«Η θλιψη ειναι ενα πραγμα με φτερα» του Max Porter

Το συγγραφικό ντεμπούτο του Max Porter πέρασε κάθε άλλο παρά απαρατήρητο: το μυθιστόρημά του «Η θλίψη είναι ένα πράγμα με φτερά», απέσπασε ενθουσιώδεις κριτικές, πραγματευόμενο το θέμα της απώλειας και του θανάτου.    Στη χώρα μας το μυθιστόρημά του εξεδόθη από τις εκδόσεις «Πόλις», σε μετάφραση Ιωάννας Αβραμίδου και εκτείνεται σε 128 σελίδες. Σ’ αυτό κυριαρχεί η ιστορία μίας οικογένειας μετά τον θάνατο της μητέρας. Πίσω μένουν ο σύζυγος και οι δύο γιοι της. Όμως, δεν θα αντιμετωπίσουν μόνοι τους τη νέα αυτή πραγματικότητα. Λίγες μέρες μετά το τραγικό γεγονός, ένα κοράκι θα επισκεφτεί τον πατέρα της οικογένειας κατά τη διάρκεια της νύχτας, με σκοπό να συνοδεύσει αυτόν και τους δύο γιους του σε ένα ταξίδι εξοικείωσης με την απώλεια.
 

Max Porter: «Προσπαθούσα να γράψω ενάντια στα συστήματα με τα οποία βάζουμε ετικέτες στη λογοτεχνία»

 
Η καινοτομία του συγγραφέα από απόψεως μορφής έγκειται στην ανάμειξη των κειμενικών ειδών που παρατηρείται στο έργο, ένα κράμα ποιητικού, πεζογραφικού και θεατρικού λόγου. Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα  «Καθημερινή», ο Max Porter δηλώνει: «Προσπαθούσα να γράψω ενάντια στα συστήματα με τα οποία βάζουμε ετικέτες στη λογοτεχνία. Ελπίζω να υπάρχει η ποίηση αλλά και η αίσθηση ενός θεατρικού έργου, και η ενέργεια αυτών των αντιπαραθέσεων να είναι εντελώς απαλλαγμένη από τέτοιες ετικέτες, εντελώς αυτόνομη. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το “Κοράκι”, το οποίο επιδιώκει να παίξει ή να παραβιάσει τις προσδοκίες της μορφής, όπως κάνει κάθε κατεργάρης».
 
Με ένα πτηνό που «παραβιάζει» έναν προκαθορισμένο τρόπο θρήνου, και συνάμα με μία γραφή που «παραβιάζει», με τη σειρά της, τη συνήθη μορφή του μυθιστορήματος, η ρηξικέλευθη ματιά του συγγραφέα αποτυπώνεται σ’ όλες τις πτυχές του έργου του. Η θεατρική σκηνοθεσία, μαζί με την πεζογραφική αφήγηση,  εγείρουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη, το οποίο  εντείνεται πολύ περισσότερο με τα μικρά «ποιήματα» που παραθέτει ο συγγραφέας, καθώς και  τη «συνομιλία» του με ποιήματα του Τεντ Χιούζ και της Σύλβια Πλαθ.

Ο μπαμπάς, τα αγόρια και το κοράκι

 
Ο αφηγητής της ιστορίας δεν είναι ένας, μα αλλάζει συνεχώς. Την οπτική τους διηγούνται ο πατέρας, οι δύο γιοι και το κοράκι, διατηρώντας την ανωνυμία τους από την αρχή μέχρι το τέλος του βιβλίου με αποτέλεσμα  να γίνονται αντιληπτές οι πολλές όψεις του τραύματος. Η πρόσληψη της απώλειας διαφέρει στα μέλη της οικογένειας. Διαφέρουν, επίσης, οι τρόποι με τους οποίος προσπαθεί κάθε μέλος της οικογένειας είτε να διατηρήσει την αίσθηση της παρουσίας της μητέρας στο σπίτι είτε να ανακουφίσει τον εαυτό του, ή την υπόλοιπη οικογένεια, από τον πόνο του θρήνου. Για παράδειγμα, τα παιδιά κοροϊδεύουν τον πατέρα τους, τον αντιμετωπίζουν με απότομο χιούμορ, σε μία προσπάθεια να θυμίσουν τους διαλόγους του με τη μητέρα τους. Ο πατέρας από την άλλη, χάνει για ένα χρονικό διάστημα τον εαυτό του, ζητά όμως συγγνώμη από τα παιδιά του, όταν νιώθει πως έχει συνέλθει από την πρώτη του επαφή με την απώλεια.
 
Το κοράκι ως αφηγητής, παρουσιάζει την εικόνα κάποιου που έρχεται αντιμέτωπος με τον θρήνο άλλων ανθρώπων. Έρχεται σε αντίθεση με την αντιμετώπιση που λαμβάνει η οικογένεια από το κοινωνικό της περιβάλλον, όπου οικογενειακοί φίλοι και γνωστοί χτυπούν την πόρτα του σπιτιού για να προσφέρουν φαγητό στην προσφάτως «ακρωτηριασμένη» οικογένεια. Το κοράκι όμως, με τις οδυνηρές αλήθειες του και τη λατρεία του για ανθρώπους που θρηνούν, επιτυγχάνει να επικοινωνήσει με τον πατέρα και τα αγόρια, προσφέροντάς τους τον συνομιλητή που πραγματικά χρειάζονται. Παρότι πολλές φορές φαίνεται σκληρό, το ενδιαφέρον του φαίνεται σε στιγμές που η οικογένεια χρειάζεται την προστασία του. Άλλωστε, όταν  «δαίμονας» έκρουσε τη θύρα του σπιτιού, προσποιούμενος τη μητέρα, αυτό απέτρεψε τα ανυπόμονα παιδιά και τον μουδιασμένο πατέρα από το να ανοίξουν την πόρτα και σκότωσε βίαια τον δαίμονα που απείλησε να ταράξει την ηρεμία του σπιτιού που είχε γίνει πλέον η φωλιά του.
 

Ο deus ex machine είναι φτιαγμένος από φτερά, όπως η θλίψη

 
Στο μυθιστόρημα κανείς δεν έχει όνομα, πέρα από τους διάσημους λογοτέχνες. Τα πρόσωπα παραμένουν «ο μπαμπάς», «τα αγόρια», «το κοράκι». Ίσως επειδή η θλίψη δεν κάνει διακρίσεις. Βλέπουμε κάθε μέλος της οικογένειας να θρηνεί, και μόνο η μοναδικότητα του θρήνου του το ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα μέλη. Το κοράκι από την άλλη, κατά κάποιον τρόπο, δεν χρειάζεται όνομα. Έχει πολλές ιδιότητες, όπως και το ίδιο αναφέρει. Είναι «της φαντασίας, φάσμα, πατερίτσα, παιχνίδι […] deus ex machine», και πολλά άλλα. Μιλά σκληρά στον πατέρα,  συνάμα όμως τον προστατεύει και του δείχνει τον δρόμο να προχωρήσει. Όταν αυτός θρηνεί, είναι εκεί για να τον επαναφέρει στην πραγματικότητα: «Μπλιαχ, είπε το κοράκι, όταν μιλάς ακούγεσαι σαν μαγνητάκι ψυγείου». Το μυστήριο της ύπαρξής του, το ερώτημα αν υφίσταται πραγματικά ή είναι πλάσμα της φαντασίας του πατέρα, διατρέχει όλες τις γραμμές του έργου, όμως εν τέλει αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό. Είναι η απομυθοποίηση, η ευκαιρία, η πόρτα εξόδου από την απόγνωση. Και με την πρωτοτυπία του, καθιστά το μυθιστόρημα του Πόρτερ άξιο ανάγνωσης και ιδιαιτέρως ενδιαφέρον.
 

«Σίγουρα για εμένα, η θλίψη ήταν συχνά εκστατική. Ένας τρόπος να γιορτάζω τη ζωή»

 
Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Καθημερινή» ο Max Porter δηλώνει: «Η θλίψη, όπως λέει και το Κοράκι, είναι η στόφα της ιδιοσυστασίας μας. Καθοριζόμαστε από αυτήν, όπως και οι κοινωνίες. Πιστεύω ότι ένας, ή πολλοί άνθρωποι, μπορεί να θρηνούν καλά, μπορεί να έχουν μια καλή σχέση με τους νεκρούς τους. Όταν αυτό απουσιάζει, βλέπουμε υποκρισία, άρνηση και απόλυτη βλακεία. Νομίζω ότι πρέπει να σκεφθούμε σκληρά, να σκεφθούμε καλά, τον θάνατο, και με αυτόν τον τρόπο η ζωή μπορεί να γίνει πλούσια και εκπληκτική. Σίγουρα για εμένα, η θλίψη ήταν συχνά εκστατική. Ένας τρόπος να γιορτάζω τη ζωή, να δέχομαι την ανθρώπινη κατάσταση, να μην προσηλώνομαι στο υλικό κέρδος, να αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου σωστά στον μεγάλο φυσικό κύκλο».

Ο συγγραφέας Max Porter

 
O Max Porter  γεννήθηκε το 1981 στο High Wycombe της Αγγλίας και σπούδασε ιστορία της τέχνης στο The Courtauld Institute of Art του Λονδίνου. Εργάζεται ως βιβλιοπώλης, ενώ το 2009 διακρίθηκε ως ο καλύτερος νέος βιβλιοπώλης. Εργάστηκε, επίσης, ως αναγνώστης χειρογράφων προς έκδοση. Σήμερα, είναι μέλος του εκδοτικού οίκου «Granta» και «Portobello». Το βιβλίο «Η θλίψη είναι ένα πράγμα με φτερά» είναι το πρώτο του και έχει λάβει τα βραβεία «International Dylan Thomas Prize», «Sunday Times/Peters Fraser & Dunlop Young Writer of the Year», «Τhe Europese Literatuurprijs» και «BAMB Readers Award». Το έργο έχει μεταφραστεί σε 29 γλώσσες και είναι διασκευασμένο για το θέατρο.

* Η Άννα Παληκίδου  τεταρτοετής φοιτήτρια του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ, έγραψε και επιμελήθηκε το φιλοξενούμενο εδώ κείμενο κατά τη διάρκεια της πρακτικής της άσκησης, τον Μάρτιο του 2019.
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.