Δημητρα Πατρωνιδου, συγγραφεας «Αν δεν υπαρχει μια εθνολογικη βαση δεν γινονται τοσο ευκολα εθνη»

Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου «Απόπειρα Εκπαιδευτικού Εκβουλγαρισμού 1941-1944»

«Οι Βούλγαροι της περιόδου έκτισαν ένα εκπαιδευτικό οικοδόμημα, με προσοχή μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια και νομοθετικά και οργανωτικά»

«Η περίοδος ’41-’44 για τους Βούλγαρους είναι η τελευταία ευκαιρία να κατακτήσουν ξανά τα εδάφη που τους “αφαίρεσαν”»

 
Ένα βιβλίο, που είναι το αποτέλεσμα μιας πολυετούς και συστηματικής έρευνας στα βουλγαρικά αρχεία παρουσιάζεται τη Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου στη Λέσχη Κομοτηναίων. Ο λόγος για το «Απόπειρα Εκπαιδευτικού Εκβουλγαρισμού 1941-1944» της κ. Δήμητρας Πατρωνίδου. Για το βιβλίο θα μιλήσουν, πλέον της συγγραφέως, η κ. Ελπίδα Βόγλη αναπληρώτρια καθηγήτρια του ΤΙΕ ΔΠΘ και η κ. Ελεωνόρα Ναξίδου, επίκουρη καθηγήτρια του ΤΙΕ ΔΠΘ, ενώ τη συζήτηση θα συντονίσει η φιλόλογος-επιμελήτρια εκδόσεων κ. Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη.
 
Λίγο πριν την παρουσίαση του βιβλίου στην Κομοτηνή, η συγγραφέας μίλησε στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» για το βιβλίο και τα συμπεράσματα της έρευνάς της.
 
Δήμητρα Πατρωνίδου λοιπόν εφ’ όλης της ύλης…
 
ΠτΘ: Από τον τίτλο και μόνο του βιβλίου σας μπορεί κανείς να κατανοήσει ότι μελετά τους εκπαιδευτικούς μηχανισμούς επί Βουλγαρικής κατοχής. Εκεί έδωσαν και το μεγαλύτερο βάρος των προσπαθειών τους για τον εκβουλγαρισμό της περιοχής μας;
Δ.Π.:
Το τοπίο, το συγκείμενο είναι πολύ πιο πολύπλοκο. Αυτό που είναι διαφορετικό στο δικό μου το βιβλίο, σε σχέση με τις άλλες έρευνες ─έχουμε σπουδαίες έρευνες όχι πολλές όμως─ είναι ότι εξετάζει τα πράγματα από τη θέση του αντίπαλου εθνικά, του θύτη, του Βούλγαρου. Μέσα από τα βουλγαρικά αρχεία του υπουργείου παιδείας και κάποιων άλλων υπουργείων, βλέπουμε τη δική τους οπτική. Αυτή είναι η μοναδικότητα της δικής μας έρευνας σε σχέση με αυτά που είχαμε μέχρι τώρα. Φυσικά και έδωσαν τεράστιο βάρος στην εκπαίδευση. Έκπληκτοι παρακολουθούμε πώς έκτισαν ένα εκπαιδευτικό οικοδόμημα, με προσοχή μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια και νομοθετικά και οργανωτικά. Ήταν έτοιμοι, δηλαδή το σχέδιο ήταν έτοιμο. Απώτερος στόχος ήταν ο εκβουλγαρισμός. Βέβαια η μελέτη των αρχείων μάς δείχνει ότι η εκπαιδευτική πολιτική είναι πάρα πολύ στενά συνυφασμένη με την γενικότερη κυβερνητική πολιτική. Είναι δεμένες και αδιαχώριστες, καθώς υπουργός παιδείας είναι ο πρωθυπουργός του κράτους ο Μπόγκνταν Φίλοφ και μέσα από την εκπαίδευση ακολουθεί τους μηχανισμούς εκβουλγαρισμού στις περιοχές της ΑΜΘ.
 

«Το εκπαιδευτικό κομμάτι απευθύνεται κυρίως στις υπόλοιπες εθνικές, γλωσσικές και θρησκευτικές ομάδες που κατοικούσαν στην ΑΜΘ»

 
ΠτΘ: Ήταν ουσιαστικά μια προσπάθεια για τη δημιουργία μιας διαφορετικής από την υφιστάμενη τότε στην περιοχή μας εθνικής συνείδησης, σύμφωνη με τα δικά τους δεδομένα δια μέσου της εκπαίδευσης…
Δ.Π.:
Ναι, καθώς αυτό που τους ενδιαφέρει κυρίως για τους Έλληνες, είναι να εξαφανιστούν. Η εκπαίδευση ειδικά στο πρώτο της στάδιο δεν αφορά τους Έλληνες. Έχουν άλλους μηχανισμούς και άλλα υπουργεία, για να χειριστούν τους Έλληνες. Από την πρώτη στιγμή εφαρμόζουν πολιτική εκτοπισμού, πολική αφανισμού μέσω της πείνας και των βασανιστηρίων. Τα γεγονότα της Δράμας έδωσαν μία πολύ καλή αφορμή να φύγουν από τη ζωή αρκετοί Έλληνες. Με τη συνδρομή λοιπόν άλλων υπουργείων επιθυμούν την εκκαθάριση της περιοχής από το ελληνικό στοιχείο, κυρίως το προσφυγικό. Επομένως το εκπαιδευτικό κομμάτι απευθύνεται κυρίως στις υπόλοιπες εθνικές, γλωσσικές και θρησκευτικές ομάδες που κατοικούσαν στην ΑΜΘ και όσους από τους Έλληνες δέχονταν τελικά να πάρουν τη βουλγαρική υπηκοότητα και να εκβουλγαριστούν.
 
ΠτΘ: Ποιοι ήταν αυτοί οι οποίοι τελικά βάσει των στοιχείων της έρευνάς σας, παρακολουθούσαν αυτό το σύστημα;
Δ.Π.:
Οι πληθυσμιακές ομάδες στις οποίες απευθυνόταν η βουλγαρική εκπαίδευση κατ’ αρχάς ήταν ο ντόπιος σλαβόφωνος πληθυσμός, οι Βούλγαροι έποικοι που ήταν ο πυλώνας της βουλγαρικής εκπαίδευσης, καθώς από την πρώτη στιγμή μεταφέρονταν Βούλγαροι κάτοικοι στην ΑΜΘ. Τους ενδιέφερε το μουσουλμανικό στοιχείο αλλά με πολλές προϋποθέσεις, πολύ επιλεκτικά, όπως και το αρμένικο στοιχείο. Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι Βούλγαροι ευθύς εξαρχής αναγνώρισαν τουρκική εθνική μειονότητα στην περιοχή, ενώ εμείς αναγνωρίζουμε θρησκευτική μειονότητα. Επίσης τους ενδιέφερε σε πολύ μεγάλο βαθμό το πομακικό στοιχείο, το οποίο άμεσα το ενέταξαν στους Βούλγαρους, δηλαδή οι Πομάκοι θεωρούνταν Βούλγαροι και εντάχθηκαν στο βουλγαρικό εκπαιδευτικό σύστημα αμέσως. Και σιωπηρά και οι αθίγγανοι.
 

«Η Βουλγαρία του Αγίου Στεφάνου του 1878 ήταν το όραμα που τους στοίχειωνε»

 
ΠτΘ: Γίνεται αντιληπτό πως οι Βούλγαροι πίστευαν ότι είναι οι αδικημένοι της ιστορίας και αυτό στο οποίο προσδοκούσαν σε ένα τόσο καλά οργανωμένο σχέδιο ήταν η δημιουργία της Βουλγαρίας του Αιγαίου.
Δ.Π.:
Για αυτό που λέτε έχετε απόλυτο δίκαιο. Οι ίδιοι θεωρούν τους εαυτούς τους τους μεγάλους αδικημένους της Ιστορίας και των Βαλκάνιων. Γι’ αυτό ακριβώς η περίοδος ’41-’44 είναι γι’ αυτούς η τελευταία ευκαιρία να κατακτήσουν ξανά τα εδάφη που τους «αφαίρεσαν». Αυτό φαίνεται σε όλα τα έγγραφα και τα κυβερνητικά και τα εκπαιδευτικά. Ότι δηλαδή σε αυτά τα «δικά μας» εδάφη κατοικεί αλύτρωτος βουλγαρικός πληθυσμός. Αυτός είναι ο εθνικός τους μύθος. Έρχονται να απελευθερώσουν τον αλύτρωτο βουλγαρικό πληθυσμό. Για να δώσω πραγματικά ποιο είναι το πλαίσιο, δεν είμαστε η μόνη περιοχή που κατέκτησαν. Το Μπελομόριε δεν είναι η μόνη περιοχή στην οποία επεκτάθηκαν στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Πήραν και την περιοχή των Σκοπίων και τις δυτικές περιοχές και τη νότια Δοβρουτσά. Δηλαδή πηγαίνουν στην τελευταία τους ευκαιρία να κάνουν τη Μεγάλη Βουλγαρία του Αγίου Στεφάνου. Η Βουλγαρία του Αγίου Στεφάνου του 1878 ήταν το όραμα που τους στοίχειωνε. Αυτό κυνηγούσαν μέχρι το τέλος, μέχρι το ’44 σε όλα τα εδάφη που θεωρούσαν ότι πατροπαράδοτα κατοικεί «βουλγαρικός» πληθυσμός.
 
Το πολύ περίεργο και ανατριχιαστικό είναι ότι τα αρχεία δείχνουν πως ενώ οι Γερμανοί έχαναν τον πόλεμο, αυτοί πίστευαν ότι θα γυρίσουν πολύ σύντομα. Δηλαδή το συμβούλιο των επιθεωρητών της ΑΜΘ έχει προγραμματίσει τι θα έκανε στη χρονιά 44-45. Έχει βγάλει όλους τους μαθητές που θα δεχτεί στα γυμνάσια όλης της περιφέρειας, δηλαδή το εκπαιδευτικό σύστημα ήταν σχεδιασμένο και για την επόμενη χρονιά.
 
ΠτΘ: Ποιο είναι το συμπέρασμα της έρευνάς σας;
Δ.Π.:
Το τελικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η έρευνα είναι ότι αν δεν υπάρχει μια εθνολογική βάση  δεν γίνονται τόσο εύκολα έθνη. Η ιστορία μας έδειξε πως είναι δυνατό, όπως με την περίπτωση της Βόρειας Μακεδονίας, αλλά είναι πάρα πολύ δύσκολο χωρίς εθνολογική βάση να κατασκευαστεί ένα έθνος. Θέλει πάρα πολλά χρόνια, για να μπορέσουν τον εθνικό μύθο να τον περάσουν σε όλο τον πληθυσμό, να μπορέσουν να διώξουν όλους τους Έλληνες ή να τον σκοτώσουν. Δηλαδή ήταν εκπεφρασμένη η άποψη ότι οι Έλληνες πρόσφυγες έπρεπε να φύγουν όλοι. Είναι ρητά γραμμένο.
 

«Είναι πολιτικές εθνοκαθαρκτικές, αυτές που εφαρμόζονταν»

 
ΠτΘ: Η βία και τα βασανιστήρια του ελληνικού στοιχείου της περιοχής λειτούργησε βοηθητικά στον εκπαιδευτικό μηχανισμό που χρησιμοποιήθηκε;
Δ.Π.:
Λειτουργούσαν βοηθητικά από την άποψη ότι ακολουθούταν συστηματική πολιτική εξόντωσης των Ελλήνων. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν ενδιαφερόταν για τους Έλληνες αλλά μόνο για τους Έλληνες που ήταν πρόθυμοι να εκβουλγαριστούν. Γι’ αυτό από τη δεύτερη χρονιά λειτούργησαν σχολεία μόνο για Έλληνες, γιατί ήθελαν κάποιο πληθυσμό να μάθει τη γλώσσα έτσι ώστε να βοηθήσουν τη διοίκηση στη συνέχεια, καθώς πίστευαν ότι θα έχουν συνέχεια. Από εκεί και πέρα τα μέτρα ήταν πολύ σκληρά καθώς μιλάμε για εθνοκάθαρση. Είναι πολιτικές εθνοκαθαρκτικές, αυτές που εφαρμόζονταν. Εκτελούνταν άνθρωποι χωρίς αιτία, για πάρα πολύ ασήμαντα αδικήματα, «κατά λάθος» από το ξύλο. Η πείνα ήταν παράλληλα βοηθητική στην εξόντωση. Η μεταφορά των στρατεύσιμων στα τάγματα εργασίας πάνω ψηλά στη Βουλγαρία, ήταν μια πολιτική που ήδη εγκαινίασαν από τη δεύτερη βουλγαρική κατοχή. Ήταν αντίξοες οι συνθήκες που βίωναν εκεί και πόνταραν πάνω σε αυτό, προκειμένου να φύγει ο πληθυσμός από μόνος του.
 
ΠτΘ: Σε τι συνίσταται η αναποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος στους Έλληνες;
Δ.Π.:
Έχει να κάνει με όλα. Είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Φυσικά έχει να κάνει και με τις αντιστάσεις, γιατί είχαμε και άλλες πληθυσμιακές ομάδες ειδικά από τη Θράκη που αντιστάθηκαν πάρα πολύ, όπως οι Πομάκοι. Οι Βούλγαροι ενέταξαν από την πρώτη στιγμή στο εκπαιδευτικό σύστημα τους Πομάκους και προσπάθησαν να καθιερώσουν γι’ αυτούς και την αρχή της υποχρεωτικότητας στην εκπαίδευση με πρόστιμο, ωστόσο σθεναρά και σιωπηλά οι Πομάκοι έπαιρναν τα παιδιά τους και ανέβαιναν πιο πάνω στα ορεινά στις καλύβες τους. Αντιστάθηκε ο πληθυσμός. Ακόμη και τα Ελληνόπουλα που πήγαν δεν ήξεραν τι γινόταν. Υπήρχαν άνθρωποι που δεν ήταν πολύ μορφωμένοι δεν ξέραν τι γινόταν στο σχολείο. Γίναν δεκτά τα ελληνόπουλα και τα στείλαν στο σχολείο χωρίς να καταλαβαίνουν τι γινόταν, δεν μπορεί να τους κατηγορήσει κανείς για εθνική μειοδοσία σε καμία περίπτωση. Το ελληνόπουλο πήγε εκεί σε μια κατάσταση «απολιτίκ» και έφευγε γιατί δεν μπορούσε να βγάλει άκρη. Σίγουρα πάντως αν υπήρχε μεγαλύτερο διάστημα οι μηχανισμοί που δρούσαν από τα άλλα υπουργεία θα «καθάριζαν» σε μεγάλο βαθμό το ελληνικό στοιχείο.

Το ελληνικό στοιχείο αξίζει να σημειώσουμε αντιστάθηκε ακόμη και με την παραμονή του. Θα μπορούσε ο πληθυσμός να φύγει και όμως έμεναν. Φυσικά το ίδιο έκανε και το μουσουλμανικό στοιχείο. Ενώ στην αρχή έχουμε μια μεγάλη ροή περάσματος του Έβρου, στη συνέχεια αφού βέβαια επενέβησαν οι Γερμανοί και «μάλωσαν» τους Βούλγαρους, γιατί διευκόλυναν την έξοδο των μουσουλμάνων, έμεινε εν τέλει το μουσουλμανικό στοιχείο.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.