Μια αλλη συμμετοχη στην Εκατονταετηριδα: «Η κοκκινη Ξανθη του Μεσοπολεμου»

Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου της Κομματικής Οργάνωσης ΚΚΕ Ξάνθης, το Σάββατο 5 Οκτωβρίου στην Ξάνθη

Μια ευχάριστη έκπληξη επιφύλασσε η επέτειος των Ελευθερίων της Ξάνθης, και δη της εκατονταετηρίδας ελεύθερης ζωής. Αναφέρομαι στην έκδοση του βιβλίου «Η κόκκινη Ξάνθη του Μεσοπολέμου», που επιμελήθηκε και εξέδωσε η Κομματική Οργάνωση Ξάνθης του ΚΚΕ. Ήδη έγινε η παρουσίαση του βιβλίου τις παραμονές του εορτασμού της εκατονταετίας –δυστυχώς δεν μπόρεσα να παραβρεθώ–, διάβασα όμως στον τύπο τα σχετικά με την παρουσίαση, όπως και  όσα ειπώθηκαν στη συνέντευξη τύπου που προηγήθηκε.
 
Το βιβλίο ξεκινά με δύο χαρακτηριστικά κείμενα, ένα από τον αστικό τύπο και ένα από την Κομμουνιστική Επιθεώρηση της ίδιας εποχής: «Η Ξάνθη έχει ένα μεγάλο καλό και ένα μεγάλο κακό. Έχει τα ωραιότερα και πολυτιμότερα καπνά του κόσμου και τους χειρότερους κομμουνιστές του κόσμου. Ουδέν κακό αμιγές καλού. Η ημέρα που την επισκέφθηκα ήτο η 1η Μαΐου. Πριν καν πλησιάσωμεν την πόλιν ηκούετο μέχρις ημών μια κραυγή ανεξήγητος κι όσο επλησιάζαμεν, τόσο η κραυγή εμεγάλωνε και ταυτόχρονα είδαμεν πλήθη κόσμου με κόκκινες σημαίες από τας οποίας έλειπε η ημισέληνος. Ήσαν οι Κομμουνισταί της Ξάνθης οι οποίοι έξω από την πόλιν εόρταζαν με φωνές με κραυγές και με απειλάς την Πρωτομαγιάν. Επάνω εις τες κόκκινες σημαίες των από τας οποίας έλειπαν οι ημισέληνοι υπήρχαν επιγραφαί: “Κάτω το αστικόν καθεστώς, Κάτω το κεφάλαιον, Κάτω ο στρατός” (Εφημερίδα “Ταχυδρόμος”, 9.5.1927)».
 
«Το τρίγωνο Σέρρες, Καβάλα, Ξάνθη, η ανατολική Μακεδονία και το δυτικό μέρος της Ελληνικής Θράκης είναι οι περιφέρειες στις οποίες το κόμμα μας διαθέτει τη μαζικώτερη απ’ οποιοδήποτε άλλο μέρος επιρροή, όπου έχουν γραφτεί λαμπρές επαναστατικές σελίδες του εργατικού κινήματος της χώρας μας, όπου έχουν σφυρηλατηθεί ατσαλένιοι δεσμοί ανάμεσα στο κόμμα μας και τη μάζα των εργαζομένων… στο τρίγωνο Σερρών, Καβάλας, Ξάνθης, όπου η επιρροή μας είναι σοβαρώτατη, όπου χιλιάδες εργαζομένων ακούν τι θα τους πει πάνω σε κάθε ζήτημα “ο οργανισμός”, όπως συνηθίζουν να αποκαλούν το Κόμμα τους (KOMEΠ 15/9/1934)».


 
Μέσα από ποικίλα  δημοσιεύματα του μεσοπολέμου, από τον «Ριζοσπάστη», από τα βιβλία του Θωμά Εξάρχου και από άλλες πηγές μαθαίνουμε πολλά για την Ξάνθη της περιόδου αυτής. Το φωτογραφικό υλικό αντλήθηκε από τις παραπάνω πηγές και από την ηλεκτρονική συλλογή του Τάσου Τεφρωνίδη (Παλιές φωτογραφίες της Ξάνθης – Old photographs of Xanthi).
 
Συγκινήθηκα, ιδιαίτερα, γιατί ανάμεσα στα άλλα κείμενα περιλαμβάνονται αποσπάσματα από την αυτοβιογραφία του Αθανάσιου Αλεξιάδη «Θεοί και Σύμμαχοι έσφαζαν τον ελληνισμό Μ. Ασίας το 1922». Το βιβλίο  αυτό κυκλοφόρησε το 1985 και είχα τη χαρά να συνεργαστώ τότε με τον μπαρμπα-Θανάση. Tο βιβλίοτου απλώνεται από τη γέννησή του ως τη σύγχρονη εποχή, μιλά για τη ζωή των προσφύγων στην Ξάνθη, για την περίοδο της κατοχής, τη δύσκολη δεκαετία 1940-1950. Είναι μια αυτοβιογραφία που συνοδεύεται από πολιτικές αναλύσεις και σχόλια. Στις σελ. 145–151 του βιβλίου «Η κόκκινη Ξάνθη του Μεσοπολέμου» απολαμβάνουμε χαρακτηριστικά σημεία.
 
Θεωρώ πολύ σημαντικό ότι, στο βιβλίο που παρουσιάζουμε, αναδεικνύονται τα πρόσωπα που έδρασαν εκείνα τα χρόνια. Μια προσωπικότητα ιδιαίτερη είναι  ο Βασίλης Βερβέρης. Στο κείμενό μου τούτο επικεντρώνομαι σ’ αυτόν, για τον οποίο το βιβλίο αφιερώνει τις σελίδες 127–135. Λίγα χαρακτηριστικά σημεία: Ο  Βασίλης Βερβέρης γεννήθηκε το 1891, πιθανά στα Κιμμέρια από μετοικούντες από το Άργος Ορεστικό (Χρούπιστα). Είναι μέλος του Κόμματος από την ίδρυσή του το 1918. Διατελεί γραμματέας της ηρωικής Καπνεργατικής Ομοσπονδίας Ελλάδας και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ενωτικής ΓΣΕΕ. Είναι από τους πρώτους γραμματείς της Κομματικής Οργάνωσης Ξάνθης, το 1924, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος από το 1934. Υποψήφιος Δήμαρχος Ξάνθης το 1929 και το 1934, εκλεγμένος βουλευτής της εκλογικής περιφέρειας Ροδόπης που περιλάμβανε και την Ξάνθη το 1932 και το 1936. Φυλακίστηκε και εξορίστηκε πολλές φορές για τη συνδικαλιστική και πολιτική του δράση. Ήταν στην απομόνωση της Ακροναυπλίας από το 1938, ένας από τους εκατοντάδες Έλληνες κομμουνιστές πολιτικούς κρατούμενους που παραδόθηκαν από το φασιστικό καθεστώς του Ι. Μεταξά στους Γερμανούς ναζιστές. Εκτελέστηκε από τους ναζί στις 12 Δεκέμβρη του 1943 στο Χαϊδάρι.
 

Δύο περιστατικά, για να καταλάβουμε το ήθος του ανθρώπου:

 
–«Το 1933, ο Βασίλης Βερβέρης, ως εξόριστος στον Άι Στράτη ήταν Γραμματέας της Ομάδας Συμβίωσης. Η συνεξόριστή του Αύρα Βλάση (Παρτσαλίδου) τον θυμάται με τα πειράγματα και τα χοντρά ανέκδοτα που συνήθιζαν οι καπνεργάτες. Ταυτόχρονα, ο Βασίλης ήταν “… πολύ αυστηρός στα ζητήματα τάξης και καθαριότητας, κι όταν δεν του άρεσε η δουλειά μας σήκωνε τα μανίκια και την έκανε μόνος του”. Η Αύρα θυμάται πως, όταν η ίδια με έναν άλλο νεολαίο ήταν βάρδια στο πλυσταριό για να πλύνουν το καζάνι και τα πιάτα που είχαν φάει 50 εξόριστοι, παρά τη φιλότιμη προσπάθειά τους, δεν είχαν καταφέρει να βγάλουν το λίπος. Ο Βασίλης Βερβέρης πέρασε όταν τέλειωναν το πλύσιμο τη νύχτα για να δει αν όλα ήταν εντάξει… “Μας κοίταξε αμίλητος”. Πήγε στα πιάτα, τα πέρασε με το δάχτυλό του. Λίγδα! Πάει στο καζάνι. Το ίδιο. “Βάλτε το καζάνι με το νερό στη φωτιά και πηγαίνετε να κοιμηθείτε”, μας λέει κοφτά κι ανασηκώνει τα μανίκια του. Αυτό ήταν το χειρότερο που μπορούσαμε να πάθουμε. Μουδιασμένοι πήραμε τον κατήφορο για ύπνο κι από μακριά μέσα στη νύχτα ακούγαμε το Βερβέρη να στοιβάζει τα πιάτα για πλύσιμο. Η αλήθεια είναι πως μας λυπήθηκε, γι’ αυτό μας έδιωξε, όμως εμείς πού να το καταλάβουμε”.
 
–Το δεύτερο περιστατικό συνδέεται με την εκτέλεσή του, το 1943: «Πριν δοθεί η εντολή “πυρ!”, ο Βερβέρης πρόλαβε να φωνάξει: “Γερμανοί στρατιώτες, τα εγκλήματα που κάνετε με εντολή και για την εξυπηρέτηση του χιτλερισμού, θα ’ρθει καιρός που θα τα πληρώσετε και θα ντρέπεστε γι’ αυτά. Η Γερμανία δεν θα νικήσει. Ζήτω η Ελλάδα, ζήτω ο ΕΛΑΣ! Ζήτω ο Κόκκινος Στράτος”! Ακολούθησε η ομοβροντία».
Συμφωνώ με τη διαπίστωση ότι «Όλα αυτά τα χρόνια ούτε ένα σημείο στην πόλη δεν θυμίζει αυτόν τον άνθρωπο που συμβολίζει την Ξάνθη του Μεσοπολέμου, την Ξάνθη των καπνεργατών».  Εύχομαι και ελπίζω ότι θα υπάρχει μια αποκατάσταση αυτής της αδικίας, τιμώντας έτσι την εκατονταετηρίδα ελεύθερης ζωής της Ξάνθης.
 

ΞΑΝΘΗ, Οκτώβριος 2019

 

*Ο Θανάσης Μουσόπουλος είναι Φιλόλογος-συγγραφέας-ποιητής

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.