Aντωνης Καμπας, Καθηγητης ΤΕΦΑΑ-ΔΠΘ «Οι “Aταιριαστες ιστοριες” βιβλιο για υποψιασμενους γνωστες-αναγνωστες»*
Ο Κυριάκος Κεντρωτής παίζει μπάλα με δυο μεγάλους του έρωτες «το ποδόσφαιρο» και τις «εξωτερικές σχέσεις» το γνωστικό του αντικείμενο. Παίζει μπάλα όμως, κι αυτός είναι ο λόγος που είμαστε εμείς του Τ.Ε.Φ.Α.Α. εδώ σήμερα. Υπάρχει άλλος ένας λόγος που είμαι εγώ εδώ σήμερα. Ο Κυριάκος, ο φίλος και συνάδελφος, ήταν μαζί με τον αδερφό του τον Γιώργο οι καλοί μου συγκάτοικοι στη διάρκεια των σπουδών μου στη Γερμανία και ως εκ τούτου η ιδιότητά μου του αναγνώστη του συγκεκριμένου βιβλίου ξεκινάει με ένα προτέρημα έναντι όλων των υπολοίπων: γνωρίζω την προσωπικότητα του συγγραφέα καλύτερα από τους περισσότερους και αναγνωρίζω ευκολότερα κρυφές του σκέψεις και μυστικές αναγνώσεις συμβάντων κάτω από το γραπτό, γιατί πραγματικά το βιβλίο του Κυριάκου Κεντρωτή, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από το προηγούμενό του «Το ποδόσφαιρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης» που επίσης παρουσιάσαμε στην Κομοτηνή πριν από 2 χρόνια, είναι για υποψιασμένους γνώστες-αναγνώστες.
Παρόλο που είμαστε εδώ για να μιλήσουμε για το βιβλίο θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω με ένα ιδιότυπο δικό μου ματσάκι: Αγγλία-Αργεντινή! Αγγλία λοιπόν. Ο όρος «soccer», με τον οποίο είναι γνωστό το άθλημα στον αγγλοσαξονικό χώρο, χρονολογείται από το 1889 και προέρχεται από την πανεπιστημιακή αργκό και σύντμηση του «association», ονομασία με την οποία διακρινόταν αρχικά το ποδόσφαιρο από το ράγκμπι. Η έναρξη της εποχής του ποδοσφαίρου συμπίπτει κατά μία έννοια με τη διεύρυνση της δημοκρατίας στη βικτωριανή Αγγλία, στη χώρα που καυχάται για την πρωτοποριακή συμβολή της τόσο στους θεσμούς της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας όσο και στη συγκρότηση του σύγχρονου ποδοσφαίρου. Η διεύρυνση του δικαιώματος της ψήφου στη μεσαία και εργατική τάξη έγινε γεγονός με τους νόμους του 1867 και του 1884, ενώ στα υποτυπώδη ακόμη γήπεδα της εποχής το Κύπελλο Αγγλίας διοργανώνεται από το 1872 και το πρωτάθλημα από το 1892.
«Κατά τον Μενότι υπάρχει “ένα αριστερό κι ένα δεξιό ποδόσφαιρο”»
Αργεντινή: Ο Μενότι προπονητής της Παγκόσμιας πρωταθλήτριας Αργεντινής το 1978, αριστερός και σκεπτόμενος ο ίδιος, είχε δηλώσει: «Υπάρχει ένα αριστερό κι ένα δεξιό ποδόσφαιρο». Το «αριστερό ποδόσφαιρο» προάγει την «ευφυΐα και τη δημιουργικότητα», ενώ το «δεξιό» ταυτίζεται με την αντίληψη ότι «η ζωή είναι αγώνας», «υποβιβάζει τους παίκτες σε μισθοφόρους» και δημιουργεί «καθυστερημένους, χρήσιμους-ηλίθιους που εξυπηρετούν το σύστημα». Ίσως η δήλωση αυτή να αντικατοπτρίζει την προσωπικότητα του Μενότι και όχι την υπόσταση του αθλήματος. Ωστόσο, αποτελεί ενδεικτικό στοιχείο της αναζήτησης μιας ευρύτερης σημασίας της επίδρασης που ασκεί στο κοινωνικό σύνολο ένα παιχνίδι με ταπεινές καταβολές, το οποίο εξελίχθηκε σε μια τεράστια βιομηχανία θεάματος. Η FIFA έχει περισσότερα κράτη-μέλη από τον ΟΗΕ.
Η διάρθρωση του βιβλίου
Πάμε τώρα να παίξουμε μπάλα με το βιβλίο. Το βιβλίο διαρθρώνεται στα εξής μέρη: ξεκινά με τον πρόλογο-προθέρμανση του συγγραφέα και την απάντηση «Άντε, πάμε- του Δ. Ακριβούλη, Επ. Καθηγητή Διεθνών Πολιτικών Σχέσεων στα Βαλκάνια. Πασούλες δηλαδή του Σόλωνα και του Λουκά στο «Εκείνος κι Εκείνος.» Ακολουθεί η φάση των ομίλων, η φάση των 16, τα προημιτελικά, οι ημιτελικοί, η τρίτη θέση και ο τελικός, σύνολο 64 ποδοσφαιρικές αναμετρήσεις.
Κάθε μέρος αποτελείται από σύντομα κεφάλαια, που αναφέρονται σε καθέναν από τους αγώνες του Μουντιάλ, και περιλαμβάνουν το πριγκέιμ και το ποστγκέιμ. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί με ευρηματικό τρόπο ως αφηγηματική τεχνική και αφόρμηση το πριγκέιμ προκειμένου να σχολιάσει με χιούμορ και συχνή χρήση μεταφορικού λόγου πολιτικά ή ιστορικά γεγονότα που συνδέονται με τους δύο κάθε φορά αντιπάλους, να σκιαγραφήσει τα στερεοτυπικά χαρακτηριστικά τους, τις πολιτισμικές τους ιδιομορφίες, τις ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στην κάθε χώρα, να αφηγηθεί γεγονότα που σχετίζονται με αυτούς. Γιατί ο Κεντρωτής κάνει μαθήματα πολιτικής ή και πολιτισμικής (ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός) ιστορίας, με το βιβλίο του.
Γράφει λόγου χάρη
- για τον αγώνα Κροατία-Νιγηρία, παραπέμποντας στο γεγονός ότι η χώρα αυτή τροφοδότησε με σκλάβους την Αμερική τον 18οαιώνα: «Η Νιγηρία είναι πολύ μεγάλη για να χωρέσει μόνον μια σκακιέρα. Και τους Νιγηριανούς ούτε ως πιόνια δεν τους τίμησαν. Σκλάβοι κανονικοί σε χρήσιμα χορταστικά παιχνίδια. Σ' αυτούς έμεινε παρηγοριά και για χαρά μονάχα η μπάλα να τους αγαπά χορεύοντας μαζί της. Είναι η μόνη γλώσσα που την καταλαβαίνουν όλοι ξεχνώντας τα εγκλήματα των λευκών υποκαμίσων και των εταιρειών τους, αλλά και των δικών της νεόπλουτων και διεφθαρμένων τέκνων».
- για τον αγώνα Κόστα Ρίκα-Σερβία «Τα Βαλκάνια δεν έχουν μόνον την τιμή στης Ιστορίας τις μάχες να είναι αυτά η πυριτιδαποθήκη της» παραπέμποντας στη γνωστή φράση «Τα Βαλκάνια είναι η πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης», —το είδαμε πρόσφατα με το Μακεδονικό, το ζήσαμε στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας—,
- για τον αγώνα Ιαπωνία-Σενεγάλη: «Ήταν θέμα τιμής να προστατεύουν με κάθε μέσο τους θεούς τους από τους ξένους ρασοφόρους», κάνοντας αναφορά στον κώδικα τιμής των Ιαπώνων.
Και μέσα από τον υπαινικτικό λόγο του συγγραφέα ο υποψιασμένος αναγνώστης καλείται να αποκωδικοποιήσει γεγονότα, να ταυτίσει ιστορίες και πρόσωπα, να ξεκλειδώσει τις λέξεις και πίσω από αυτές να γνωρίσει έθνη με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Αλλά για να το κάνει αυτό απαιτείται να γνωρίζει! Γιατί ο Κεντρωτής με το βιβλίο του δεν διδάσκει στο αναγνωστικό κοινό, δεν τους μαθαίνει νέα πράγματα, αλλά ρίχνει πάσες σε αυτούς, κλείνοντάς τους το μάτι, στους πιο υποψιασμένους από αυτούς μάλιστα, και τους προκαλεί να πάρουν την πάσα να κοντρολάρουν την μπάλα, να ντριπλάρουν και να σουτάρουν προκειμένου να βάλουν γκολ στα δίχτυα της κατανόησης. Οι λιγότερο υποψιασμένοι δεν καταφέρνουν καν να σπάσουν την άμυνα των υπαινιγμών και να φτάσουν στην μικρή περιοχή της κατανόησης.
Το ποστγκέιμ είναι ένας σύντομος παικτικός σχολιασμός του αποτελέσματος του κάθε αγώνα με εύστροφο ύφος, και κοφτό ρυθμό, όπως ο χρόνος που μετρά αντίστροφα ως το τέλος του αγώνα, τα 90+ λεπτά.
Η γλώσσα του βιβλίου είναι χειμαρρώδης, καλλιεργημένη, αλλά όχι επιτηδευμένη. Όλο το βιβλίο διατρέχει η μεταφορική χρήση της γλώσσας του ποδοσφαίρου σε άλλα πεδία (π.χ. μερικές πασούλες για ζέσταμα, κκκκ) σαν να θέλει ο Κεντρωτής να μας κάνει όλους να αντιληφθούμε τον κόσμο γύρω μας σαν έναν αγώνα ποδοσφαίρου.
«Η δημοφιλία του ποδοσφαίρου σε σύγκριση με το θέατρο εστιάζεται στη μη δεδομένη έκβασή του και στην “εγγενή του αβεβαιότητα”»
Αγαπητοί φίλοι, ο ποδοσφαιρόφιλος Πιερ Πάολο Παζολίνι υποστήριξε ότι το ποδόσφαιρο είναι η τελευταία ιερή παράσταση των καιρών μας, ότι, αν και είναι μια απόδραση, κατά βάθος πρόκειται για ιεροτελεστία, ότι ενώ άλλες ιερές παραστάσεις βρίσκονται σε παρακμή, ακόμα και η θεία λειτουργία, το ποδόσφαιρο είναι η μοναδική που μας έχει απομείνει, είναι το θέαμα που αντικατέστησε το θέατρο. Ανάλογη τοποθέτηση κάνει και «ο φίλος» του Κυριάκου ο Κριστιάν Μπρομπερζέ, Καθηγητής Εθνολογίας στο Πανεπιστήμιο του Εξ εν Προβάνς, ότι δηλαδή ένας ποδοσφαιρικός αγώνας ακολουθεί την κλασική θεατρική τριλογία, χαρακτηρίζεται από ενότητα χώρου, χρόνου και πράξης. Μάλιστα, ο Μπρομπερζέ εντοπίζει τη δημοφιλία του ποδοσφαίρου σε σύγκριση με το θέατρο στη μη δεδομένη έκβασή του και στην «εγγενή αβεβαιότητα» που εμπεριέχει.
«Ναι, το ποδόσφαιρο μπορεί να αποτελέσει παρατηρητήριο της έκφρασης των συλλογικών ταυτοτήτων αλλά και συγκινήσεων»
Κλείνοντας τη δική μου τοποθέτηση για τις «Αταίριαστες ιστορίες» του Κεντρωτή και πριν διαβάσω το ματσάκι μου από το βιβλίο, θα αξιοποιήσω το ερώτημα που βάζει ο Μπρομπερζέ στο βιβλίο του «Ποδόσφαιρο. Σύμβολα αξίες φίλαθλοι». Αναρωτιέται λοιπόν αν μπορεί αυτό το οιονεί οικουμενικό πάθος να καθρεφτίσει την πραγματική εικόνα μιας κοινωνίας. Αν μπορεί αυτό το οικείο μαζικό θέαμα να αποτελέσει παρατηρητήριο της έκφρασης των συλλογικών ταυτοτήτων αλλά και συγκινήσεων.
Ο Κυριάκος Κεντρωτής με το βιβλίο του εισχωρεί βαθύτερα στη γιορταστική αισθητικότητα της συλλογικής ζωής, που συγκεντρώνει όλη τη γκάμα των συγκινήσεων, ανασηκώνει το χλοοτάπητα της ποδοσφαιρικής δραματουργίας και αποκαλύπτει τους ήρωες που κρύβονται επιδεικτικά από τα μάτια των οπαδών και τελικά απαντάει θετικά στο ερώτημα του Μπρομπερζέ. Ναι, το ποδόσφαιρο μπορεί.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
