Στο φως ολο και μεγαλυτερο μερος της πολης στη χερσονησο της Μολυβωτης
Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι τα ευρήματα της πρώτης χρονιάς της δεύτερης φάσης της ανασκαφής στη Χερσόνησο της Μολυβωτής, με την ανασκαφική περίοδο να ολοκληρώνεται σήμερα Παρασκευή 26 Ιουλίου, και πραγματοποιείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ροδόπης και την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα που εκπροσωπείται από το πανεπιστήμιο του Princeton.
Εδώ και έξι εβδομάδες προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί μαθητές από το Πανεπιστήμιο του Princeton, μαζί με εθελοντές από τα Τμήματα Ιστορίας και Εθνολογίας και Παρευξείνιων Χωρών και, υπό την επίβλεψη των υπεύθυνων αρχαιολόγων από την Εφορεία Αρχαιοτήτων, αποκάλυψαν ακόμα μία οικία της πόλης, την επονομαζόμενη Οικία του Ερμή, ενώ σημαντικά ευρήματα απέδωσε και η επιφανειακή έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά φέτος εκτός των ορίων της αρχαιολογικής απαλλοτρίωσης.
Σημαντικά ευρήματα όμως υπήρξαν και στις τομές που έγιναν σε σημεία κοντά σε δημόσιο κτίριο, πιθανότατα ναό, που βρίσκεται σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από τα τείχη της πόλης.
Η ανασκαφή γίνεται υπό τις οδηγίες των αρχαιολόγων κ. Δόμνας Τερζοπούλου, κ. Μαρίνας Τασακλάκη και κ. Nathan Arrington, και παρά το γεγονός ότι οι εργασίες στο πεδίο ολοκληρώνονται, ο χειμώνας των αρχαιολόγων θα είναι εργώδης, μιας και θα γίνει ανάλυση των ευρημάτων της χρονιάς ώστε να γίνει ο προγραμματισμός της ανασκαφής για το επόμενο καλοκαίρι του 2020.
Οι αρχαιολόγοι στάθηκαν στην πολύ καλή συνεργασία που είχαν με τους ανθρώπους που δραστηριοποιούνται στην περιοχή τόσο στις τομές που έχουν κάνει εκτός του απαλλοτριωμένου χώρου, όσο και στην επιφανειακή έρευνα, οι οποίοι ήταν φιλόξενοι και τους υποδέχτηκαν θετικά.
Καλύτερη εικόνα της καθημερινότητας των κατοίκων
Στις έξι εβδομάδες ανασκαφής εντός της πόλης, αποκαλύφθηκαν τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της οικίας του Ερμή, δίνοντάς τους μια καλύτερη ιδέα για την κάτοψή της, συγκρίνοντάς την με την οικία της Γοργούς, που είχε αποκαλυφθεί την προηγούμενη ανασκαφική περίοδο, τόνισε η κ. Τασακλάκη.
Η οικία της Γοργούς όμως είχε πολλά στρώματα, κλασικά, ρωμαϊκά, βυζαντινά και ήταν δύσκολο να έχουν μια καλή εικόνα μιας οικίας της κλασικής εποχής της πόλης.
Για αυτό και στόχος τους ήταν αυτή τη φορά να αποκαλύψουν την κάτοψη, όσο γίνεται πιο καθαρά. Και κατάφεραν πράγματι να αποτυπώσουν την κάτοψη, με το σπίτι να είναι περίπου 18×18, στη νοτιοδυτική γωνία της οικιστικής νησίδας, που την προηγούμενη περίοδο είχε διαπιστωθεί ότι περιλαμβάνει 8 σπίτια.
Σε αυτή έχουν βρεθεί διαμορφωμένοι χώροι, δωμάτια και ένας χώρος που πιστεύουν ότι είναι η παστάδα, η στοά του σπιτιού, μια πολύ μεγάλη αυλή, ενώ έχουν εντοπιστεί στοιχεία πως υπήρξαν κάποιες επεμβάσεις και κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Σίγουρα υπάρχει ένα στρώμα καταστροφής στην αυλή, σημείωσε η κ. Τασακλάκη, μιας και έχει καταρρεύσει η στέγη και φαίνονται τα κεραμίδια, τα οποία θα προσπαθήσουν, όπως δήλωσε, να διατηρήσουν ώστε να μπορεί ο επισκέπτης να τα βλέπει. Τα ευρήματα βέβαια σε ένα σπίτι, είναι πάντα λιγοστά και αποσπασματικά, και όχι ανάλογα με αυτά που κάποιος βρίσκει σε ένα νεκροταφείο και πολλές φορές είναι ακέραια. Αποσπασματικά βρήκαν λυχνάρια, κανθάρους, αμφορείς, ακόμα και κάτω από το στρώμα της καταστροφής .
Η έρευνά τους τους βοηθά να γνωρίσουν την καθημερινότητα των κατοίκων του σπιτιού, και πλέον έχουν περισσότερες πληροφορίες από την προηγούμενη ανασκαφική περίοδο για αυτή, ενώ προσανατολίζονται και στην ανασκαφή τουλάχιστον ακόμα μίας οικίας, ώστε να έχουν περισσότερα στοιχεία, ενώ θα συνεχιστούν και οι υπόλοιπες έρευνες.
Αυτή την περίοδο εκπονούν και τη μελέτη συντήρησης των αρχαιολογικών καταλοίπων του σπιτιού, όπως προβλέπεται και από το πρόγραμμα, ώστε τον επόμενο χρόνο, αφού εγκριθεί από το ΚΑΣ, να γίνει η εφαρμογή της, να διατηρούνται πλέον μόνιμα οι κατόψεις και να μην αναγκάζονται να τις καλύπτουν κάθε χρόνο, και ήδη για τα ευρήματα της πρώτης περιόδου έχει γίνει ανάθεση της μελέτης συντήρησης σε συντηρητές.
Στοιχεία για τη δομή των οικιών
Η αρχιτεκτονική αυτού του σπιτιού ήταν εντυπωσιακή, και η οικία έχει διατηρηθεί σε καλή κατάσταση, σημείωσε από την πλευρά του ο κ. Arrington, που τόνισε πως έχει στοιχεία που δεν υπήρχαν στην προηγούμενη, όπως η παστάδα, τείχους σε καλή κατάσταση αλλά και διάφορα επίπεδα, 5ου και 4ου π.Χ. αιώνα που επιβίωσαν σε αυτό και είναι πολλά υποσχόμενα για την έρευνα.
Ένα από τα πλεονεκτήματα άλλωστε της ανασκαφής των δύο οικιών, είναι η παρατήρηση του τρόπου με τον οποίο η κάθε μία είναι διαφορετική από την άλλη ακόμα και σε οικισμούς χτισμένους κατά Ιπποδάμειο σύστημα. Εντόπισαν ευρήματα προσπαθειών διοχέτευσης του νερού, προσπάθειες δημιουργίας κλιμάκων εντός του σπιτιού, καθώς και πλακόστρωτα πατώματα.
Επίσης είχαν αρκετά ευρήματα όπως νομίσματα, ενώ υπάρχουν και αρκετά στοιχεία θρακικής παρουσίας από την ενδοχώρα στην πόλη.
Η νέα ανασκαφή όμως ανέδειξε και ακόμα περισσότερα στοιχεία παρουσίας Θάσιων στην πόλη, με κεραμίδια που έχουν τη σφραγίδα των εργαστηρίων της Θάσου, καθώς και κεραμική από το νησί, κάτι που ο ίδιος θεωρεί σημαντικό για την ταυτοποίηση της πόλης, μιας και αν είναι η Στρύμη, τότε είναι αποικία της Θάσου.
Ο κ. Arrington εξέφρασε την ικανοποίησή του για την ταχύτητα με την οποία προχωρά η ανασκαφή, μιας και η οικία του Ερμή ανασκάφηκε μέσα σε μία χρονιά, όταν για την ανασκαφή της οικίας της Γοργούς χρειάστηκαν τρία. Αυτό οφείλεται αφενός στην εμπειρία που έχουν πια για την ανασκαφή οι εργάτες, οι οποίοι ήταν πολύ καλοί, αφετέρου στο γεγονός ότι «αγκάλιασαν» την υψηλή τεχνολογία, την οποία έφερε η Αμερικανική Σχολή και προσαρμόστηκε για χρήση στην Μολυβωτή.
Κάθε εβδομάδα γίνεται σάρωση των σημείων της ανασκαφής, και πάνω στο τρισδιάστατο μοντέλο περνούν τα ευρήματα, ώστε και να κάνουν πιο στοχευμένη έρευνα, περιορίζοντας τον χρόνο εύρεσης των αντικειμένων. Επιτρέποντας συγχρόνως γρηγορότερη καταχώρηση των ευρημάτων, κάτι που θα βοηθήσει και στη μελέτη τους, μιας και είναι διαθέσιμα σε όλους τους μελετητές.
Σημαντικά στοιχεία για το ιερό
Το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων όμως κέντρισαν και οι πρώτες δοκιμαστικές τομές κοντά στο ναό που έχει εντοπιστεί 3 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη, οι οποίες έγιναν στα σύνορα μεταξύ χωραφιών, με την άδεια του ιδιοκτήτη.
Η πρώτη έρευνα δείχνει ότι ο ναός βρίσκεται σε θέση με πολύ καλή ορατότητα, από την οποία φαίνονται τα περάσματα στα βουνά, και παρόλο που δεν έχουν βρει τον ίδιο το ναό, έχουν βρει στοιχεία για αυτόν, με ευρήματα λατύπων, θραυσμάτων μαρμάρων που δείχνουν ότι κομμάτια μαρμάρου δουλεύτηκαν επιτόπου για να χρησιμοποιηθούν, όπως γινόταν στους ναούς στην αρχαιότητα. Ακόμα ένα σημάδι που θεωρούν ότι δείχνει την παρουσία ναού είναι η εύρεση μιας μαρμάρινης βάσης λουτηρίου, που συχνά συναντάται σε ιερά για εξαγνισμό πριν την είσοδο σε αυτά.
Ιδιαίτερά σημαντική πάντως είναι η χρονολόγηση του ιερού, που φαίνεται ότι ξεκινά τη λειτουργία του τον 3ο αιώνα π.Χ. αφού εγκαταλείφθηκε η πόλη στη χερσόνησο, κάτι που όμως δημιουργεί νέα ερωτηματικά, από πού έρχονται οι επισκέπτες του ιερού, και ποιος το ίδρυσε.
Επίσης είναι σημαντικό ότι θρακική παρουσία είναι ακόμα πιο έντονη στο ιερό από ό,τι στην πόλη.
Hannah Smagh: Για δεύτερη φορά στην ανασκαφή της Μολυβωτής
Η Θράκη είναι μια από τις αγαπημένες περιοχές της κ. Hannah Smagh μεταπτυχιακής φοιτήτριας στο Princeton, και βρίσκεται για δεύτερη φορά στην ανασκαφή της Μολυβωτής, έχοντας ξεκινήσει το 2015 ως επόπτης σκάμματος στην οικία της Γοργούς, και συνεχίζοντας φέτος ως επόπτης πεδίου στην οικία του Ερμή.
Η ίδια θεωρεί πως στην ανασκαφή γίνεται πάρα πολύ καλή δουλειά, γιατί, μεταξύ των άλλων, και αυτό είναι κάτι από τα αγαπημένα της κομμάτια του προγράμματος, πέρα της δουλειάς στο πεδίο, έχουν στην ανασκαφή ένα ζωοαρχαιολόγο και αρχαιοβοτανολόγο στα Παγούρια, και μπορούν να κάνουν άμεσα επιστημονικές αναλύσεις. Όσο για την ίδια την αποκάλυψη της οικίας, η διατριβή της είναι για το θρησκευτικό φαινόμενο στον οίκο, και έτσι βοηθιέται σημαντικά αφού κατανοεί επί του πεδίου με ποιο τρόπο η θρησκεία υπήρχε στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Όμως όλη η ομάδα δούλεψε πολύ καλά, από τους επόπτες σκάμματος, οι ικανότητες των οποίων αλληλοσυμπληρώνονται, μέχρι και τους φοιτητές που ήταν πολύ καλοί, αντιλαμβανόμενοι και μαθαίνοντας γρήγορα την εργασία, δίπλα στους εργάτες της ανασκαφής οι οποίοι επίσης είναι πολύ ικανοί και έδειξαν ενδιαφέρον για αυτή.
Αυτό που τους βοήθησε πολύ ως ομάδα στην καταγραφή, ήταν η εφαρμογή που χρησιμοποιούσαν, μέσω tablet, η οποία τους έδινε δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, σε αντίθεση με την προηγούμενη περίοδο, Έτσι το 2015 έπρεπε να περιμένουν μέχρι το τέλος για να έχουν ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο, και έπρεπε να βασίζουν την ανασκαφή με σχέδια από τους Επόπτες, τα οποία πέρα από ικανότητα σχεδίασης, απαιτούσαν και πολύ χρόνο. Όλη αυτή η διαδικασία καθίσταται περιττή από την εφαρμογή, με την οποία δημιουργούνται τρισδιάστατα σχέδια, τα οποία είναι ακριβή, και εμφανίζονται στο χάρτη που έχουν στο tablet σε πραγματικό χρόνο, κάνοντας ταχύτερη την ανασκαφή.
Παράλληλα η καταγραφή των ευρημάτων γίνεται σε μια κοινή βάση δεδομένων για όλους τους μελετητές, μειώνοντας σημαντικά τη γραφειοκρατία, και αντί να τα σημειώνουν στο πεδίο, στη συνέχεια να γράφουν μια σύνοψη και μετά να τα καταχωρούν στη βάση δεδομένων, τώρα τα βάζουν απευθείας στη βάση, που είναι διασυνδεδεμένη με όλους τους μελετητές, έχουν πολύ περισσότερα στοιχεία σε πραγματικό χρόνο και μπορούν να ξεκινήσουν την ερμηνεία τους όσο ακόμα κάνουν την ανασκαφή.
Γενικότερα στο πρόγραμμα της όλης ανασκαφής, οι συμμετέχοντες δεν περιορίζονται στη Μολυβωτή, αλλά επισκέπτονται τη Θάσο, τα Άβδηρα, τους Φιλίππους, τη Ζώνη και τη Μαρώνεια, δίνοντας στους μαθητές την ευκαιρία να γνωρίσουν όλη την Περιφέρεια, αντιλαμβανόμενοι τις σχέσεις μεταξύ των αρχαιολογικών σημείων αλλά και το πώς οι αποικίες της περιοχής ερχόταν σε επαφή με τα θρακικά φύλα.
Η ίδια έχει εμπειρία από την Ελλάδα, μιας και την προηγούμενη χρονιά ήταν στην Αμερικανική σχολή στην Αθήνα, και έχοντας ταξιδέψει σε όλη τη χώρα, δηλώνει πως αυτή είναι η αγαπημένη της περιοχή, τόσο γιατί της αρέσει να δουλεύει σε αυτή, όσο και γιατί τα ερευνητικά ερωτήματα που την ενδιαφέρουν είναι εδώ.
Γιώργος Μακρής: Συνδυάζοντας την ανασκαφή με την επιφανειακή έρευνα
Παρόλο που η έμφαση συνήθως είναι στην ανασκαφή, σημαντική είναι και η δουλειά που γίνεται και στον τομέα της επιφανειακής έρευνας, που φέτος βγήκε από τον στενό αρχαιολογικό χώρο της χερσονήσου και εκτείνεται στους αγρούς που την περιβάλλουν, φωτίζοντας μερικές από τις λιγότερο γνωστές πτυχές της αρχαιολογικής έρευνας.
Υπεύθυνος αυτής της έρευνας είναι ο κ. Γιώργος Μακρής ο οποίος κατάγεται από την Κομοτηνή και αυτή τη στιγμή εργάζεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, που τόνισε πως φέτος επεκτάθηκαν βόρεια της αρχαιολογικής θέσης, και προσπαθούν να κατανοήσουν τη σχέση της με την περιφέρειά της αφενός και με τις υπόλοιπες πόλεις, αλλά και την ενδοχώρα, όπως και το αν υπάρχουν θέσεις που μπορούν να ταυτοποιηθούν χρονολογικά πέρα της κλασικής, ελληνιστικής εποχής.
Όντως είχαν πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα, μιας και εντοπίστηκαν ευρήματα πρωιμότερα της πόλης της χερσονήσου, φυσικά κλασική και ελληνιστική κεραμική που δείχνει ότι υπήρχαν σύνδεσμοι της πόλης με την ενδοχώρα, αλλά και μεταγενέστερη, ρωμαϊκή, βυζαντινή και οθωμανική.
Άλλωστε οι αγροικίες στην περιοχή της Θράκης, ανεξαρτήτου περιόδου, δεν έχουν μελετηθεί πάρα πολύ, και θεωρεί πως οι περιοχές μεταξύ σημαντικών πόλεων όπως η Μαρώνεια, είναι ενδιαφέρον μέσα από την επιφανειακή έρευνα να εντοπίζονται οι διάφορες δραστηριότητες των κατοίκων τους αλλά και τι υλικά χρησιμοποιούσαν, μιας και σε πολλές περιπτώσεις εντοπίζεται και κεραμική καλής ποιότητας, δείχνοντας επαφή και πέρα από τη Θράκη. Επίσης βοηθά και στην κατανόηση της χρήσης των υδροβιοτόπων, ακόμα και στην πλωτή διακίνηση εμπορευμάτων.
Η φετινή έρευνα έγινε στη λωρίδα μεταξύ Μολυβωτής – Παγουριών, και θέλουν να μετακινηθούν ανατολικότερα, ώστε να δουν τις σχέσεις που είχε η πόλη με την ανατολική της πλευρά.
Αυτό που θεωρεί πολύ σημαντικό στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, είναι ότι συνδυάζει την ανασκαφή με την επιφανειακή έρευνα, κάτι που δεν γινόταν παλιότερα, και μπορεί να δώσει μια πιο ευρεία εικόνα, επεκτείνοντας ουσιαστικά το σκάμμα.
Δημήτρης Μπρέλλας: Τα οστά μιλάνε
Ανάμεσα στα ευρήματα τόσο της ανασκαφής, όσο και της επιφανειακής έρευνας, είναι και πολλά οστά ζώων, τα οποία μπορούν να μας πουν πολλά τόσο για τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της πόλης, αλλά και για την ίδια την ζωή τους.
Και αυτό γιατί τα ζώα αποτελούν μέρος της ζωής μας με τρόπους που μερικές φορές ούτε γνωρίζουμε, με τα ρούχα που φοράμε, το φαγητό που τρώμε, ακόμα και τις θρησκευτικές τελετές, σημείωσε ο κ. Δημήτρης Μπρέλλας, που είναι ζωοαρχαιολόγος και εργάζεται επάνω στα ευρήματα αυτά.
Αυτό που μαθαίνουν στη Μολυβωτή, είναι πώς μεγάλωναν τα ζώα τους οι κάτοικοι της πόλης, πώς είχαν πρόσβαση στους βάλτους, τα ποτάμια, τους αγρούς και τη θάλασσα που κυριαρχούν στην περιοχή. Έτσι βλέπουμε ότι οι κάτοικοι της περιοχής προσπαθούν να έχουν πρόσβαση παντού. Γι’ αυτό τα ψάρια προέρχονται τόσο από τα παράλια όσο και από τα βαθύτερα ύδατα, αλλά και από τα ποτάμια και τις λίμνες, με δεκάδες διαφορετικά είδη, πολλά από τα οποία απαιτούν και διαφορετικές μεθόδους αλιείας.
Επιπλέον, έμαθαν πολλά για τα εξημερωμένα ζώα που είχαν, έχοντας από τον πρώτο κύκλο έρευνας εντοπίσει πάνω από 30.000 δείγματα οστών, στην πλειοψηφία τους από πρόβατα, κατσίκια, βοοειδή και γουρούνια, από τα οποία μαθαίνουν πώς μαγείρευαν τα ζώα, τις ηλικίες στις οποίες τα έσφαζαν, κάτι που βοηθά να κατανοήσουν αν τα είχαν κυρίως για την παραγωγή γάλακτος, μαλλιού ή κρέατος. Επίσης, εντοπίζουν τις διαφορές μεταξύ των διάφορων περιόδων, μιας και από την κλασική στη ρωμαϊκή περίοδο τα ευρήματα από γουρούνια γίνονται πιο κοινά, και από αυτά μπορούν να εξάγουν πολλά στοιχεία για την καθημερινή ζωή των κατοίκων, που φυσικά θα μπορεί να γίνει ακόμα πιο ξεκάθαρη όσο επεκτείνεται σε διαφορετικά σπίτια η ανασκαφή.
Αυτό πάντως που βλέπει μέχρι τώρα είναι το μεγάλο εύρος των τρόπων προμήθειας διαφόρων τροφίμων, και είναι πολλές ερωτήσεις που μπορούν να υποβληθούν στο ανασκαφικό υλικό ακόμα.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
