Η εσωστρεφεια και ο εθνοκεντρικος επαρχιωτισμος κινδυνοι στην ερευνα του Νεου Ελληνισμου
Σε καιρούς δύσκολους, όπως επισημάνθηκε αρκετές φορές δια στόματος των ομιλητών, για το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Πέμπτης, 8 Μαρτίου η τελετή αναγόρευσης του Ομότιμου καθηγητή του ΕΚΠΑ κ. Πασχάλη Κιτρομηλίδη, σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών. Η δεύτερη από μία σειρά εκλεκτών διοργανώσεων της Σχολής, που έλαβαν χώρα αυτή την εβδομάδα, αποδεικνύοντας ότι μπροστά στις όποιες δυσκολίες, το ΔΠΘ και η διευρυμένη «οικογένειά» του συνεχίζει να επιτελεί τον βασικό του ρόλο ως πανεπιστημιακό ίδρυμα, έχοντας ως «όπλο» τις ανθρωπιστικές επιστήμες.
Άλλωστε και το τιμώμενο πρόσωπο ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης, αποτελεί αν όχι τον αξιότερο, έναν εκ των αξιότερων μελετητών, ερευνητών και εκπροσώπων του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, όπως άλλωστε διαφάνηκε εκ νέου από την ομιλία του ιδίου που ακολούθησε της επιτιμοποίησης με τίτλο «Η σπουδή του νέου ελληνισμού ως επιστημονική πρόκληση».
Ο Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης σπούδασε πολιτικές επιστήμες και νεότερη ιστορία στα Πανεπιστήμια Wesleyan και Harvard των ΗΠΑ. Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Harvard (1979), από το 1980 διδάσκει ιστορία των πολιτικών θεωριών στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου από το 1987 είναι καθηγητής της πολιτικής επιστήμης. Μεταξύ 1980-1995 διετέλεσε διευθυντής του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών και εν συνεχεία γενικός γραμματέας του Δ.Σ. του. Παράλληλα το 2000 εκλέχτηκε διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΙΝΕ/ΕΙΕ).
Η τελετή αναγόρευσης έλαβε χώρα στο κεντρικό αμφιθέατρο της Παλιάς Νομικής Σχολής παρουσία του Αναπληρωτή Πρύτανη, κ. Παντελή Μπότσαρη, του Ομότιμου Καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας- Εθνολογίας, κ. Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, ο οποίος εκφώνησε και τον έπαινο του τιμώμενου, της Κοσμητόρισσας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών, κ. Ζωής Γαβριηλίδου, του Προέδρου του Τμήματος Ιστορίας-Εθνολογίας, κ. Μανόλη Βαρβούνη, της Προέδρου του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας κ. Μαρίας Τζιάτζη και της Προέδρου του Τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών, κ. Μαρίας Δημάση, παρουσία επίσης εκπροσώπου της Ιεράς Μητρόπολης Μαρωνείας και Κομοτηνής, μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας του ΔΠΘ, φοιτητών αλλά και πολιτών της Κομοτηνής.
Ζωή Γαβριηλίδου «Ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης ένας ερευνητής, δάσκαλος και άνθρωπος με ήθος»
Τον λόγο έλαβε πρώτη η Κοσμητόρισσα της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών κ. Ζωή Γαβριηλίδου η οποία κατά τον σύντομο χαιρετισμό της, υπογράμμισε την τιμή για το σύνολο της Σχολής να συγκαταλέγεται στους επίτιμους διδάκτορες της «ένας ερευνητής, δάσκαλος και άνθρωπος με ήθος όπως ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης».
«Πριν από έναν χρόνο το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας είχε την πολύ μεγάλη χαρά να φιλοξενεί στο colloquium που διοργανώνει τον Πασχάλη Κιτρομηλίδη. Εκεί είχα την ευκαιρία να ακούσω με ενδιαφέρον την ομιλία του τιμώμενου σήμερα, όπου επιχειρούσε μια νέα ρηξικέλευθη θεώρηση του νεοελληνικού διαφωτισμού η οποία έθετε υπό ένα νέο πρίσμα τις σχέσεις εκκλησίας και διαφωτισμού, αλλά και να απολαύσω σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις την ευρύτητα του πνεύματος του, την βαθιά καλλιέργειά του, την άρτια επιστημονική θεμελίωση των λεγόμενων του» ανέφερε η ίδια για να επισημάνει πως σύμφωνα με τον ίδιο «πρέπει να κατανοήσουμε την Ιστορία μας για να μπορέσουμε να παραγάγουμε μια κοινωνία ελεύθερη από αυτές τις παθολογίες και ότι η Ιστορία δεν είναι δικαστήριο, αλλά αποκατάσταση της γνώσης του παρελθόντος χωρίς εσκεμμένη παραποίηση και με κίνητρο την κατανόηση. Αν δεν συντρέχουν αυτές οι προϋποθέσεις, το πρόβλημα του αυταρχισμού των κοινωνιών-και των πανεπιστημίων θα πρόσθετα εγώ- παραμένει άλυτο».
«Πόσο επίκαιρη η άποψη αυτή και πόσο νόημα αποκτά στο πλαίσιο της συγκυρίας που βιώνει το πανεπιστήμιό μας» σχολίασε η ίδια χαρακτηριστικά ενθυμούμενη τέλος τα λόγια του πρώην Πρύτανη του ΔΠΘ κ. Γιάννη Πανούση σημειώνοντας πως «σε τούτη εδώ την εσχατιά της Ελλάδας, δίνουν το στίγμα του ποια είναι η αξία των ανθρωπιστικών σπουδών για ένα πανεπιστήμιο, αλλά και την τοπική ή την ευρύτερη κοινωνία και τέλος αναδεικνύουν, σε μια δύσκολη για το ΔΠΘ περίοδο, ποιος είναι ο πραγματικός ρόλος ενός πανεπιστημίου».
Μανόλης Βαρβούνης «Ο κ. Κιτρομηλίδης έχει καταδείξει τις βαθύτατες πνευματικές ρίζες και ορθόδοξες αφετηρίες του τρόπου με τον οποίο ο αιώνας των Φώτων πέρασε, ρίζωσε και βλάστησε στην καθ΄ ημάς Ανατολή»
Τους ερευνητές και τους επιστήμονες εκείνους η σφραγίδα των οποίων «έχει μείνει ανάγλυφη στην εποχή και στο αντικείμενό τους» χαιρέτισε με τη σειρά του ο Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας – Εθνολογίας κ.Μανόλης Βαρβούνης, τονίζοντας πως «οι άνθρωποι αυτοί, αφιερωμένοι στο αντικείμενό τους, υπερβαίνουν το χώρο και το χρόνο της βιολογικής τους ύπαρξης και γίνονται παραδείγματα μίμησης για πολλούς ομοτέχνους τους πέρα από σύνορα, γλώσσες και εθνικότητες». «Αποτελούν πρότυπα ζωής και δράσης και ως τέτοια πρέπει να υψώνονται ως “ο λύχνος επί τη λυχνία”, ώστε να φέγγουν “πάσι τοις εν τη οικία” των επιστημονικών μας κλάδων και ειδικεύσεων» συνέχισε για να τονίσει πως «έναν τέτοιο άνθρωπο τιμά απόψε το Τμήμα Ιστορίας & Εθνολογίας με την υλοποίηση της ομόφωνης απόφασης του να του απονείμει τον τίτλο του Επιτίμου Διδάκτορος, απόφαση που ομοφώνως, επίσης, εγκρίθηκε και επικυρώθηκε από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου μας».
«Ο κ. Κιτρομηλίδης έχεις καταδείξει τις βαθύτατες πνευματικές ρίζες και ορθόδοξες αφετηρίες του τρόπου με τον οποίο ο αιώνας των Φώτων πέρασε, ρίζωσε και βλάστησε στην καθ΄ ημάς Ανατολή. “Φύσει” ευγενής κατάφερε να αναπτύξει και να θεμελιώσει ένα νηφάλιο και παραγωγικό επιστημονικό διάλογο» κατέληξε ο ίδιος για να δώσει τον λόγο στον ομότιμο καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Χατζόπουλο που ανέγνωσε τον έπαινο για να ακολουθήσει η περιένδυση του τιμωμένου από τον Αναπληρωτή Πρύτανη κ. Μπότσαρη και την κ.Γαβριηλίδου.
Πασχάλης Κιτρομηλίδης «Η ευθύνη της “θεραπείας” της μελέτης του Νέου Ελληνισμού πέφτει στην ελληνική επιστημονική κοινότητα»
Ο κ. Κιτρομηλίδης ξεκίνησε την ομιλία του παρατηρώντας πως η σπουδή του Νέου Ελληνισμού αποτελεί επιστημονική πρόκληση με πολλές έννοιες και σε πολλά επίπεδα για να παρουσιάσει έπειτα τις τέσσερις εκδοχές των μορφών πρόκλησης που παρουσιάζονται σήμερα.
Η πρώτη εξ αυτών, όπως τόνισε αφορά στην επιλογή της ειδικότητας του Νέου Ελληνισμού από τους κληρονόμους της ελληνικής παράδοσης, τονίζοντας ότι «ο Νέος Ελληνισμός θεωρείται υπό αυστηρή επιστημονική έρευνα παρακινδυνευμένη επιλογή». Παρόλα αυτά όπως εξήγησε η απάντηση στο δίλημμα αυτό έρχεται από μία υπαρξιακή επιλογή καθώς «σήμερα είμαστε οι μόνοι που μπορούμε να το κάνουμε», μιας και η έκλειψη, σε ανησυχητικό μάλιστα βαθμό της σοβαρής μελέτης του αντικειμένου εκτός Ελλάδας ρίχνει την ευθύνη της «θεραπείας» στην ελληνική επιστημονική κοινότητα, «αλλιώς απλά θα πεθάνει».
Η δεύτερη πρόκληση αφορά στο ερώτημα «πώς οφείλουμε να μελετούμε το αντικείμενο του Νέου Ελληνισμού», όπου σύμφωνα με τον κ. Κιτρομηλίδη, «απαιτείται εξοικείωση με την βιβλιογραφία, έλεγχος του corpus των πηγών της ιστορίας και φιλολογίας αυτού, γνώση της γραμματολογίας στην περίοδο από τον 14ο αιώνα και έπειτα, αλλά και την πολιτική ιστορία της ανθρωπογεωγραφίας με την οποία ασχολείται ο κάθε ερευνητής», καθώς χωρίς «την εγκύκλιο παιδεία σε αυτά τα αντικείμενα, δεν μπορούμε να είμαστε σοβαροί ως επιστήμονες».
«Η εσωστρέφεια και ο εθνοκεντρικός επαρχιωτισμός κίνδυνοι στην έρευνα του Νέου Ελληνισμού»
Η τρίτη πρόκληση που ανέδειξε ο Καθηγητής σχετίζεται με τους κινδύνους που υπάρχουν στην ειδικότητα της σπουδής του Νέου Ελληνισμού, κίνδυνοι σύμφυτοι, όπως εξήγησε με τα αντικείμενα, και οι οποίοι πιο συγκεκριμένα αφορούν στην εσωστρέφεια και στον εθνοκεντρικό επαρχιωτισμό. «Οι κίνδυνοι της εσωστρέφειας στην έρευνα του Νέου Ελληνισμού μπορούν να αντιμετωπιστούν, να τεθούν υπό έλεγχο ακριβέστερα, δια της συγκριτικής μεθόδου. Συγκριτικές προσεγγίσεις μπορούν να επιτρέψουν καλύτερη στάθμιση των πραγμάτων και να συμβάλουν στην απαλλαγή από τη μονομέρεια και τον συντηρητισμό» εξήγησε για να προσθέσει ως τέταρτη πρόκληση τις δυσκολίες στην επιτέλεση του έργου των ερευνητών του Νέου Ελληνισμού, στεκόμενος ιδιαίτερα στην ανεπάρκεια Νεοελληνιστών στο εξωτερικό που όπως είπε θα έπρεπε να αποτελούν «την γέφυρα και τον αγωγό στην διεθνή επιστήμη».
«Έχει παρέλθει η εποχή κατά την οποία οι ξένοι Νεοελληνιστές βρίσκονταν στην κορυφή και καθόριζαν το πεδίο μελέτης της επιστήμης» εξήγησε αναφερόμενος στις λιγοστές εξαιρέσεις ερευνητών στην Βρετανία και την Γερμανία, οι οποίοι ωστόσο περιορίζονται στη φιλολογία, για να υπογραμμίσει επίσης τον κίνδυνο που ελλοχεύει από την εισβολή άσχετων κλάδων αλλά και την αυθαιρεσία νέων προσεγγίσεων του Νέου Ελληνισμού. Ο Νέος Ελληνισμός είναι «ευάλωτος» ως αντικείμενο μελέτης, σύμφωνα με τον ίδιο για να δώσει έπειτα το χαρακτηριστικό παράδειγμα αυθαιρεσίας της μελέτης του με βάση Οθωμανικές πηγές, γεγονός που χαρακτήρισε «ανησυχητικό».
Ο ίδιος ολοκλήρωσε την ομιλία του υπογραμμίζοντας πως οι σπουδές στο Νέο Ελληνισμό «κατατρύχονται», για να κάνει έπειτα λόγο για πελατειακές σχέσεις και συσχετισμούς που παρατηρούνται και δυστυχώς «λειτουργούν ανασταλτικά στην πρόοδο».
Πριν την κήρυξη λήξης της τελετής από τον Πρόεδρο του Τμήματος Ιστορίας-Εθνολογίας, ο κ. Βαρβούνης χάρισε στον τιμώμενο το πρώτο αντίτυπο του λευκώματος της επετείου των 25 ετών του Τμήματος-Ιστορίας Εθνολογίας, ενώ της τελετής αναγόρευσης είχε προηγηθεί επιστημονική ημερίδα, διοργανωμένη από το Τμήμα Ιστορίας & Εθνολογίας, με τίτλο «Νεοελληνικός Διαφωτισμός: ελληνικές και βαλκανικές διαδρομές» στην οποία συμμετείχαν με τις ανακοινώσεις τους οι κ.κ. Δ. Στρατηγόπουλος, Ε. Βαρβούνης, Κ. Χατζόπουλος, Θ. Κούγκουλος και η κ. Ε. Ναξίδου, και από το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας η κα. Β. Κοντογιάννη και ο κ. Ν. Μαυρέλος.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
