήρηση της μνήμης των κτισμάτων αυτών, προτάσσοντας την ανάγκη ένταξης ιδιωτών στον αγώνα αυτό, τη διατήρηση οικιστικών συνόλων και όχι μεμονωμένων κτισμάτων και κυρίως την αφύπνιση όλων για την ευθύνη ανάδειξης του ιστορικού κέντρου της πόλης, που μόνο θετικά για την εξελικτική πορεία του τόπου μπορεί να λειτουργήσει.
 
Τάνια Βεζυριαννίδου όμως…
 
ΠτΘ:  Η θητεία σας στο συμβούλιο Αρχιτεκτονικής ολοκληρώνεται το προσεχές καλοκαίρι. Θα μπορούσατε να κάνετε έναν σύντομο απολογισμό του έργου του συμβουλίου κατά τη διάρκεια των δύο αυτών ετών;
Τ.Β.:
Όπως είχα πει και στην αντίστοιχη συζήτηση που κάναμε στην έναρξη της θητείας μου στο Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής, ήταν για μένα μία τεράστια ευθύνη αλλά και μία θέση με τεράστιο ενδιαφέρον. Το ΣΑ έχει την ευθύνη προστασίας των πολιτιστικών, αρχιτεκτονικών και περιβαλλοντικών αξιών ενός τόπου και κατέχει πρωτεύοντα ρόλο στην αρχιτεκτονική και πολεοδομική εξέλιξη  αυτού του τόπου, διότι συνδιαμορφώνει την αρχιτεκτονική του μνήμη, βασιζόμενο στην αρχή ότι η αρχιτεκτονική του σήμερα αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά του αύριο. Αυτά τα δύο χρόνια του Συμβουλίου εξετάσαμε περίπου 180 φακέλους που αφορούσαν σε οικοδομικές άδειες σχετικές με ανέγερση, επισκευές, προσθήκες και κατεδαφίσεις κτιρίων, που βρίσκονται σε παραδοσιακά τμήματα πόλεων, οικισμούς και ιστορικούς τόπους, αρχαιολογικούς χώρους, καθώς και περιοχές ιδιαίτερους φυσικού κάλους για τον νομό Ροδόπης. Καταφέραμε σαν Συμβούλιο οι αποφάσεις μας να είναι ομόφωνες, γεγονός ιδιαίτερης σημασίας.  Είμαστε μια εξαιρετική ομάδα, δουλεύουμε με πολύ κέφι, και χαιρόμαστε κάθε φορά που έχουμε συνεδρίαση, διότι προσπαθούμε και δίνουμε λύσεις  στα προβλήματα του τόπου και να εξυπηρετούμε τον πολίτη και την καθημερινότητά του.
 
ΠτΘ: Ποια είναι τα παραδοσιακά τμήματα του νομού Ροδόπης;
Τ.Β.:
Στο νομό Ροδόπης έχουμε τέσσερις παραδοσιακούς οικισμούς. Αυτοί είναι η Μαρώνεια, κηρυγμένη από δύο φορείς, το υπουργείο Πολιτισμού και από το Μακεδονίας-Θράκης, είναι ο Βάκος, το Μαυρομμάτι και ο Μίσχος, οι οποίοι είναι μουσουλμανικοί οικισμοί. Αυτοί οι οικισμοί είναι κηρυγμένοι με διάταγμα του 1978, σαράντα χρόνια πριν δηλαδή.   Είναι ένα διάταγμα που χρήζει αναθεώρησης. Πρέπει να μπουν καινούργιοι οικισμοί, και αυτοί ίσως να βγουν. Δεν έχει στοιχεία διατήρησης ούτε ο Βάκος, ούτε το Μαυρομμάτι. Η Μαρώνεια φυσικά πρέπει να διατηρηθεί.
 
Ιστορικός τόπος είναι ένας και μοναδικός στην Ροδόπη και είναι μέσα στην πόλη της Κομοτηνής. Πρόκειται για το τμήμα της παραδοσιακής αγοράς της Κομοτηνής, όπως ορίζεται από τις οδούς Ορφέως, Συντάγματος Κρητών, Ερμού, Πλατεία Ηφαίστου, Κανάρη, Κιλκίς, Γραβιάς, Ξενοφώντος, Βενιζέλου και Ορφέως. Η κήρυξη αυτή έγινε το 1999, με το νόμο του 1950 και αναφέρει ότι στο τμήμα αυτό της πόλης διατηρείται ένας μεγάλος αριθμός παραδοσιακών κτισμάτων και μνημείων.  Το Πτωχοκομείο που είναι το Ιμαρέτ, το Γενί Τζαμί, ο Πύργος του Ρολογιού και η παραδοσιακή Πλατεία Ηφαίστου. Όπως είναι συγκεντρωμένα επίσης τα εργαστήρια του Λευκοσιδήρου, τα οποία προσδίδουν ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα στην αγορά που το περιβάλλει. Η παραπάνω περιοχή αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του αστικού ιστού της παλαιάς αγοράς της Κομοτηνής και κατά συνέπεια είναι σημαντική για την ιστορική μνήμη των κατοίκων, την εξέλιξη των παραδοσιακών επαγγελμάτων και τεχνών και την ιστορία της αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής εξέλιξη της πόλης. 

«Θα πρέπει να υπάρξουν κανόνες ώστε να διατηρηθεί το ιστορικό κέντρο της πόλης» 

ΠτΘ: Η προστασία αυτή που «απολαμβάνει» το ιστορικό  κομμάτι της πόλης σε τι συνίσταται και τι έχει γίνει κατά τη διάρκεια των είκοσι αυτών ετών;
Τ.Β.:
Πριν από είκοσι χρόνια κάποιοι άνθρωποι, κατόπιν επιτόπιας έρευνάς τους, έκριναν ότι υπάρχουν στοιχεία διατήρησης. Πήραν μια γραμμή και όρισαν το χώρο. Σε αυτό το κομμάτι, σε αυτή την περίκλειστη περιοχή έθεσαν όρους και κανόνες, για την προστασία της.
Είναι ιστορικός τόπος, άρα είναι σύνολο. Δεν είναι μεμονωμένα κτίσματα, αλλά και ο κοινόχρηστος χώρος, όπου απαιτείται μελέτη. Μία σχετική προσπάθεια είχε ξεκινήσει ο Μάνος Αναγνωστίδης από το 1999 και μετά, για την αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης. Υπάρχουν ιδιοκτησίες οι οποίες είναι πολύ μικρές, της τάξεως των 10-20 τ.μ., τις οποίες προσπάθησαν να αποτυπώσουν, ως προς την χρήση τους, γεγονός πολύ σημαντικό για τη συνέχεια, ώστε να γίνουν προτάσεις ομοιόμορφης αντιμετώπισης. Το σχέδιο αυτό ωστόσο δεν προχώρησε, επομένως κρίνεται πιο σημαντικό από ποτέ, να γίνει μία μελέτη. Στα δύο αυτά χρόνια λειτουργίας του συμβουλίου ήρθε μόλις ένας φάκελος και αυτό αφορούσε σε κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος, στο οποίο για να βγει άδεια προαπαιτείται και έγκριση του Φορέα, στην προκειμένη περίπτωση στο Υπουργείο Πολιτισμού.  Αυτή τη στιγμή για κάθε εργασία επισκευής, εξωτερικών χρωματισμών, επενδύσεις όψεων, αντικατάσταση κουφωμάτων, τροποποίηση, διάνοιξη ανοιγμάτων, απαιτείται γνωμοδότηση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής. Παρόλα αυτά τα θέματα αυτά δεν έρχονται στο Συμβούλιο. Ο καθένας κάνει ό,τι καταλαβαίνει, κάθε καταστηματάρχης βάφει ό,τι χρώμα θέλει το κατάστημα του, βάζει όποιο στέγαστρο θέλει χωρίς να ακολουθεί κάποιον κανόνα, γεγονός που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, γιατί είναι το κέντρο της πόλης μας και πρέπει να το διατηρήσουμε.
 
Απαιτείται ανάλογη συνεργασία με το Δήμο, το Υπουργείο Πολιτισμού, την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων και ιδιώτες. Για παράδειγμα ακόμα και με το Επαγγελματικό και Βιοτεχνικό Επιμελητήριο. Υπάρχουν παραδείγματα πολλά και στην Ευρώπη και στη χώρα μας, όπως  τα Λαδάδικα στη Θεσσαλονίκη , η Πλάκα και η περιοχή του Ψυρρή στην Αθήνα κ.α.. 

«Οι προσφυγικές γειτονιές της Κομοτηνής μνήμες του τόπου μας» 

ΠτΘ: Προσφάτως είδαμε και νέες κατεδαφίσεις προσφυγικών κατοικιών στην Κομοτηνή. Τι ισχύει και ποιες οι αρμοδιότητες του ΣΑ στο ζήτημα αυτό;
Τ.Β.:
Ο νόμος πλέον είναι πολύ αυστηρός. Όπως είδατε ως αρμοδιότητα είναι η διαφύλαξη της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς και της πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής εξέλιξης ενός τόπου. Άρα το θέμα των κατεδαφίσεων είναι πολύ σημαντικό. Όπως είπαμε, έχουμε εξετάσει περίπου 180 υποθέσεις. Το ποσοστό των κατεδαφίσεων σε αυτό το σύνολο είναι περίπου 10-15%. Αυτά τα δύο χρόνια δηλαδή είχαμε περίπου 20 κατεδαφίσεις στο σύνολο του νομού. Δεν είναι πολλές σε σχέση με τις κατεδαφίσεις που γίνονταν την προηγούμενη εικοσαετία. Ενδεικτικά σας αναφέρω ότι οι άδειες κατεδάφισης του 2007, στο σύνολο του νομού ήταν 41. Αντίθετα, σύμφωνα με στοιχεία της Πολεοδομίας, την τριετία 2015-2017, οι αιτήσεις για επικινδύνως ετοιμόρροπες οικοδομές, έχουν αυξηθεί πολύ περισσότερο. Πιο συγκεκριμένα την τριετία 2015-2017 οι επικινδύνως ετοιμόρροπες οικοδομές, συνολικά είναι περίπου 80, ενώ οι άδειες κατεδάφισης είναι 20.
 
Όσον αφορά τα προσφυγικά, η Κομοτηνή, όπως ξέρουμε είναι πόλη προσφύγων. Το 1923 ο πληθυσμός της Κομοτηνής αυξήθηκε κατά 50% με την έλευση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, την Ανατολική Ρωμυλία, την Ανατολική Θράκη. Αντίστοιχα και η έκταση για να φιλοξενήσει τους πρόσφυγες, μεγάλωσε. Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στο νότιο τμήμα της πόλης σε οικόπεδα που τους παραχώρησε  το κράτος. Δημιουργήθηκε επομένως η προσφυγική γειτονιά του Αρμενιού, της Ρέμβη και η περιοχή του Σταθμού. Η έκταση της πόλης μας πολεοδομικά σχεδόν διπλασιάστηκε,  με τις γειτονιές αυτές που αποτελούν τη μνήμη του τόπου μας. Εξ ου και οι αντιδράσεις την προηγούμενη εβδομάδα, καθώς η καταστροφή αυτής της μνήμης θλίβει τον κόσμο, ο οποίος μεγάλωσε και έζησε σε αυτές τις περιοχές. Το σίγουρο είναι ότι πρέπει να διατηρηθεί η μνήμη αυτών των κτισμάτων. 

«Απαιτείται συλλογική προσπάθεια για τη διατήρηση όχι μεμονωμένων κατοικιών, αλλά οικιστικών συνόλων» 

Το Τεχνικό Επιμελητήριο, το τμήμα Θράκης, είχε κάνει μια μελέτη το 2011, στην οποία γίνεται η καταγραφή όλων των διατηρητέων μνημείων, με προτάσεις μάλιστα προσφυγικών κατοικιών που είναι άξιες διατήρησης. Μέρος της επιτροπής που έκανε αυτή τη μελέτη του Τεχνικού Επιμελητηρίου, είναι και μέλος του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής, η κ. Λιάνα Χαλατζίδου. Σύμφωνα με το νόμο όταν ένα μέλος του συμβουλίου αποφασίζει και γνωμοδοτεί αρνητικά για την κατεδάφιση ενός κτίσματος, τότε αυτόματα, πρέπει να είναι ομόφωνη απόφαση για να κατεδαφιστεί. Αν έστω και ένα μέλος πει όχι, αυτόματα το ζήτημα πηγαίνει στο Υπουργείο το οποίο και αποφασίζει αν θα το διατηρήσει ή όχι. Μία πρόσφατη περίπτωση πρότασης διατήρησης από το Συμβούλιο  αποτελεί  το δίδυμο κτίσμα επί των οδών Προξένου Ασκητού και Λ. Σοφού στο Αρμενιό.
 

Μεμονωμένα κτίσματα δύσκολα μπορούν να διατηρηθούν. Η διαδικασία είναι χρονοβόρα και οι ιδιώτες από μόνοι τους αδυνατούν να αναλάβουν το υψηλό κόστος διατήρησης των κτισμάτων. Απαιτείται λοιπόν συλλογική προσπάθεια για τη διατήρηση όχι μεμονωμένων κατοικιών, αλλά οικιστικών συνόλων. Δύο δρόμων οι οποίοι θα επιλεγούν μετά από μελέτη που θα εκπονηθεί και θα απεικονίζονται  στη σωστή κλίμακα τα πραγματικά μεγέθη των γειτονιών. Υπάρχουν τέτοιοι δρόμοι άξιοι διατήρησης. Ένας τέτοιος δρόμος είναι η οδός Παναγή Τσαλδάρη με τα προσφυγικά διώροφα σπίτια που οδηγούν στο Σιδηροδρομικό Σταθμό. 

«Δεν είναι μόνο η αρχιτεκτονική αξία ενός κτίσματος, αλλά και η μνήμη και ιστορία του για τον τόπο» 

ΠτΘ: Τι γίνεται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων από πλευράς του υπουργείου; Τα κτίρια αυτά κρίνονται διατηρητέα ή κατεδαφιστέα;
Τ.Β.:
Έχουμε και από τις δυο περιπτώσεις. Στην περίπτωση της Κούλογλου για παράδειγμα υπάρχουν κτίσματα ήδη διατηρητέα, για τη συνέχεια της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας σε αυτό το δρόμο, την οποία αναγνώρισε το Υπουργείο. Άρα, πλέον πρέπει να μιλάμε για σύνολα και όχι μεμονωμένα για διατήρηση κτισμάτων. Η δικιά μου λογική είναι εκεί. Το υπουργείο στο μεμονωμένο κτίσμα κράτησε την πρόσοψη και είπε ναι, το διατηρώ, ακόμα και σαν πρόσοψη. Υπάρχουν ωστόσο άλλες περιπτώσεις στις οποίες λέει όχι, όπως είναι η περίπτωση του Καραηλία, το οποίο βρισκόταν στην πρώην οδό Σιδηροχωρίου και σήμερα Άλκηστις Κυριακίδου-Νέστορος 14. Εκεί εμείς ως συμβούλιο είπαμε να μην κατεδαφιστεί. Οι λόγοι της μη κατεδάφισης που αναφέραμε στο έγγραφο που στείλαμε στο υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, είναι οι εξής: ότι το κτίσμα αποτελεί αξιόλογο δείγμα της αρχιτεκτονικής των προσφυγικών κατοικιών στην περιοχή του σταθμού της Κομοτηνής, κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, η θέση του αποτελεί επιπρόσθετο στοιχείο ανάδειξης του παραδοσιακού χαρακτήρα του, όντως μπροστά σε διαπλάτυνση οδών και σημείο αναφοράς για την περιοχή, και τέλος  ότι στο συγκεκριμένο κτίριο διέμενε μέχρι πρόσφατα ο γηραιότερος λαχειοπώλης της Κομοτηνής, και επομένως είναι κομμάτι μνήμης και ιστορίας για τον τόπο. Άρα λοιπόν δεν είναι μόνο η αρχιτεκτονική αξία ενός κτίσματος, όπως για τα προσφυγικά, αλλά είναι και γενικότερα η μνήμη και η ιστορία του κτίσματος για τον  τόπο. 

«Υπάρχουν δρόμοι σήμερα στην Κομοτηνή με σημαντικό αριθμό διατηρητέων κτισμάτων» 

ΠτΘ: Υπάρχουν άλλες περιπτώσεις κτισμάτων άξιων διατήρησης στην πόλη μας;
Τ.Β.:
Υπάρχουν πολλές. Υπάρχουν δρόμοι σήμερα στην Κομοτηνή με σημαντικό αριθμό διατηρητέων κτισμάτων. Ένας τέτοιος δρόμος είναι η οδός Κούλογλου, παράλληλη της Βενιζέλου όπου βρίσκονται σημαντικά αξιόλογα κτίσματα, όπως  το κτίριο του δήμου που στεγάζει τις ανάγκες της ΔΚΕΠΠΑΚ. Επίσης το Θρακικό Εθνολογικό και Πολιτιστικό Μουσείο Κομοτηνής και Θράκης που στεγάζεται στην οικία Σκουτέρη στην οδό Κούλογλου 10. Εκεί πρόσφατα το Συμβούλιο γνωμοδότησε για τη διατήρηση της όψης του σε συνέχεια της οικίας Σκουτέρη και το Υπουργείο αποφάσισε ότι πρέπει να διατηρηθεί. Επίσης η οδός Νέστορος Τσανακλή, στην περιοχή Βαρόσι έχει αρκετά αξιόλογα  διατηρητέα και άξια προς διατήρηση κτήρια. 

«Φορείς και ιδιώτες να αγοράσουν ιστορικά ακίνητα, ώστε να συντηρηθούν και επισκευαστούν ως σύνολο και όχι μεμονωμένα» 

ΠτΘ: Σε περιπτώσεις που ο ιδιοκτήτης ενός τέτοιου κτιρίου είναι άγνωστος ή έχει φύγει από τη ζωή, υπάρχει η δυνατότητα μεταπώλησής του για την αξιοποίησή του; Τι γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις;
Τ.Β.:
Τίποτα. Πέφτουν από μόνα τους. Προσφυγικό έχουμε μόνο αυτό στη Ζυμβρακάκη που έχει κριθεί. Δεν έχουμε κάτι άλλο. Βέβαια, πρέπει να τονίσω ότι ο κόσμος επιθυμεί όλα να τα αγοράσει ο Δήμος για να τα διατηρήσει. Ο δήμος δεν μπορεί, όπως καταλαβαίνετε, να αγοράσει όλα τα ακίνητα για να διατηρήσει. Θα πρέπει στο παιχνίδι να μπουν και οι ιδιώτες και οι φορείς, ώστε να μπορέσουν να συντηρηθούν, να επισκευαστούν και μάλιστα ως σύνολα και όχι μεμονωμένα. 

«Η διατήρηση της ιστορικής μνήμης της πόλης, μέσω των κτισμάτων της απαιτεί συλλογική προσπάθεια» 

ΠτΘ: Τελικά και όσον αφορά τα προσφυγικά και τα επικινδύνως ετοιμόρροπα και τα διατηρητέα, το Συμβούλιο της Αρχιτεκτονικής, τι προτείνει;
Τ.Β.:
Απαιτείται συλλογική προσπάθεια. Γίνεται σημαντική δουλειά από το δήμο, τα αποτελέσματά της οποίας δεν είναι άμεσα ορατά, αλλά σταδιακά αρχίζουν και φαίνονται. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο δήμος δεν μπορεί να αγοράζει συνεχώς ακίνητα, πρέπει να μπουν και άλλοι φορείς, ώστε να συνεχίσει αυτή η αναπτυξιακή διαδικασία για να διατηρηθούν αυτά τα κτίσματα και να αποτελέσουν μοχλό ανάπτυξης του τόπου μας. Η Κομοτηνή είναι μια πόλη με κυρίαρχη την ιστορική μνήμη, όπως αυτή αποτυπώνεται στο χώρο μέσα από τα μνημεία, μέσα από τα κτίσματά της. Αποτελεί το συγκριτικό της πλεονέκτημα και μπορεί να αποτελέσει επίσης στοιχείο ανθεκτικότητας της πόλης μας, που θα συμβάλλει σε αυτή την αναπτυξιακή διαδικασία.  Ταυτόχρονα όμως θα συμβάλλει και στην ανάπτυξη της ελκυστικότητας του τόπου μας και της περιοχής μας και της τουριστικής και οικονομικής προβολής και ζωής της.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.