Τασουλα Τσιλιμενη, συγγραφεας «Η γενια του ’60 εχασε τα παντα αλλα ηταν παντα χαμογελαστη και αισιοδοξη∙ σημερα χασαμε σχεδον τα παντα και μαζι το χαμογελο και τον εαυτο μας»

Με αφορμή την αυριανή παρουσίαση της συλλογής διηγημάτων «Το κουμπί και άλλες ιστορίες» - «Για τις γυναίκες θα πρέπει να υπάρχει μία διαρκής αίσθηση του επιμένω, συνεχίζω, διεκδικώ»

«Εικόνες ζωής, χαμηλόφωνες αλλά και υπαινικτικές, με ένα βλέμμα νοσταλγικό και καταγγελτικό για όσα έγιναν και όσα δεν πρόλαβαν να γίνουν. […]Κορίτσια που ασφυκτιούν στον κόσμο των ενηλίκων, σώματα σπαρμένα στις πλαγιές του Ολύμπου, μωρά που εξαφανίζονται σε πυκνές αντάρες, άνθρωποι που κοιτούν από κορνίζες ή από το βυθό της λίμνης και απαιτούν την αλήθεια τους. Δραματοποιημένες αφηγήσεις που υφαίνουν με λεπτές αποχρώσεις και διεισδυτικό βλέμμα τα «θέλω» των διαφορετικών σε ηλικία χαρακτήρων και επιχειρούν να ισορροπήσουν τον πεζογραφικό λόγο με την ποιητικότητα των εικόνων και τον μαγικό ρεαλισμό».
 
Κάπως έτσι περιγράφεται η νέα συλλογή διηγημάτων της συγγραφέως Τασούλας Τσιλιμένη που παρουσιάζεται αύριο, Παρασκευή, 9 Μαρτίου και ώρα 19:00 στην Κομοτηνή, από τον «Παρατηρητή της Θράκης», το Εργαστήρι Γλωσσολογίας «+ΜόρΦωΣη» του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ, το βιβλιοπωλείο Δημοκρίτειο και τις εκδόσεις Καστανιώτη, με τίτλο «Το κουμπί και άλλες ιστορίες».
 
Η Τασούλα Τσιλιμένη είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο οποίο διδάσκει θέματα Παιδικής-Εφηβικής Λογοτεχνίας, Αφήγηση και Μυθοπλασία-Δημιουργική Γραφή κειμένων βραχείας φόρμας. Είναι διευθύντρια του ηλεκτρονικού περιοδικού Κείμενα για τη μελέτη της Παιδικής Λογοτεχνίας και μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Διαδρομές. Έχει ασχοληθεί εκτενώς με τη συγγραφή παιδικής λογοτεχνίας, με βιβλία της να έχουν μπει στη βραχεία λίστα του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού βιβλίου, ενώ «ο κύριος Μπου» έχει τιμηθεί με το Βραβείο Εικονογράφησης του ίδιου φορέα.
 
Η συγγραφική της ενασχόληση δεν σταματά όμως στα παιδιά, με το «Κουμπί» να αποτελεί την πρώτη της συλλογή διηγημάτων, έχοντας πρώτα ασχοληθεί με το μυθιστόρημα με το «Τη νύχτα που ζήλεψε το φεγγάρι» (2003) . Η συλλογή αυτή διηγημάτων της αποτελείται από 13 ιστορίες, κοινός «τόπος» των οποίων είναι η απώλεια και κοινός τόπος η επαρχία. Όπως αυτά σκιαγραφούνται από τις ιστορίες των ηρώων, που είναι εμείς, ο διπλανός, ο συγγενής μας, πρόσωπα γνώριμα και πρόσωπα της καθημερινότητάς μας.
 
Τασούλα Τσιλιμένη όμως… 

«Σκιαγραφώ ανθρώπους του ’60 στην καθημερινότητά τους για να δείξω το πόσο αυτή μας καθορίζει» 

ΠτΘ: «Το Κουμπί και άλλες ιστορίες» είναι το τελευταίο σας συγγραφικό δημιούργημα και η πρώτη σας συλλογή διηγημάτων. Διαβάζοντας τα διηγήματά σας μπορεί κανείς να δει μέσα σε αυτά, τον ίδιο του τον εαυτό, γνώριμα πρόσωπα της καθημερινότητάς του. Σε τι αφορούν τα διηγήματα αυτά;
Τ.Τ.: 
Προσπαθώ να σκιαγραφήσω τους ανθρώπους στην καθημερινότητά τους, όπως την βιώνουν, περίπου στη δεκαετία του 60, θέλοντας να δείξω το μεγαλείο της καθημερινότητας και το πόσο μας καθορίζει. Γιατί η καθημερινότητα κυλάει παράλληλα με τα ιστορικά πλαίσια. Είναι παράλληλη με την ιστορία. Εστίασα λοιπόν σε καθημερινά συμβάντα τους και αυτά προσπάθησα να αναδείξω. Μέσα από αυτά όμως αναδεικνύονται οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές. Ο τρόπος που σκέφτονται, λειτουργούν, τι κουβαλούν μαζί τους, ποιες οι προοπτικές και τα όνειρά τους, γιατί μιλούμε για μία δεκαετία χαρακτηριστική αυτή της εσωτερικής μετανάστευσης.
Γι’ αυτό αυτή η γενιά έχει ενδιαφέρον για μένα. Ακριβώς γιατί φαίνεται ότι δεν κάνει τίποτα πια. Βγήκε από έναν εμφύλιο και προσπαθεί να επιβιώσει. Προσπαθώ να τη γνωρίσω και να «συλλαβίσω» πώς κινείται, πώς σκέφτεται, καταγράφοντας τι κάνει στην καθημερινότητά της. Είτε είναι καθημερινότητα ενηλίκων, είτε είναι παιδιών, γιατί υπάρχουν και πρωταγωνιστές παιδιά, είτε παράλληλα δια των ενηλίκων είτε ως πρωταγωνιστές. 

«Κοινός άξονας των διηγημάτων η απώλεια» 

ΠτΘ: Συνήθως οι συγγραφείς ξεκινούν πρώτα με διήγημα και μετά με μυθιστόρημα. Τι σας ώθησε στα διηγήματα και τι στο συγκεκριμένο περιεχόμενο; Έχει να κάνει ίσως με τη σημερινή κατάσταση και μία προσπάθεια κατανόησης της σε σχέση και με αντίστοιχες εποχές του παρελθόντος;
Τ.Τ.:
Το κάθε είδος έχει τη δική του οπτική και απαιτήσεις. Έχουν απλά διαφορετικό τρόπο έκφρασης.  Όταν μου προέκυψε το μυθιστόρημα πήγα εκεί, όταν προέκυψαν τα διηγήματα, πήγα εκεί. Σαν μικρές μπουκιές, όχι όμως για να δείξω το παράδειγμα της εσωτερικής μετανάστευσης, γιατί την εποχή αυτή την χαρακτήρισαν πολλά, όπως η απώλεια. Αν θέλει κάποιος να δει λοιπόν έναν κεντρικό άξονα στα διηγήματα είναι αυτός της απώλειας. Εσωτερική μετανάστευση σημαίνει αφήνω πίσω μου πράγματα, χάνω πάρα πολλά. Απώλεια, δηλαδή, τόσο με την κυριολεκτική της έννοια, του θανάτου, όσο και μεταφορικά, την απώλεια της παιδικότητας για παράδειγμα. Ένα στοιχείο που επίσης μπορώ να πω ότι σηματοδοτεί αυτή τη γενιά, σε σχέση με το σήμερα, είναι αυτό της κρίσης. Εκείνη η γενιά ζούσε μία συγκεκριμένη κρίση, και αυτή η γενιά, είτε είναι οι πολύ νέοι είτε οι πιο ώριμοι, βιώνουμε μία κρίση. Αυτό είναι ένα κοινό στοιχείο. Παρόλα αυτά βλέπουμε μία μεγάλη διαφορά στον τρόπο που την διαχειρίστηκαν. Η γενιά εκείνη ήταν πάντα χαμογελαστή και αισιόδοξη, ενώ έχασε τα πάντα και προσπαθούσε με ένα τίποτα. Σήμερα χάσαμε σχεδόν τα πάντα, και μαζί το χαμόγελο και τον εαυτό μας. 

«Η ιστορία και η λογοτεχνία έχουν τη δύναμη να μας προβληματίσουν» 

ΠτΘ: Θεωρείτε ότι θα πρέπει να κοιτάμε πίσω, έστω και δια μέσω της συγγραφής; Μπορεί αυτή να λειτουργήσει λυτρωτικά ή θεραπευτικά, ώστε να ξανακερδίσουμε το χαμόγελό μας;
Τ.Τ.:
Λυτρωτικά δεν το πιστεύω.  Αλλά η μελέτη της ιστορίας και της λογοτεχνίας θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο προβληματισμού για να δούμε τότε πώς, τι και γιατί το έκαναν, για να δούμε πώς, τι και γιατί μπορούμε να κάνουμε ό,τι κάνουμε. Λυτρωτική δεν πιστεύω ότι μπορεί να είναι ούτε η ιστορία ούτε η λογοτεχνία, δεν έχουν αυτή τη δύναμη. Έχουν όμως τη δύναμη να μας κάνουν να προβληματιστούμε και να σταθούμε λίγο κριτικά απέναντι τόσο στον εαυτό μας όσο και στους γύρω μας.
 
ΠτΘ:  Στη συλλογή διηγημάτων σας υπάρχουν και ιστορίες που αφορούν σε γυναίκες και κορίτσια.  Με αφορμή και τη σημερινή ημέρα, κρίνετε ότι υπήρχε εξέλιξη σε ό,τι αφορά την θέση τόσο των γυναικών όσο και των κοριτσιών και τον τρόπο αντιμετώπισής τους;
Τ.Τ.:
Αναμφίβολα. Δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει. Όχι τόσο λόγω της θέσπισης νόμων, γιατί η ουσία για την ισότητα δεν είναι τόσο οι νόμοι, όσο η συνειδητότητα που έχουμε γι’ αυτή. Το κατά πόσο δηλαδή στην καθημερινότητά μας, στο σπίτι μας, αλλάζουμε πράγματα. Έχουν γίνει πάρα πολλά βήματα. Όχι ότι δεν μπορούν να γίνουν πάρα πολλά ακόμα. Δεν έχουμε κατακτήσει την κορυφή, εκεί που θα είχαμε φτάσει ως γυναίκες, γιατί δεν μας αφήνουν – χωρίς να στοχοποιώ κάποιον, υπό την έννοια του πώς είναι δομημένη η κοινωνία-.  Άρα καλά κάνει ο νομοθέτης που θεσπίζει νόμους που ευνοούν τη διαδικασία της ισότητας της γυναίκας, από την άλλη όμως θα πρέπει στην καθημερινότητα μας, εμείς ως μητέρες, ως γυναίκες να αναθρέψουμε συμπεριφορές και να παλέψουμε πολύ περισσότερο, διεκδικώντας σε οποιαδήποτε επίπεδο βρισκόμαστε και περιβάλλον. Θα πρέπει να υπάρχει μία διαρκής αίσθηση του επιμένω, συνεχίζω, διεκδικώ.
 
Για τα κορίτσια, σε αρκετά διηγήματα, υπαινίσσομαι μία αδικία, από την πλευρά των ενηλίκων, και συγκεκριμένα των αντρών, ως μία σεξουαλική παρενόχληση απέναντι σε μία πολύ τρυφερή ηλικία, όπως είναι ένα παιδί τριών χρονών κτλ. Δεν το λέω ξεκάθαρα αλλά μέσα από την αφήγηση, είτε του αφηγητή είτε του παιδιού, αφήνεται μια υπόνοια ότι μπορεί να υπάρχει αυτό, ώστε, όπως το βλέπουμε ως θέμα, να συνεχίζει και να μας απασχολεί.  Και εδώ ακριβώς έρχεται αυτό που σας είπα παραπάνω περί προβληματισμού. Πρέπει να μας προβληματίσει το τι έγινε στα τόσα χρόνια που πέρασαν. Η λογοτεχνία λοιπόν δεν θα μας λυτρώσει. Αυτό όμως που μπορεί να κάνει είναι να μας κάνει να σταθούμε εκεί, να νοιώσουμε ρίγος, την ώρα που το ακούμε ξανά, να σταθούμε με μία άλλη κριτική ματιά και να διερωτηθούμε τι κάνουμε γι’ αυτό. 

«Οι αφηγήσεις αυτές μπορούν να συμβαίνουν σε οποιονδήποτε και οπουδήποτε» 

ΠτΘ: Επιλέγετε ως χώρο την επαρχία και συγκεκριμένα τον θεσσαλικό τοπίο; Γιατί;
Τ.Τ.:
Καταρχήν θεωρώ ότι είμαστε όλοι μια μεγάλη επαρχία. Οι πόλεις φτιάχτηκαν από ανθρώπους που κατέβηκαν από τα χωριά ή από τα πεδινά μετακινήθηκαν σε ευθεία γραμμή. Άρα την κουβαλάμε την επαρχία μέσα σας. Εγώ μπορεί να αναφέρομαι στην Θεσσαλία, αλλά αυτό δεν εγκλωβίζει τις αφηγήσεις. Αυτές οι αφηγήσεις συμβαίνουν σε οποιονδήποτε, οπουδήποτε. Επιλέγω την Θεσσαλία, γιατί είναι ο γενέθλιος τόπος μου, τον γνωρίζω καλά και άρα με βοήθησε να τοποθετηθώ και να κάνω τις ιστορίες μου ως προς τον τόπο, πιο εύκολα. Νομίζω επίσης ότι αυτή η αναφορά στα ποτάμια, τις λίμνες, πάλι σε κάνει να νοιώθεις οικεία, γιατί μπορεί να συναντήσει κανείς κομμάτια των δικών του εμπειριών και του εαυτού του.
 
ΠτΘ: Ο κ.Μάνος Κοντολέων στην κριτική του για την συλλογή ανέφερε πως «μέσα από την συλλογή αυτή επιδιώκετε να νοιώσετε την ματιά με την οποία βλέπετε την παιδική ηλικία με αυτή του ενήλικου ατόμου». Ισχύει αυτό και επίσης αποτελεί ενδεχομένως και μία προσπάθεια, από πλευράς σας, ένωσης της συγγραφής για παιδιά και αυτής για ενηλίκους;
Τ.Τ.:
Αναμφίβολα κάποιες ιστορίες, για παιδιά γυμνασίου – λυκείου είναι κατάλληλες για ανάγνωση, γιατί έχουν την σημασία τους, αφήνουν σημεία προβληματισμού, μπορεί να γίνει συζήτηση ως αυτόνομο κείμενο μέσα στην τάξη, για πάρα πολλά θέματα.  Θεωρητικά δεν θα έπρεπε να υπάρχει διαφορά μεταξύ λογοτεχνίας παιδιών και ενηλίκων, γιατί τέχνη είναι η μία, τέχνη και η άλλη. Απλά έχουν διαφορετικό κοινό και άρα εκεί θα πρέπει ένας συγγραφέας να διαφοροποιηθεί, ως προς το ύφος της γλώσσας του. Στη συγκεκριμένη συλλογή υπάρχει μία δυσκολία τόσο για τους ενήλικες όσο και για τα παιδιά. Δεν ήταν μία συνειδητή επιλογή το να δημιουργήσω μία γέφυρα μεταξύ των  δύο. Αν δει κάποιος όμως άλλα κείμενά μου που έχουν δημοσιευτεί, θα δει ότι σε πάρα πολλά κείμενά μου διατηρώ ένα ύφος κοινό και για τους δύο.  Η συγκεκριμένη συλλογή δεν είναι στο σύνολό της για παιδιά, γιατί εμπεριέχει το τραύμα και το τραύμα θα πρέπει να ξέρεις να το διαχειριστείς και αναγνωστικά, γιατί εμπεριέχει συναισθήματα.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.