Αλεξανδρος και Αιλαν

Στην Πέλλα λατρεύονταν μια θεά που σε επιγραφή του 206 μ. Χ. αναφέρεται με τα ονόματα Συρία θεά Παρθένος Γυρβιάτισσα. Ήταν θεά των νερών, των λιμνών και της θάλασσας, επομένως της γονιμότητας και του θανάτου συγχρόνως. Η Συρία θεά μεταφέρθηκε, ως άλλη μετανάστρια, από τη Συρία στη Μακεδονία από τον 3ο αι.
π.Χ. και παριστάνονταν άλλοτε ως ωραία γυναίκα, άλλοτε όρθια σε κήτος, άλλοτε ως ψάρι με γυναικείο κεφάλι κι άλλοτε με ψαρίσιο το κάτω μέρος του σώματός της. Εικάζεται λοιπόν, ότι η γοργόνα αδερφή του Μ. Αλεξάνδρου, ο ιχθυόμορφος δαίμων στο «μυθιστόρημα του Μ. Αλεξάνδρου» κατάγεται από τη Συρία θεά.
 
Η παγκοσμιότητα του μύθου του Μ. Αλεξάνδρου οφείλεται στις πολλαπλές μεταφράσεις που γνώρισε η έκδοση του Ψευδοκαλλισθένη. Το χειρόγραφο αυτό  του 3ου αι. μ.Χ. αποτέλεσε τη βάση για την εξέλιξη κάθε μύθου γύρω από τον Αλέξανδρο. Μεταφράστηκε και εκδόθηκε στη λατινική, αρμενική, αραβική, αιθιοπική, παλαιοπερσική, βυζαντινή και άλλες, πάνω από 28 γλώσσες συνολικά.
 
Μέσα από τις πολλαπλές μεταφράσεις και αφηγήσεις οι μύθοι του Αλέξανδρου ενσωματώθηκαν στους θρύλους της κεντρικής Ασίας, επηρέασαν την αραβική λογοτεχνία, τις απεικονίσεις σε αγγλικούς καθεδρικούς ναούς, διαδόθηκαν στη χριστιανική Αιθιοπία και μέχρι τον 16ο αιώνα έφτασε η δημοτικότητά του σε όλες τις χώρες και τάξεις. Μέχρι και στους τέσσερις ρηγάδες της τράπουλα απεικονίζονταν ο Αλέξανδρος (ρήγας σπαθί), μαζί με το Δαυίδ, Ιούλιο Καίσαρα και τον Καρλομάγνο. Ακόμη και εκεί συναντώνται ο ελληνικός και ρωμαϊκός κόσμος με την Ευρώπη όπου πάει να δημιουργηθεί και το ανατολικό θρησκευτικό υπόβαθρο.
 
Οι «μεταμορφώσεις» του μυθικού προσώπου του Αλέξανδρου, καθορίζονται από τις εθνικές και θρησκευτικές παραδόσεις κάθε λαού. Έτσι κάθε εποχή κατασκευάζει τον δικό της Αλέξανδρο: η εβραϊκή παράδοση τον κάνει δάσκαλο και προφήτη, η μεταγενέστερες όπως η ελληνική και συριακή τονίζουν την πίστη του στο θεό, στον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα αποτελεί υπόδειγμα γενναίου ιππότη και στους επικούς συγγραφείς της Περσίας είναι ο νόμιμος βασιλιάς της επειδή στην πραγματικότητα είναι γιός του Δαρείου και όχι του Φιλίππου. Για τους σύγχρονους έλληνες είναι ο άρχοντας των καταιγίδων και των νεράιδων, ένας σχεδόν μαγικός εκπρόσωπος της Ρωμιοσύνης.
 
 Έτσι ο μύθος του Αλέξανδρου αποτελείται από ένα κράμα ιστορισμού και διδακτισμού, ηθικού και θεολογικού και επιτρέπει τις «μεταμορφώσεις» του μέσα από τις οποίες κάθε λαός τον ενσωμάτωσε στη δική του θρησκεία και εθνική ιστορία. Με τον τρόπο αυτό ενώνει τους λαούς και επιτρέπει τον «συγκρητισμό» δίνοντας την αίσθηση ότι όλοι μοιραζόμαστε κάτι κοινό μεταξύ μας, που όμως ο καθένας το μετέπλασε με βάση το δικό του πολιτισμικό υπόβαθρο ( Αλέξανδρος ο Έλληνας, ο Χριστιανός, ο Εβραίος, ο Πέρσης).
 
Ο ίδιος στο λόγο του (Ώπις 324 π. Χ.) αναφέρει:
 
«Δεν μ΄ ενδιαφέρει η καταγωγή των πολιτών ούτε η ράτσα που γεννήθηκαν, τους καταμερίζω με μοναδικό κριτήριο την αρετή, για μένα κάθε καλός ξένος είναι Έλληνας και κάθε κακός Έλληνας είναι χειρότερος από βάρβαρο».
 
Το παράδειγμα αυτό ας ακολουθήσουμε καταργώντας τα νοητά σύνορα, τόσο αυτά τα διακρατικά, όσο και της καρδιάς μας. Ενσωματώνοντας όλους αυτούς που ξεβράζονται καθημερινά στις ακτές μας δίχως να χάνουμε την ιστορία μας, αλλά ούτε την ανθρωπιά μας, ώστε να μην αντικρίσουμε ξανά εικόνες όπως του 3χρονου Αϊλάν μπρούμυτα στην ακροθαλασσιά.
 

Αϊλάν
 
Στη γλώσσα σου
διακοπές βαφτίστηκε η μετανάστευση
Από το Κομπάνι φεύγοντας
επέλεξες τη θάλασσα
για το μοναδικό ταξίδι της ζωής σου
Του καταγάλανου Αιγαίου
το χρώμα θέλησες να δεις
 
Ένα (τ) ταυ σου έλειπε για να επιπλεύσεις
Νησί θα ήσουν τώρα στα νερά του
κόκκινο, μπλε
έρμαιο να κυματίζεις
μήλον της έριδος για μια αιωνιότητα
 
Συρία θεά με λάμψη αθανασίας
γοργόνα σε έκλεισε στο βυθό του
με φίδια ζωντανά στα μεταξόμαλλα
να μας ρωτάς:
“ Έλληνες, ζει ο Μεγαλέξανδρος”.

 
(σ.σ. Το παρόν κείμενο διαβάστηκε κατά την 2η Ποιητική Ισημερία που διοργάνωσε το ΤΕΦ)
 

*Ο Πασχάλης Κατσίκας εργάζεται ως βιβλιοθηκονόμος στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογία του ΔΠΘ. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια, ασχολείται με την ποίηση. Ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί σε  ηλεκτρονικά περιοδικά ποίησης. 

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.