Αποχαιρετωντας τον Μανο Ελευθεριου

Τον σπουδαίο Έλληνα ποιητή, στιχουργό και πεζογράφο Μάνο Ελευθερίου αποχαιρετήσαμε το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε. Ο Μάνος Ελευθερίου «έφυγε» σε ηλικία 80 ετών, τα ξημερώματα της Κυριακής 22 Ιουλίου, από ανακοπή καρδιάς, αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό στον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών της Ελλάδας.
 
Ο Μάνος Ελευθερίου υπήρξε ένας από τους σπουδαίους της Ελλάδας. Δεν θα μπορούσαμε άλλωστε να επιλέξουμε μία από τις πολλές ιδιότητες που συνόδευε το όνομά του, καθότι άφησε το στίγμα του σε κάθε μία εξ’ αυτών.
 
«Ο χάρος βγήκε παγανιά», «Το παλικάρι έχει καημό», «Σ’ αυτή τη γειτονιά», «Η σούστα πήγαινε μπροστά», «Αλλος για Χίο τράβηξε», «Μαλαματένια λόγια», «Παραπονεμένα λόγια», «Κάτω απ’ τη μαρκίζα», «Οι ελεύθεροι κι ωραίοι», «Αμλετ της Σελήνης», «Δεν είμαι άλλος», «Είναι αρρώστια τα τραγούδια», «Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες», «Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά», «Στων αγγέλων τα μπουζούκια», «Μη χτυπάς σ’ ένα σπίτι κλειστό»  είναι μόλις ένα δείγμα των 400 και πλέον τραγουδιών τους στίχους των οποίων υπέγραψε και τα οποία μελοποιήθηκαν από μεγάλους Έλληνες συνθέτες, όπως οι Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Σπανός, Μάνος Χατζιδάκις και πολλοί άλλοι ανάμεσα στους οποίους και ο Κομοτηναίος Θανάσης Γκαϊφύλλιας, με τον οποίο «συναντήθηκαν» καλλιτεχνικά στα τραγούδια «Εκδρομή», «Γνωριμία» και «Κιθάρες των νερών».
 

Τον Μάνο Ελευθερίου αποχαιρέτησε σύσσωμος ο Ελληνισμός… συγγενείς, φίλοι, συνεργάτες, γνωστοί και άγνωστοι, που συνέδεσαν τις ομορφότερες και τις δυσκολότερες στιγμές της ζωής τους με τα γραφόμενά του. Με τρόπο απλό, άλλοι με περισσότερα και άλλοι με λιγότερα λόγια, αλλά με κοινό στοιχείο την ειλικρίνεια και τον σεβασμό απέναντι στον Μάνο.
 

Μεταξύ αυτών ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας, με μία σύντομη αλλά γεμάτη νόημα ανάρτηση στα social media, μία φωτογραφία του Μάνου Ελευθερίου με το «Αντίο Μάνο» συνοδευτικά. Μεταξύ αυτών και ο επίσης Κομοτηναίος συγγραφέας Μισέλ Φάις που έγραψε «Ιούλιος πενθοφόρος. Ευγενής, φιλοπαίγμων, απόμακρα οικείος, ακάματος, πολύτροπος και πολύτιμος. Αντίο, Μάνο». Αλλά και ο Γιώργος Κεντρωτής, Καθηγητής Θεωρίας της Μετάφρασης του Ιονίου Πανεπιστημίου ο οποίος έγραψε «ΠΕΘΑΝΕ Ο ΜΑΝΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ. Απώλεια προσωπική, απώλεια οικογενειακή, απώλεια για το τραγούδι, απώλεια για την ποίηση. Κενό που δεν κλείνει… Στο καλό καλέ μας φίλε Μάνο».
 

Ένα μόλις μικρό δείγμα των όσων γράφτηκαν, και στον τόπο μας, από ανθρώπους που γνώρισαν, συνεργάστηκαν και αγάπησαν τον Μάνο Ελευθερίου, αλλά και των όσων τον αγάπησαν μέσα από το έργο του. 

Ο Μάνος Ελευθερίου 

Δεν είναι μόνο οι στίχοι που έγραψε για πάνω από 400 τραγούδια, λόγια που μελοποιήθηκαν από μεγάλους συνθέτες και μιλούν για τον έρωτα, τη μοναξιά, τους κοινωνικούς αγώνες, την πολιτική, τις χαρές και τις πίκρες της ζωής. Ο Μάνος Ελευθερίου έγραψε διηγήματα, μυθιστορήματα, ποίηση, θέατρο, μελέτες, αρθρογραφούσε και έκανε ραδιόφωνο για χρόνια.
 
Γεννήθηκε το 1938 στη Σύρο και ήταν γιος ναυτικού. Σε ηλικία 14 ετών έρχεται με την οικογένειά του στην Αθήνα και τα πρώτα εφτά χρόνια κατοικούν στο Χαλάνδρι. Το 1960 μετακομίζουν οικογενειακώς στο Νέο Ψυχικό.
 
Θα εργαστεί στις εκδόσεις του Reader’s digest από το 1963 έως το 1980, απ’ όπου και θα συνταξιοδοτηθεί, αλλά παράλληλα με τη δουλειά του γράφει, γράφει ασταμάτητα.
 
Η πρώτη του επαφή με την ποίηση και τη λογοτεχνία γίνεται στην παιδική ηλικία, συνεχίζεται στα χρόνια του Γυμνασίου αλλά και στη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, όπου εκεί αρχίζει δειλά και να γράφει. Σκαρώνει τους πρώτους του στίχους, ανάμεσά τους και το τραγούδι «Το τρένο φεύγει στις οχτώ» που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης.
 
Μετά το Γυμνάσιο γράφεται στο τμήμα Θεάτρου της Σχολής Σταυράκου αλλά και στη Σχολή του Καρόλου Κουν, την οποία εγκαταλείπει το 1957 χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Δεν τον ενδιαφέρει να γίνει ηθοποιός, θέλει όμως να γνωρίσει το θέατρο καθώς αυτό που επιθυμεί είναι να γράψει για το θέατρο. Γι’ αυτό άλλωστε παρακολουθεί ως ακροατής και τη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου για δύο χρόνια. Δίνει μάλιστα και στίχους του στον τότε διευθυντή της Σχολής, τον Αγγελο Τερζάκη, ο οποίος τους διαβάζει και τον ενθαρρύνει να συνεχίσει να γράφει.
 
Το 1962 σε ηλικία μόλις 24 ετών δημοσιεύει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Συνοικισμός» και δύο χρόνια αργότερα κυκλοφορούν τα δύο πρώτα βιβλία του με διηγήματα «Το διευθυντήριο» και «Η σφαγή».
 
Το 1964 παρουσιάζεται στην ελληνική δισκογραφία. Συνεργάζεται με τον συνθέτη Χρήστο Λεοντή καθώς και τον Μίκη Θεοδωράκη (1967), συνεργασία όμως που διακόπτεται λόγω της δικτατορίας και τα συγκεκριμένα τραγούδια θα κυκλοφορήσουν τελικά το 1970 στο Παρίσι. Επόμενοι μεγάλοι σταθμοί είναι ο «Αγιος Φεβρουάριος» το 1971 με τον Δήμο Μούτση και ο δίσκος «Θητεία» με τον Γιάννη Μαρκόπουλο, του οποίου η ηχογράφηση αρχίζει το Νοέμβριο του 1973, διακόπτεται λόγω των γεγονότων του Πολυτεχνείου και τελικά κυκλοφορεί το 1974 στη μεταπολίτευση.
 
Ο Μάνος Ελευθερίου θα συνεργαστεί με όλους σχεδόν τους Ελληνες συνθέτες: Δήμο Μούτση, Γιάννη Μαρκόπουλο, Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Σπανό, Σταύρο Κουγιουμτζή, Θάνο Μικρούτσικο, Σταύρο Ξαρχάκο, Μάνο Χατζιδάκι, Γιώργο Ζαμπέτα, Σταμάτη Κραουνάκη, Διονύση Τσακνή, Χρήστο Λεοντή, Γιώργο Χατζηνάσιο, Ηλία Ανδριόπουλο, Λουκιανό Κηλαηδόνη, Θανάση Γκαϊφύλλια, Χρήστο Νικολόπουλο, Αντώνη Βαρδή.
 
Και δεν σταματάει να γράφει. Ανάμεσα στα βιβλία που εκδίδει είναι το «Μαύρα μάτια» για τον Μάρκο Βαμβακάρη και τη συριανή κοινωνία στα χρόνια 1905-1920. Κι άλλα όπως «Ο νοητός λύκος», «Αγρυπνία για το σκοτεινό τρυγόνι στην εκκλησία του προφήτη Ελισσαίου», «Βλέμματα από την Ελλάδα», «Παραμονή Πρωτοχρονιάς», «Η πόρτα της Πηνελόπης», «Το νεκρό καφενείο», «Ενα καράβι, καραβάκι…», «Είναι αρρώστια τα τραγούδια», «Η γάτα που ήθελε να γίνει πουλί», «Του Γενάρη το φεγγάρι», «Ενα καράβι μια φορά», «Αναμνήσεις από την Οπερα», «Το μυστικό πηγάδι», «Μαθήματα μουσικής/Τα ξόρκια», «Τα όρια του μύθου».
 
Το 1994 εκδίδεται η πρώτη του νουβέλα με τίτλο «Το άγγιγμα του χρόνου». Το 2004 δημοσιεύει το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Ο καιρός των χρυσανθέμων», το οποίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας το 2005. Το 2006 κυκλοφορεί το μυθιστόρημα «Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές» (εκδόσεις Μεταίχμιο) για την ηθοποιό Ελένη Παπαδάκη, που εκτελέστηκε από το ΕΑΜ. Και ακολουθούν «Ανθρωπος στο πηγάδι» το 2008, «Πριν απ’ το ηλιοβασίλεμα» το 2011, «Φαρμακείον εκστρατείας» το 2016, όλα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, που το 2013  συγκέντρωσε σε έναν τόμο με τίτλο «Τα λόγια και τα χρόνια» όλους τους στίχους του.
 
Παράλληλα γράφει και εικονογραφεί παραμύθια για παιδιά και επιμελείται την έκδοση λευκωμάτων: «Ενθύμιον Σύρας», «Ο ίσκιος της Αθήνας». Και βέβαια τη σημαντική μελέτη του «Το Θέατρο στην Ερμούπολη τον εικοστό αιώνα» (τέσσερις τόμοι). Στη διάρκεια της δεκαετίας του ‘90 αρθρογραφεί και έχει ραδιοφωνικές εκπομπές στον «Αθήνα 9,84» και στο Δεύτερο Πρόγραμμα. Το 2013 βραβεύεται για τη συνολική προσφορά του από την Ακαδημία Αθηνών.
 
Το θέατρο συνάρπαζε τον Μάνο Ελευθερίου, άρχισε να γράφει παράλληλα με τους στίχους από την εποχή όπου υπηρετούσε τη θητεία του, το 1961. Κείμενα που στην πάροδο των χρόνων τα άφηνε στην άκρη. «Καμιά φορά τα διορθώνω» είχε πει σε μια συνέντευξή του, «ίσως κάποτε βρουν άλλο δρόμο. Και τα βιβλία ή οι ποιητικές συλλογές απευθύνονται στο κοινό, χωρίς ηθοποιούς και σκηνοθέτες. Είναι ένα μυστικό θέατρο που το παίζει μόνος του ο αναγνώστης. Η επαφή όμως με το κοινό του θεάτρου έχει άλλη μαγεία».
 
Ο Μάνος Ελευθερίου κηδεύεται σήμερα, Τρίτη, 24 Ιουλίου με πολιτική κηδεία στην Αθήνα.
 
Καλό «δρόμο» Μάνο Ελευθερίου για τα μπουζούκια των αγγέλων και το ατελεύτητο θέατρο του Παραδείσου! ΠτΘ

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.