Η μεταφραση της βαλκανικης λογοτεχνιας ξεκινα απο το ΔΠΘ

Η Χριστίνα Μάρκου, ο Μάρκος Αλμπάνης και η Ζωή Πολίτου, του Τμήματος Γλώσσας Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών, παρουσιάζουν τη συλλογή διηγημάτων «Θρύλοι του Αίμου» του Γιορντάν Γιόβκοβ - «Οι “Θρύλοι” είναι το πρώτο μεταφρασμένο βιβλίο από το τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών, και αυτό είναι σπουδαίο ως γεγονός»

Η  παρουσίαση της συλλογής διηγημάτων  «Θρύλοι του Αίμου», του μεγάλου κλασικού της βουλγαρικής λογοτεχνίας Γιορντάν Γιόβκοβ, πρωταγωνιστεί, σήμερα Τετάρτη, 7 Μαρτίου και ώρα 19:30 στη Λέσχη Κομοτηναίων,  σε μια εκδήλωση που  συνδιοργανώνουν ο «Παρατηρητής της Θράκης», το Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του ΔΠΘ και ο εκδοτικός οίκος «Αντ. Σταμούλη», όπως αυτή μεταφράστηκε από μέλη του ΔΠΘ και, συγκεκριμένα, από μεταφραστική ομάδα  αποτελούμενη από την Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος κ. Χριστίνα Μάρκου, καθώς και τους πτυχιούχους  του Τμήματος κ.κ.Μάρκο Αλμπάνη και Ζωή Πολίτου.
 
Η μετάφραση του βιβλίου «Θρύλοι του Αίμου» του Γιορντάν Γιόβκοβ όπως εξήγησαν μιλώντας στο «Ράδιο Παρατηρητής 24/7» τα μέλη της μεταφραστικής ομάδας, ξεκίνησε το πλαίσιο της εξάσκησής τους στη λογοτεχνική μετάφραση, για να καταλήξει στην μετάφραση του έργου συνολικά.  Μια μετάφραση ωστόσο που δίνει τη δυνατότητα στο αναγνωστικό κοινό να γνωρίσει τα πολλά κοινά λαογραφικά και πολιτισμικά στοιχεία μεταξύ των δύο λαών, όπως αυτά έχουν αποτυπωθεί στη βουλγαρική λογοτεχνία, η μετάφραση της οποίας ωστόσο παραμένει «όμηρος» και των προκαταλήψεων που έχουν ριζώσει εδώ και δεκαετίες.
 
Ο λόγος στους Χριστίνα Μάρκου, Μάρκο Αλμπάνη και Ζωή Πολίτου… 

«Οι βαλκανικές λογοτεχνίες, φυσικά και η βουλγάρικη, παραμένουν άγνωστες στο ευρύτερο κοινό» 

ΠτΘ: κ. Μάρκου, είναι ικανοποιητικός ο αριθμός των μεταφρασμένων έργων της βουλγάρικης λογοτεχνίας στην ελληνική;  Αν κάποιος θέλει  να μελετήσει τη βουλγάρικη λογοτεχνία μπορεί να  έχει μεταφρασμένη τη βιβλιογραφία που απαιτείται;
Χ.Μ.: Δυστυχώς πρέπει να επαναλάβουμε την παραδοχή πάρα πολλών μελετητών των βαλκανικών λογοτεχνιών, ότι ακόμη οι βαλκανικές λογοτεχνίες, φυσικά και η βουλγάρικη, παραμένουν άγνωστες στο ευρύτερο κοινό. Δεν μπορείτε δυστυχώς να βρείτε πολλά πράγματα σε οποιαδήποτε βιβλιοθήκη, όταν χρειαστείτε ή ζητήσετε κάτι. Ευτυχώς όμως, από το 1990 και μετά, τα μεταφρασμένα έργα της βουλγαρικής λογοτεχνίας έχουν γίνει περισσότερα.  Αυτή η ενεργοποίηση της μεταφραστικής δραστηριότητας μάς κάνει χαρούμενους όλους. Είμαι πάρα πολύ χαρούμενη που δεν το αφήνουμε μόνο στα λόγια, δεν το αφήνουμε μόνο ως μια δυνατότητα, αλλά το κάναμε πραγματικότητα. Είναι το πρώτο μεταφρασμένο βιβλίο από το τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών και νομίζω ότι είναι σπουδαίο σαν γεγονός.
 
ΠτΘ: Γιατί θεωρείτε ότι υπήρχε αυτό το κενό; Γιατί δεν έχουμε μπει στην διαδικασία σε ευρύτερο επίπεδο να μελετήσουμε και να μεταφράσουμε τη βαλκανική λογοτεχνία;
Χ.Μ.:
Οι λόγοι προβάλλονται και από τους πρώτους μελετητές, που έχουν κάνει καταγραφές της μεταφρασμένης βουλγαρικής λογοτεχνίας, όπως ο Κώστας Μητσάκης και η Ευανθία Παπαδοπούλου, οι οποίοι το αποδίδουν σε λόγους ιστορικοπολιτικούς, στις προκαταλήψεις που έχουν ριζώσει εδώ και αιώνες. 

«Τα λαογραφικά, τα γλωσσικά, τα μυθολογικά κοινά στοιχεία μεταξύ ελλήνων και βουλγάρων είναι πολλά» 

ΠτΘ: Αν διαβάσουμε τον Γιόβκοβ θα αντιληφθούμε πόσο πραγματικά κοινά στοιχεία και αντιλήψεις έχουμε, από τους μαγικούς αριθμούς, το «7» κ.ο.κ. Οι «Θρύλοι του Αίμου», του Γιόβκοβ, που πρώτη φορά μεταφράζεται στα ελληνικά, είναι έργο που αφορά όλη τη χώρα, και τα ελληνικά γράμματα. Ποιες ήταν ο πρώτες σας εντυπώσεις, όταν ξεκινήσατε την ενασχόλησή σας με τα γραπτά του Γιόβκοβ;
Μ.Α.:
Παρόλο που η Βουλγαρία απέχει είκοσι λεπτά από την πόλη μας, παρόλο δηλαδή που είμαστε δύο λαοί, χιλιομετρικά τόσο κοντά, δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα ο ένας για τον άλλον. Είναι άγνωστοι οι λαοί, ενώ τα κοινά στοιχεία πολλά. Για παράδειγμα κάποιες κοινές λέξεις, που τις καταλάβαμε μπαίνοντας στη μεταφραστική διαδικασία.  Τα λαογραφικά, τα γλωσσικά, τα  μυθολογικά κοινά στοιχεία μεταξύ των δύο λαών είναι πολλά.
Χ.Μ.: Το πρώτο διήγημα το ξεκινήσαμε ως μια εξάσκηση στη λογοτεχνική μετάφραση, γιατί έχουμε γνωστικό αντικείμενο μετάφραση. Μεταφράζουμε επιστημονικά, λογοτεχνικά κείμενα. Με το συγκεκριμένο βιβλίο αποφασίσαμε να μην μείνουμε στο απόσπασμα, αλλά να κάνουμε όλο το διήγημα. Μετά από το πρώτο διήγημα ακολούθησαν και τα επόμενα εννιά. Επέμενε για κάποιο λόγο ο Γιόβκοβ τα διηγήματα στη συλλογή αυτή να είναι δέκα. Ούτε λιγότερα, ούτε περισσότερα. Κι έτσι, χωρίς να το περιμένουμε ούτε εμείς οι ίδιοι, το ξεκινήσαμε ως μια απλή εξάσκηση στο πλαίσιο ενός μαθήματος και βγήκε αυτό το αποτέλεσμα, που μας κάνει τόσο περήφανους και κυρίως χαρούμενους.
 
ΠτΘ: Ο Γιόβκοβ είναι ένας εξαιρετικός διηγηματογράφος  και φαίνεται μεταφραστικά «δύσκολος», αφού στο έργο του εγκιβωτίζει πληθώρα στοιχείων της βουλγαρικής λαϊκής παράδοσης.  Σας φόβισε καθόλου αυτό; Πώς ήταν η «διαδρομή» της μετάφρασης;
Χ.Μ:
Το μόνο γνωστό διήγημα του Γιόβκοβ στην Ελλάδα είναι «Το άσπρο χελιδόνι», το οποίο περιέργως υπάρχει σε δύο μεταφραστικές ερμηνείες. Η πρώτη είναι του Ρίτσου το 1953, που δημοσιεύθηκε στην «Επιθεώρηση Τέχνης», αλλά η μετάφραση έγινε από τα γαλλικά και η δεύτερη είναι του Πεντελικού, μεταγενέστερη. Εμείς ξέραμε και διαβάσαμε και τις δυο μεταφράσεις.
Ζ.Π.: Η πρώτη μου επαφή να διαβάσω ένα μεταφρασμένο διήγημα ήταν  «Το άσπρο χελιδόνι». Όταν ξεκινήσαμε, δεν μπορώ να πω ότι μας φόβισε το εγχείρημα, γιατί δεν είχαμε στο μυαλό μας ότι θα εκδοθεί σε βιβλίο. Ξεκινήσαμε σαν μεταφραστική εξάσκηση και ήταν ένα όμορφο ταξίδι. Δε ξέραμε πόσο θα κρατούσε αυτό. Το γραφείο της κ. Μάρκου είχε γίνει μεταφραστικό εργαστήρι, μέσα στο οποίο χανόμασταν ώρες πολλές  εργαζόμενοι με το κείμενο. Όταν ολοκληρώθηκε το πρώτο διήγημα νοιώσαμε τεράστια ικανοποίηση και χαρά για το αποτέλεσμα.  Έτσι αποφασίσαμε να πάμε στο επόμενο, μετά στο επόμενο κ.ο.κ. 

«Κατά τη διάρκεια της μετάφρασης λειτουργούσαμε σαν ένα μυαλό με κοινή σκέψη και αντίληψη» 

ΠτΘ: Η απόδοση ενός κειμένου, μίας λέξης  μπορεί μεταξύ δύο-τριών ατόμων να είναι διαφορετική.  Κατά τη διάρκεια της εργασίας σας, υπήρξε κάποια διχογνωμία μεταξύ σας;
Ζ.Π.:
Δέσαμε πάρα πολύ σαν ομάδα. Είναι κάτι που δεν μπορούμε να το εξηγήσουμε και οι τρεις. Δεν υπήρξε ποτέ διαφωνία σε κάποια λέξη.
Χ.Μ.: Μερικές φορές έτυχε κάποιος για δικούς του λόγους να μην μπορεί να έρθει στη συνάντηση. Με δυο άτομα δεν έβγαινε η δουλειά. Έλειπε πάντα ο τρίτος. Ο ένας συμπλήρωνε τον άλλον, έδινε μια πρόταση, συμπλήρωνε ο δεύτερος «μήπως είναι καλύτερα έτσι;». Όταν το συζητάμε με επαγγελματίες μεταφραστές μας λένε ότι η επικοινωνία αυτή είναι εκπληκτική.
Χ.Μ.: Δεν μοιράσαμε μεταξύ μας τα διηγήματα. Δουλεύαμε κάθε πρόταση, κάθε φράση και οι τρεις μαζί.
Ζ.Π.: Λειτουργούσαμε σαν ένα μυαλό με κοινή σκέψη και αντίληψη.
 
ΠτΘ: Η κ. Μάρκου  γνωρίζει εθνολογλωσσολογία και επίσης τον λαϊκό πολιτισμό  των Βαλκανίων. Εσείς κ. Πολίτου και κ. Αλμπάνη πώς δουλέψατε ως προς αυτούς  τους άγνωστους στους περισσότερούς μας σήμερα τομείς ;
Μ.Α.:
Το γεγονός ότι η κ. Μάρκου γνωρίζει τον λαϊκό πολιτισμό της Βουλγαρίας, ήταν τεράστια βοήθεια, γιατί τα κείμενα του Γιόβκοβ έχουν πολύ ιδιαίτερους πολιτισμικούς κώδικες. Εδώ ακριβώς ήταν πολύ σημαντική η βοήθεια της κ. Μάρκου.  Αναγκαστήκαμε, για παράδειγμα, να αντικαταστήσουμε κάποια δένδρα, κάποια φυτά, που έχουν ιδιαίτερη σημασία για το βουλγάρικο πολιτισμό με αντίστοιχα δικά μας  και να εξηγήσουμε και τους λόγους της αντικατάστασης.
Χ.Μ: Ανοίξαμε εξειδικευμένα λεξικά, εγκυκλοπαίδειες για να φανταστούμε πώς είναι ο νερόμυλος.  Έχουμε δει σε κάποια μουσεία, αλλά έπρεπε να γνωρίζουμε πολύ περισσότερα πράγματα για να μεταφράσουμε το απόσπασμα για τον νερόμυλο. Το αυλάκι που τρέχει το νερό, πώς πέφτει το νερό κ.ο.κ.  
Ζ.Π.:  Ακολουθούσαμε πάντα την ίδια πορεία. Διαβάζαμε πρώτα το πρωτότυπο κείμενο, το αναλύαμε, προσπαθούσαμε να δούμε τα χρώματα, να παρακολουθήσουμε τις κινήσεις, να αφουγκραστούμε τους ήχους, τις φωνές, τις μυρωδιές, και όλα αυτά να τα αποδώσουμε στα ελληνικά.
 
ΠτΘ: Ο Γιόβκοβ απογειώνει ένα ακόμη κοινό βίωμα μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων: τον αξιακό κώδικα  της καλοσύνης, της ηθικής, του καλού ανθρώπου που πηγάζει και από τη κοινή θρησκεία, τη χριστιανική. Είναι συγκλονιστικός π.χ. ο τρόπος που αντιμετωπίζει τον θάνατο και τις ψυχές των ανθρώπων, το χρέος της μνήμης, το άναμμα του καντηλιού στον τάφο του νεκρού…
Χ.Μ.:
Το τελευταίο διήγημα δεν είναι τυχαία τελευταίο, όπως δεν είναι τυχαίος και ο επίλογος. Τα καντηλάκια είναι τα νυχτολούλουδα που είναι κίτρινα και φωτεινά, στο ξέφωτο  όπου χάνεται  ο τελευταίος χαϊντούκος(αρματωλός). Τα λουλούδια λειτουργούν έτσι σαν αναμμένα, από πίσω του,  καντηλάκια.  

«Το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης δεν  συνεισφέρει  μόνο στα οικονομικά δεδομένα της περιοχής» 

ΠτΘ: Αισθάνεστε περήφανοι ως  συμπολίτες μας Κομοτηναίοι και Θρακιώτες  που το ΔΠΘ, φέρνει τον Γιορντάν Γιόβκοβ, απευθείας μεταφρασμένο από τα βουλγάρικα στα ελληνικά γράμματα;
Μ.Α.:
Το Δημοκρίτειο δεν είναι μόνο τα οικονομικά δεδομένα της περιοχής μας. Σκοπός ενός πανεπιστημίου είναι η προώθηση της επιστήμης και φυσικά και του πολιτισμού, σε όλους τους τομείς του. Νοιώθω λίγο περισσότερο χαρούμενος, γιατί εκτός από απόφοιτος του τμήματος δουλεύω και στο Δημοκρίτειο, στο τμήμα της Νομικής, ως μέλος ΕΤΕΠ, οπότε για μένα είναι ιδιαίτερη η χαρά. Χαίρομαι που ακούγεται το Δημοκρίτειο και ακούγεται δια μέσου της παραγωγής έργων πολιτισμού. Και ιδιαίτερα σε μια ακριτική περιοχή, όπως είναι η περιοχή μας.
Ζ.Π.: Κι εγώ είμαι εξίσου χαρούμενη και πολύ περήφανη και για έναν ακόμη λόγο, ότι είμαι Θρακιώτισσα. Έβαλα και εγώ το δικό μου λιθαράκι σε αυτή την ομάδα που δουλέψαμε και οι τρεις μαζί και πιστεύω ότι βγήκε κάτι καλό από τη μετάφραση. Ελπίζω να αρέσει στον κόσμο και να μοιραστεί τα ίδια συναισθήματα που βιώσαμε και εμείς. Ήταν μια εμπειρία  ανεπανάληπτη.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.