Ενα Συνεδριο που μας χαρισε μια καλυτερη προοπτικη του μελλοντος μας στη Ροδοπη

Ι. Το Συνέδριο και η διοργάνωσή του 

Μία από τις σημαντικότερες διοργανώσεις των τελευταίων χρόνων  ‒ως προς τα κοινωνικά της συμφραζόμενα ‒ έλαβε χώρα το διήμερο 18 και 19 Μαΐου στην Κομοτηνή, με πρωτοβουλία του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου και του Τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
 
Ο λόγος για το συνέδριο με τίτλο «Γνωριμία με τον γείτονα μέσα από τη λογοτεχνία: Η τουρκική λογοτεχνία στην Ελλάδα και την Κύπρο»,  με εισηγήσεις  που έθιγαν το ζήτημα  των μεταφράσεων της τουρκικής λογοτεχνίας στην ελληνική γλώσσα, τα προβλήματα που οι μεταφραστές αντιμετωπίζουν  σε σχέση με τις γλωσσολογικές ιδιαιτερότητες των δύο  γραμματειών, αλλά και τον ρόλο που καλείται η μετάφραση  να παίξει στην κατανόηση του «διαφορετικού» και της οικοδόμησης  σεβασμού απέναντί του. 

Ένα ομιλητικότατο περί του προσώπου παρών από τον βουλευτή Μουσταφά Μουσταφά 

Ένα διήμερο συνέδριο που στέφθηκε από επιτυχία, τόσο από πλευράς επιστημονικού αποτελέσματος και ενδιαφέροντος, όσο και από πλευράς προσέλευσης επιστημόνων, φοιτητών αλλά και πολιτών της περιοχής μας, με την εξαίρεση ωστόσο των θεσμικών εκπροσώπων της περιοχής που δεν έδωσαν το «παρών» πλην του βουλευτή Ροδόπης του ΣΥΡΙΖΑ κ. Μουσταφά Μουσταφά, ο οποίος κατά την δεύτερη ημέρα των εργασιών χαιρέτισε  τις εργασίες του συνεδρίου και την πρωτοβουλία της διοργάνωσης υπογραμμίζοντας την ανάγκη συνέχισής της υπό τη μορφή θεσμού. 

Γιώργος Σαλακίδης «Συνέδριο για μια πιο ουσιαστική γνωριμία των γειτονικών λαών μέσα από μια διαφορετική θέαση της πραγματικότητας, όπως αυτή που προσφέρει η λογοτεχνία» 

Άλλωστε όπως υπογράμμισε και ο Αναπληρωτής Καθηγητής Οθωμανικής και Τουρκικής Γλώσσας και Γραμματείας του Τμήματος Γλώσσας Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών και οργανωτικά υπεύθυνος του συνεδρίου κ. Γιώργος Σαλακίδης, στόχος αυτού ήταν «να φέρει σε επαφή ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την τύχη της τουρκικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς και για μια πιο ουσιαστική γνωριμία των γειτονικών λαών μέσα από μια διαφορετική θέαση της πραγματικότητας, όπως αυτή που προσφέρει η λογοτεχνία». Σύμφωνα με τον ίδιο ο σκοπός του συνεδρίου αυτού επιτεύχθηκε, καθώς πέτυχε να δημιουργήσει «γόνιμους προβληματισμούς και πεδία συνεργασίας μεταξύ τον δυο πανεπιστήμιων, κυρίως στο θέμα τον μεταφράσεων» για να γνωστοποιήσει πως ήδη δρομολογούνται σχετικές συνεργασίες που θα ανακοινωθούν επίσημα σε λίγο καιρό.

Οι θεματικές του Συνεδρίου και οι συμμετέχοντες 

Η αρχή του Συνεδρίου έγινε το απόγευμα της Παρασκευής, ημέρα αφιερωμένη στο έργο των μεταφραστών και τις δυσκολίες που αυτοί αντιμετωπίζουν, ειδικά όσοι ασχολούνται με την πρώιμη ως προς την εξέλιξή της μετάφραση της Τουρκικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα και την Κύπρο. Συγκεκριμένα τον λόγο έλαβαν οι μεταφραστές Μαρία Χαρισιάδου, Θάνος Ζαράγκαλης,  Ανθή Καρρά, Christiane Bulut, Sibel Osmanoglu, Lale Alatli και Defne Suman.

Η δεύτερη ημέρα του συνεδρίου επικεντρώθηκε σε θέματα και τάσεις της σύγχρονης τουρκικής λογοτεχνίας και την τουρκόφωνη λογοτεχνία σε Ελλάδα και Κύπρο με τη συμμετοχή αξιόλογων επιστημόνων, ακαδημαϊκών, τόσο του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης όσο και του Πανεπιστημίου της Κύπρου, καθώς και λογοτεχνών, μεταξύ των οποίων και ο συγγραφέας Ραχμή Αλή, πνευματική φυσιογνωμία της περιοχής μας και μία από τις σημαντικότερες περιπτώσεις εντόπιου συγγραφέα, με  συνολική συνεισφορά  στην πνευματική πορεία της μειονότητας.
 
Κατά τη δεύτερη αυτή ημέρα τις εισηγήσεις τους παρουσίασαν οι: κ.κ.Μαρία Δημάση, Ibrahim Ahmet Kelaga, Hikmet Konar, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Γιώργος Σαλακίδης, Ηρακλής Μήλλας, Börte Sagaster, Κλεοπάτρα Παπουτσή, Αγγελική Μέλλιου, Νίκος Λιάζος, Tamer Oncul, Μαρία Σιακαλλή, Ahmet Yikin, Nese Yasin, Niyazi Kızılyürek και Αλή Ραχμή.
 
Την ίδια ημέρα,  το παρών στο Συνέδριο έδωσε και η πρόεδρος του ΤΕΦ κ. Μαρία Τζιάτζη-Παπαγιάννη που χαιρέτισε με συγκίνηση την πρωτοβουλία και ευχήθηκε μακροημέρευση, μέσω θεσμοθέτησής του, του Συνεδρίου.
 
Να σημειώσουμε ότι μεταξύ των ομιλητών ήταν  και η διάσημη ποιήτρια Νεσέ Γιασίν, στίχους της οποίας μελοποίησε ο Μάριος Τόκας, αλλά και το σύνολο των ασχολουμένων εν Ελλάδι με  θέματα της Τουρκικής λογοτεχνίας, όπως  οι κ.κ.Θάνος  Ζαράγκαλης, Άνθη Καρρά, Λαλέ Αλατλί κ.ά. 

Μαρία Σιακαλλή, Νιαζί Κιζιλγιουρέκ και Εterotopia 

Αξίζει επίσης να επισημανθεί η παρουσία της κυπρίας ποιήτριας και μεταφράστριας Μαρίας Σιακαλλή, η οποία χειρίζεται και τις δυο γλώσσες –ελληνικά και τουρκικά– ισάξια, και βοήθησε πολύ  στην επικοινωνία μεταξύ των  μη ομιλούντων την τουρκική συνέδρων, καθώς και ο γνωστός εξαιρετικός τουρκοκύπριος διανοούμενος, καθηγητής σήμερα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου,  Νιαζί Κιζιλγιουρέκ, η πρώτη παρουσία του οποίου στην Κομοτηνή ήταν αρκετά χρόνια πριν, το 1995,  στον κατάμεστο  χώρο του αμφιθεάτρου της Παλιάς Νομικής όταν έγινε προβολή της ταινίας «Το τείχος μας»,  που σκηνοθέτησε μαζί με τον Πανίκκο Χρυσάνθου, σε εκδήλωση που διοργάνωσαν από κοινού  ελληνόφωνοι και τουρκόφωνοι κομοτηναίοι.
 

O κ. Κιζιλγιουρέκ, μεταξύ άλλων, γνωστοποίησε στο κοινό τον εκδοτικό οίκο Εterotopia που διευθύνει και αντικείμενο του οποίου είναι οι δίγλωσσες στα ελληνικά και τουρκικά εκδόσεις  ελληνόφωνων και τουρκόφωνων λογοτεχνών της Κύπρου, θεσπίζοντας έναν άλλο τρίτο χώρο φιλίας, αδελφοσύνης και σκέψης, όπου κυριαρχεί το ιδανικό της συνύπαρξης ανθρώπινων όντων. 

Λογοτεχνική βραδιά με Ραχμή Αλή και… Ρεφικά Ναζίμ 

Οι εργασίες του Συνεδρίου ολοκληρώθηκαν με μία λογοτεχνική βραδιά με τους συγγραφείς και ποιητές  Nese Yasin, Μαρία Σιακαλλή, Αλή Ραχμή και Tamer Öncül να διαβάζουν από τα έργα τους, ενώ η επιμελήτρια εκδόσεων κ. Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη ανέγνωσε το ποίημα της Κομοτηναίας  Ρεφικά Ναζίμ με τίτλο «Εσωτερικό Ημερολόγιο». 

Οι αναλυτικές περιλήψεις 

Από τα καλύτερα του Συνεδρίου και οι αναλυτικές περιλήψεις των ανακοινώσεων και στις δυο γλώσσες, εξαιρετικά σημαντικό έντυπο, για ένα συνέδριο στο οποίο αρκετοί από τους  συμμετέχοντες δεν γνώριζαν επαρκώς και τις δυο γλώσσες.  

Οι διαρκώς παρόντες 

Σημειώνουμε επίσης την ανελλιπή παρουσία στο Συνέδριο των συμπολιτών, κ.Χασάν Αχμέτ,  γιατρού και ποιητή, ιδιαιτέρως όμως  του δημοσιογράφου  κ.Σαμή Καραμπουγιούκογλου, ο οποίος παρακολούθησε με εξαιρετικό ενδιαφέρον κάθε πτυχή του, συνομιλώντας με το σύνολο σχεδόν των εισηγητών του, διευκολύνοντας επικοινωνία και ρεπορτάζ.                           

ΙΙ. Η εισήγηση του Ραχμή Αλή και η λειτουργία της ενσυναίσθησης στη λογοτεχνία 

Αλή Ραχμή, τουρκόφωνος κομοτηναίος συγγραφέας « Η λογοτεχνία αυτή που μπορεί να μας οδηγήσει μέσα στον “βαθύ κόσμο” της ανθρώπινης ζωής»
 
Θέμα της εισήγησης του κ. Αλή Ραχμή «Ο ρόλος της λογοτεχνίας στη γνωριμία των ανθρώπων και το θέμα της ενσυναίσθησης που πηγάζει από αυτόν». «Μερικές φορές ακόμα και ένα βιβλίο που διαβάζετε μπορεί να αλλάξει την οπτική σας στα “γεγονότα”» τόνισε ο ίδιος χαρακτηριστικά, ενώ σε άλλο σημείο της εισήγησής του υπογράμμισε πως «τα ιστορικά βιβλία απέχουν πολύ από το να μας αφηγηθούν τον “άνθρωπο”». « Δεν μπορούν να μας οδηγήσουν μέσα σε εκείνον τον “βαθύ κόσμο” της ανθρώπινης ζωής» συνέχισε. «Αν υπάρχει κάτι που μπορεί να το κάνει αυτό, αυτό είναι τα λογοτεχνικά έργα», για να κάνει ειδική μνεία στα συγγραφικά εκείνα έργα που αποτύπωσαν την ιστορία των Ελλήνων που ήρθαν από τη Μικρά Ασία, αλλά και τα λιγοστά μεν αλλά υπαρκτά σχετικά με τους Τούρκους που έφυγαν από την Ελλάδα στην Τουρκία.
 

«Η αύξηση και η διάδοση των λογοτεχνικών έργων με ουμανιστικές ιδέες προώθησε την ουμανιστική σκέψη σε πολλούς ανθρώπους. Σε μια εποχή κι ένα περιβάλλον όπου σχεδόν καθετί γίνεται αντικείμενο “εκμετάλλευσης”, μπορεί να υπάρξει εκμετάλλευση και στο θέμα αυτό. “Η ενσυναίσθηση” η οποία δημιουργείται μέσω των έργων της λογοτεχνίας, μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από ορισμένα κακόβουλα πολιτικά κέντρα» υποστήριξε ο ίδιος χαρακτηριστικά  για να τονίσει κλείνοντας πως : «το να γνωρίσει κανείς τους ανθρώπους δεν είναι τόσο εύκολο όσο νομίζει κανείς. Το πόσο λίγο και πόσο επιφανειακά γνωρίζουμε τους ανθρώπους για τους οποίους νομίζουμε ότι παρατηρούμε κάποιες καταστάσεις τους, το καταλαβαίνουμε καλύτερα, αφού διαβάσουμε κάποιο διήγημα ή κάποιο μυθιστόρημα που γράφτηκε γι’ αυτούς. Μήπως “η λογοτεχνία” είναι όμως ένα μαγικό κλειδί που ανοίγει τις πόρτες της συμπόνιας και της αγάπης;». 

ΙΙI. Ο Νιαζί Κιζιλγιουρέκ και η Μαρία Σιακαλλή αξιολογούν τη δυναμική της συνύπαρξης  με όχημα τη λογοτεχνία 

IIΙa. Νiyazi Kızılyürek «Η πολιτική ελίτ, το τρίγωνο Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρος να πάρουν μία απόφαση ότι θα ενθαρρύνουν την πολιτική της προσέγγισης»
 
«Συμφιλίωση σημαίνει και καλύτερη κατανόηση του άλλου και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να καταλάβεις τον άλλον στο πιο “βαθύ” του από την λογοτεχνία» τόνισε μιλώντας στον «ΠτΘ» ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Κύπρου Νiyazi Kızılyürek χαιρετίζοντας την πρωτοβουλία του συνεδρίου.

«Η διοργάνωση αυτή είναι μία πολύ σημαντική πρωτοβουλία για διαφόρους λόγους και από ακαδημαϊκή άποψη και πολιτική» σημείωσε ο ίδιος χαρακτηριστικά υπογραμμίζοντας τη συγκέντρωση, ακαδημαϊκών, μεταφραστών, εκδοτών και ανθρώπων που ασχολούνται με τη μετάφραση από την τουρκική γλώσσα στην ελληνική και αντίστοιχα. 

«Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις βγαίνουν από μία ιστορική ένταση-Υπάρχουν πολλά ακόμα βέβαια να λύσουμε, όπως το Κυπριακό, αλλά αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι κάτι αλλάζει» 

Ερωτηθείς σχετικά με την χρονική επιλογή της διοργάνωσης ο ίδιος υπογράμμισε πως «έχει να κάνει με το πνεύμα της εποχής». «Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις βγαίνουν από μία ιστορική ένταση. Υπάρχουν πολλά ακόμα βέβαια να λύσουμε, όπως το Κυπριακό, αλλά αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι κάτι αλλάζει. Όπως αντιλαμβανόμαστε ότι είμαστε και αναχρονιστικοί μένοντας σε τέτοια προβλήματα, όπως το Κυπριακό που παραμένουν άλυτα, ενώ δεν έχει νόημα να υπάρχουν ως πρόβλημα πλέον. Επίσης προχωρά η έρευνα, έρχονται νέες γενιές οι οποίες μελετούν τα πράγματα, νέοι άνθρωποι που μαθαίνουν την γλώσσα της άλλης κοινότητας και όλα μαζί οφείλονται για τις εξελίξεις αυτές. Είμαστε ωστόσο στην αρχή» επεσήμανε για να τονίσει πως «τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία, ως κράτη, θα πρέπει να μας βοηθήσουν να κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση, με την ενθάρρυνση, την στήριξη και την ενδυνάμωση τέτοιων προγραμμάτων».
 
Στην Κύπρο ήδη τα πρώτα βήματα έχουν γίνει, μέσω προγραμμάτων του Υπουργείου Παιδείας, το οποίο ωστόσο για τον ίδιο «είναι το ελάχιστον που μπορούν να κάνουν». «Θα πρέπει η πολιτική ελίτ, το τρίγωνο Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρος να πάρουν μία απόφαση ότι θα ενθαρρύνουν την πολιτική της προσέγγισης» συνέχισε δίνοντας το παράδειγμα της Γαλλογερμανικής συμφιλίωσης. 

IIIb. Μαρία Σιακαλλή «Η κοινωνία δεν ήταν έτοιμη να δεχθεί τη γλώσσα και τη λογοτεχνία του “εχθρού”» 

Την πρωτοτυπία της διοργάνωσης υπογράμμισε και η κ. Μαρία Σιακαλλή, ποιήτρια, μεταφράστρια και υποψήφια διδάκτορας του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, ως προς το σκέλος της τουρκόφωνης ποίησης στην Ελλάδα και την Κύπρο.
 
Ερωτηθείσα σχετικά με την εξέλιξη των μεταφράσεων της Τουρκικής Λογοτεχνίας στην Ελλάδα και την Κύπρο η ίδια επεσήμανε πως έχουν γίνει προσπάθειες μετάφρασης αλλά έχουν παραμείνει σε τοπικό επίπεδο, τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα. «Στην Κύπρο είναι αρκετά γνωστές οι μεταφράσεις που έγιναν τόσο Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων λογοτεχνών, αλλά παραμένει σε ένα τοπικό επίπεδο, καθώς η τουρκόφωνη λογοτεχνία δεν είναι γνωστή  στην ευρύτερη Ελλάδα όπως αντίστοιχα και στην ευρύτερη Τουρκία. Ένα πρόβλημα των μικρών τόπων και των «μειονοτήτων». Ωστόσο, επειδή έχουμε φτάσει  σε μία εποχή που όλα πλέον είναι στο φως και κάτι που αξίζει μπορεί να μεταδοθεί σε όλες τις χώρες του κόσμου,  θεωρήσαμε ότι ήρθε η στιγμή να αναδείξουμε το πόσο σπουδαία χαρακτηριστικά έχει αυτή η λογοτεχνία» σημείωσε.
 
Ως προς τους λόγους της «καθυστέρησης» της δύναμης της λογοτεχνίας η ίδια σημείωσε πως «ακριβώς λόγω της πολιτικής κατάστασης, η κοινωνία δεν ήταν έτοιμη να δεχθεί τη γλώσσα και τη λογοτεχνία του “εχθρού” , εξού και η μετάφραση της τουρκόφωνης λογοτεχνίας στην Κύπρο ξεκίνησε την δεκαετία του ’80.  Τα τελευταία χρόνια ωστόσο , μέσα στο πλαίσιο των γενικότερων πρωτοβουλιών για την επαναπροσέγγιση, η προώθηση της λογοτεχνίας των δύο κοινοτήτων και στις δύο πλευρές ξεκίνησε, δίχως ωστόσο να έχουμε φτάσει σε επίπεδο μεγάλης ακαδημαϊκής ανάλυσης».

«Πιστεύουμε στη δύναμη της Κυπριακής λογοτεχνίας και επιθυμούμε να τη βάλουμε στη θέση που της αξίζει στον παγκόσμιο χάρτη» 

Τα τελευταία χρόνια όπως εξήγησε άλλωστε έργα των Τουρκοκυπρίων λογοτεχνών έχουν μπει στα σχολεία των Ελληνοκυπρίων, όπως αντίστοιχα έργα Ελληνοκυπρίων στα σχολεία Τουρκοκυπρίων με σοβαρές ωστόσο αντιδράσεις που έχουν αποτυπωθεί και οι οποίες καταδεικνύουν πως «δεν έχουμε καταφέρει να βγούμε εκτός συνόρων, γιατί έχουμε ακόμα να κάνουμε μεγάλο αγώνα εντός των συνόρων. Ωστόσο πιστεύουμε στην δύναμη της Κυπριακής ποίησης, τουρκόφωνης και ελληνόφωνης και γι’ αυτό παλεύουμε και επιθυμούμε να την βάλουμε στην θέση που της αξίζει στον παγκόσμιο χάρτη».
 
Ζητώντας ένα παράδειγμα σύγχρονου λογοτέχνη και ποιητή η κ. Σιακαλλή ξεχώρισε αυτό του Φικρέτ  Ντεμιράγ, τα ποιήματα του οποίου όπως τόνισε «είναι τα μοναδικά που εκφράζουν τόσο τους Ελληνοκύπριους όσο και τους Τουρκοκύπριους».
 
«Η λογοτεχνία, η μουσική, το θέατρο, κάθε τέχνη  είναι μία παγκόσμια γλώσσα που ενώνει τους λαούς. Στην Κύπρο όχι μόνο το έργο των λογοτεχνών αλλά και οι ίδιοι οι λογοτέχνες, με συγκεκριμένη ιδεολογία και κοσμοαντίληψη, όσοι δηλαδή πιστεύουν στην οικοδόμηση της ειρήνης, υπηρετούμε τον ίδιο αγώνα και με κοινές εκδηλώσεις, μεταφράσεις και πολλά άλλα που κάνουμε από κοινού βάζουμε ένα ακόμα λιθαράκι στο οικοδόμημα της Ειρήνης» ανέφερε χαρακτηριστικά για να σημειώσει τέλος πως «η λογοτεχνία και η τέχνη έρχονται να “παρηγορήσουν” και να δώσουν ξανά ελπίδα σε όσους έχουν απογοητευτεί από την πολιτική, όπως γίνεται στην Κύπρο τόσο από τους Ελληνοκύπριους όσο και τους Τουκροκύπριους». 

«Κανείς δε ζει με στόχο να αλλοιώσει αυτό που είσαι» 

Κλείνοντας η κ. Σιακαλλή ευχήθηκε ειρήνη σε όλον τον κόσμο για να σημειώσει πως «δεν χρειάζεται να είμαστε ίδιοι για να ζήσουμε ειρηνικά, αρκεί να σεβόμαστε την άποψη και την ύπαρξη του άλλου. Η παράνοια της αλλοίωσης του πολιτισμού, της γλώσσας και της θρησκείας που ακούμε συχνά είναι τουλάχιστον κωμικά. Κανένας δεν ζει με στόχο να αλλοιώσει αυτό που είσαι. Φτάνει λοιπόν εσύ να σέβεσαι αυτόν που είναι δίπλα σου».

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.