Αγγελος Βαλλιανατος: «Αν μεγαλωσουμε παιδια που μπορουν να δεχονται οτι καποιος εχει διαφορετικη θρησκεια απο εμας, τοτε εχουμε πετυχει ενα βημα προς την ειρηνη»

Ο σχολικός σύμβουλος θεολόγων Β/βάθμιας εκπαίδευσης κ. Άγγελος Βαλλιανάτος, που, από κοινού με τον λέκτορα Μάριο Κουκουνάρα-Λιάγκη, ανέλυσαν την εμπειρία τους από την εκπαίδευση των θεολόγων και των ιεροδιδασκάλων της Θράκης, στο πλαίσιο της χαρτογράφησης των αποτελεσμάτων των επιμέρους διδακτικών ενοτήτων του «Προγράμματος», στη συνομιλία του μαζί μας αναφέρεται στα συμπεράσματα που ο ίδιος εξήγαγε από την πράξη της κοινής επιμόρφωσης χριστιανών και μουσουλμάνων θεολόγων και ιεροδιδασκάλων, στον τρόπο που διδάσκεται το μάθημα των θρησκευτικών στη χώρα μας και στην Ευρώπη, στην ισλαμοφοβία αλλά και τον ρόλο της θρησκείας στο δημόσιο χώρο.
 

«Όταν δάσκαλοι, είτε ιμάμηδες είτε θεολόγοι, στρέψουν το βλέμμα τους στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών σήμερα, φτάνουμε σε μια κοινή βάση»

 
ΠτΘ: Ποια είναι τα συμπεράσματα τα οποία εξάγατε από την πορεία του «Προγράμματος» έως τώρα;
Α.Β: Το να έχω τη δυνατότητα να έχω επιμορφούμενους ιμάμηδες και ανθρώπους, οι οποίοι θα διδάξουν το Ισλάμ στο ελληνικό σχολείο, ήταν κάτι καινούριο για μένα. Αυτό διότι αφήνεις όλες σου τις σιγουριές πίσω και ξεκινάς σε ένα εντελώς καινούριο πεδίο. Το να διδάξεις όμως θρησκευτικά σε βοηθά να βγάλεις το κέντρο βάρους του μαθήματός σου από το «τι θα διδάξω στα παιδιά» και να το μετατοπίσεις στο «τι θα μάθουν τα παιδιά». Έτσι αλλάζει εντελώς η οπτική του μαθήματος. Εκείνο που προσπαθήσαμε να κάνουμε με τον κ. Λιάγκη στο κομμάτι των διδακτικών πρακτικών ήταν να ανιχνεύσουμε, μαζί με αυτούς που θα διδάξουν, τι έχουν ανάγκη να μάθουν τα παιδιά και να επικεντρωθούμε σε αυτό. Η καλή έκπληξη της υπόθεσης είναι ότι όταν δάσκαλοι, ανεξάρτητα του αν είναι ιμάμηδες ή θεολόγοι, στρέψουν το βλέμμα τους στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών σήμερα, φτάνουμε σε μια κοινή βάση. Έτσι, το μάθημα, με διάφορες πρακτικές, μπορεί να αποκτήσει μια ζωντάνια, ανεξάρτητα με το ποιος διδάσκει. Αυτό ήταν το καινούριο δεδομένο.
 

«Η παιδεία δεν είναι στα μεγάλα θέματα της πολιτείας επί δεκαετίες τώρα, και οι καθηγητές είμαστε μόνοι μας στην τάξη απέναντι στα παιδιά»

 
ΠτΘ: Διαβλέπετε εσείς με βάση τα όσα αναφέρατε ενδιαφέρον από την πλευρά της πολιτείας για την ανανέωση της διδακτικής προσέγγισης των μαθημάτων και βεβαίως και των θρησκευτικών;
Α.Β: Η ανανέωση είναι μονόδρομος και είναι ένα στοίχημα είτε θέλει κάποιος να τον ακολουθήσει είτε όχι. Ένα από τα μεγάλα προβλήματα στην παιδεία γενικότερα και στα θρησκευτικά ειδικότερα είναι ότι συνήθως μιλάμε για αυτά σαν ενήλικοι. Μιλάμε για τα παιδιά και μετά μπαίνουμε στην τάξη και πρέπει να δουλέψουμε με τα παιδιά. Αν οι αποφάσεις μας είναι προς όφελος των παιδιών αυτό δουλεύει. Η μεγάλη δύναμη στο καινούριο μάθημα είναι ότι αν κάποιος προσπαθήσει να κάνει ένα μονόδρομο μάθημα, δεν κρατάει μια τάξη σήμερα και υποφέρει ο ίδιος ως καθηγητής. Αν ξεκινήσει να εφαρμόζει συγκεκριμένα πράγματα, τότε αρχίζει να δουλεύει η τάξη. Άρα δεν είναι τόσο το τι θέλει η πολιτεία. Άλλωστε η παιδεία δεν είναι στα μεγάλα θέματα της πολιτείας επί δεκαετίες τώρα. Οι καθηγητές είμαστε μόνοι μας στην τάξη και μάλιστα απέναντι στα παιδιά.
 

«Σε όλη την Ευρώπη το ζήτημα της θρησκείας είναι ζήτημα αιχμής κι αυτό γιατί δυστυχώς έχουμε αρχίσει πάλι να φοβόμαστε τις θρησκείες ως παράγοντα τρομοκρατίας»

 
ΠτΘ: Το μάθημα των θρησκευτικών πρέπει να αλλάξει, να γίνει επιλογής, όπως ακούγεται, ή να παραμείνει ως έχει;
Α.Β: Πρέπει να δούμε λίγο παραπέρα. Σε όλη την Ευρώπη το ζήτημα της θρησκείας είναι ζήτημα αιχμής κι αυτό γιατί δυστυχώς έχουμε αρχίσει πάλι να φοβόμαστε τις θρησκείες ως παράγοντα τρομοκρατίας. Εάν μπορέσουμε να μεγαλώσουμε γενιές που το να έχω ή να μην έχω ένα θρήσκευμα είναι φυσιολογικό, αν μεγαλώσουμε παιδιά που μπορούν να δέχονται ότι κάποιος έχει διαφορετική θρησκεία από εμάς, τότε έχουμε πετύχει ένα βήμα προς την ειρήνη. Πανευρωπαϊκά το ζήτημα της θρησκείας είναι το δεύτερο καυτό θέμα σήμερα. Στην Ελλάδα έχουμε πλέον μια διαφορετική κοινωνική σύνθεση, καθώς σήμερα δεχόμαστε μετανάστες έστω και ως χώρα υποδοχής. Εάν δεν μπορέσουμε να ξεφύγουμε από το ζήτημα ότι η θρησκεία είναι κάτι συγκεκριμένο και ο άλλος είναι ξένος, τότε δυσκολεύουμε την καθημερινότητά μας. Άρα το ζήτημα δεν είναι αν θα αλλάξει το περιεχόμενο του μαθήματος των θρησκευτικών –το οποίο έχει αλλάξει- αλλά είναι το αν θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε τους εκπαιδευτικούς να ανταποκριθούν σε αυτή την ανάγκη.
 

«Πρέπει να σεβαστούμε τη διαφορετικότητα των παιδιών για να μπορέσουμε να τους διδάξουμε καλύτερα»

ΠτΘ: Αναφέρατε στην ομιλία σας ότι το σχολείο είναι «χώρος πειραματισμού», ενώ παρουσιάσατε και το «μαθητικό πολιτισμικό παγόβουνο». Μιλήστε μας λίγο για αυτές τις έννοιες.
Α.Β: Όταν το παιδί βγει από την οικογένεια συναντά ανθρώπους διαφορετικούς από τα δεδομένα που είχε. Ποιος είναι ο κατάλληλος χώρος για να δοκιμάσουν αυτή τη διαφορετικότητα; Μέσα στην οικογένειά τους θα δουν τις άλλες θρησκείες από την άποψη της θρησκείας τους, κάτι το φυσιολογικό. Το σχολείο δεν μπορεί να έχει τη δική του θρησκεία, διότι είναι υποχρεωμένο να δώσει ίσες ευκαιρίες μάθησης σε όλους τους μαθητές του ανεξάρτητα από το πού προέρχονται. Από την άλλη έχει ειδικούς, οι οποίοι μπορούν να φτιάξουν το ασφαλές κλίμα όπου το παιδί μπορεί να δοκιμάσει την αντίρρησή του χωρίς να έχει επιπτώσεις. Μπορεί μέσα στο σχολείο να υπάρξει μια εποικοδομητική συζήτηση πάνω σε κάποια αιρετική άποψη του παιδιού. Μέσα στην οικογένεια και την κοινωνία αυτό έχει επιπτώσεις. Έτσι το σχολείο είναι ένας ασφαλής χώρος για να δοκιμάσει το παιδί τη δύναμή του, την αντίρρησή του, τη γνώμη του, την κουταμάρα του.
Το «πολιτισμικό παγόβουνο» αναφέρει ότι αν οι μαθητές γίνονται απλοί ακροατές του μαθήματος και επαναλαμβάνουν αυτά που ακούν, τότε αγνοούμε ένα σημαντικό κομμάτι της προσωπικότητάς τους. Έχουμε παιδιά με διαφορετική καθημερινότητα, αλλά και παιδιά που διδάσκονται ευκολότερα με διαφορετικούς τρόπους. Πρέπει να σεβαστούμε αυτή τη διαφορετικότητα των παιδιών για να μπορέσουμε να τους διδάξουμε καλύτερα. Αφού, λοιπόν, αναγνωρίσουμε αυτή τη διαφορετικότητα πρέπει να δημιουργούμε ένα μάθημα «χταπόδι», με πολλές διαφορετικές δυνατότητες εκμάθησης, ώστε κάθε παιδί να επιλέξει το δικό του τρόπο και να μπορέσει να πάει παραπέρα. Άρα ο ρόλος του καθηγητή μετατρέπεται στο ρόλο ειδικού που μόλις περιέγραψα.
 

«Τα θρησκευτικά μιλούν για τον πολιτισμό με παράδειγμα τη θρησκεία και το ζήτημα είναι να μάθουμε να συμβιώνουμε με το δικαίωμα του καθενός να είμαστε διαφορετικοί»

 
ΠτΘ: Τα θρησκευτικά που διδάσκονται στα σχολεία αφορούν στο μεγαλύτερο ποσοστό τους τον χριστιανισμό και  λίγο τις υπόλοιπες θρησκείες. Είναι σωστό αυτό;
Α.Β: Το να μάθω για τις άλλες θρησκείες είναι βοηθητικό αλλά δεν είναι η λύση. Στα μαθήματα που γίνονται για τις υπόλοιπες θρησκείες τα παιδιά τις μαθαίνουν μόνο σε θεωρητικό πλαίσιο, χωρίς τα όσα διδάσκονται να έχουν σχέση με τους αλλόθρησκους ανθρώπους γύρω τους. Πρέπει να βλέπουμε τη θρησκεία από τον πιστό της. Αυτό ονομάζεται θρησκευτικός γραμματισμός. Τα καινούρια προγράμματα σπουδών προσπαθούν να μάθουν στα παιδιά να συμβιώνουν με τους θρησκευτικά διαφορετικούς. Δε μας αφορά το θρήσκευμα σε αυτή την περίπτωση, αλλά το ότι στη μεταξύ μας καθημερινότητα πρέπει να μπορώ να καταλάβω ότι είσαι διαφορετικός και αυτό να μη με κάνει εχθρό σου, αλλά και να αποκτήσω τη γλώσσα και τη γνώση που χρειάζεται για να μπορούμε να κουβεντιάσουμε. Εδώ δεν είναι θεωρητικό το ζήτημα. Για να μπορέσω να καταλάβω τον διπλανό μου πρέπει να γνωρίζω και κομμάτια της θρησκείας του, αλλά και κομμάτια του πολιτισμού του. Αυτό κάνουν τα θρησκευτικά, μιλούν για τον πολιτισμό με παράδειγμα τη θρησκεία. Το ζήτημα είναι να μάθουμε να συμβιώνουμε με το δικαίωμα του καθενός να είμαστε διαφορετικοί. Να ξεκινάμε από το πρόσωπο, από τον άνθρωπο.
 

 «Η Ευρώπη έχει τρομοκρατηθεί από μια τρομοκρατία που καπηλεύεται τη θρησκεία, διότι έζησε καιρό θεωρώντας και νομοθετώντας στη βάση ότι η θρησκεία είναι ιδιωτική υπόθεση»

ΠτΘ: Θεωρείτε ότι εξακολουθεί στην Ευρώπη να υφίσταται η ισλαμοφοβία των προηγούμενων ετών και ο φόβος γενικά απέναντι σ’ ο,τιδήποτε αφορά στις θρησκείες;
Α.Β: Αυτοί που κάνουν τη μεγαλύτερη «φασαρία» θρησκευτικά σε όλες τις θρησκείες είναι οι φανατικοί. Εάν δούμε τι ποσοστό των πιστών κάθε θρησκείας είναι φανατικοί, θα δούμε ότι είναι πολύ μικρό το ποσοστό αυτό, αλλά κάνουν φασαρία. Αν δούμε ποια είναι η σχέση μεταξύ των φανατικών κάθε θρησκείας θα δούμε ότι μοιάζουν φοβερά. Η ορολογία και η πρακτική τους διαφέρουν, αλλά η βάση τους είναι ίδια. Το θέμα είναι τι διαλέγει κανείς να ακούει ή πόσο μπορεί να περάσει τα στερεότυπά του στους άλλους.
Η Ευρώπη έχει τρομοκρατηθεί από μια τρομοκρατία που καπηλεύεται τη θρησκεία κι αυτό διότι η Ευρώπη έζησε πολύ καιρό θεωρώντας και νομοθετώντας στη βάση ότι η θρησκεία είναι ιδιωτική υπόθεση του καθενός. Κορυφαίο παράδειγμα η Γαλλία στην οποία όλοι θεωρούνται απλά γάλλοι πολίτες και δεν έχουν κανένα δικαίωμα στο δημόσιο να δηλώνουν τη θρησκεία τους. Η σύγχρονη πραγματικότητα, όμως, απέδειξε ότι η θρησκεία δεν είναι μόνο ιδιωτική υπόθεση, αλλά και δημόσια. Το απέδειξε, μάλιστα, με το δύσκολο πρόσωπο της τρομοκρατίας. Η ισλαμοφοβία είναι δε ο εύκολος τρόπος, γιατί το να τρομάξεις κάποιον είναι το πιο εύκολο πράγμα. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε την πραγματικότητα της διάχυσης του τρόμου μέσα από τα ΜΜΕ, αλλά μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά τρόπους με τους οποίους να προσεγγίζουν κριτικά αυτό που βλέπουν.

 «Όταν έχεις μια πολυπολιτισμική και πολυθρησκευτική κοινωνία, το να χωρίζεις τα παιδιά στο μάθημα για να μαθαίνουν τη θρησκεία τους είναι βόμβα στα θεμέλια της ισότητας και της ισονομίας στο σχολείο»

ΠτΘ: Υπάρχουν παραδείγματα συστημάτων που να προωθούν αυτή τη στάση. Η Γερμανία για παράδειγμα έχει ενταγμένα τα θρησκευτικά στο εκπαιδευτικό της σύστημα, ενώ η Γαλλία, όπως αναφέρατε, όχι.
Α.Β: Εγώ δεν είμαι υπέρ του γερμανικού μοντέλου. Όταν έχεις μια πολυπολιτισμική και πολυθρησκευτική κοινωνία, το να χωρίζεις τα παιδιά στο μάθημα για να μαθαίνουν τη θρησκεία τους είναι βόμβα στα θεμέλια της ισότητας και της ισονομίας στο σχολείο. Είμαι υπέρ του μοντέλου που υποστηρίζει ότι το μάθημα των θρησκευτικών πρέπει να προσεγγίζει με σεβασμό και ουδετερότητα όλες τις θρησκείες ανεξαίρετα, ώστε να μην έχει λόγο το παιδί να προσβάλλεται επειδή κάνει θρησκευτικά. Μιλάμε, δηλαδή, για ένα μάθημα που απευθύνεται στο μαθητή πολίτη και όχι στο μαθητή χριστιανό, μουσουλμάνο ή οτιδήποτε. Είμαι ευχαριστημένος που στην Ελλάδα υπάρχουν καινούρια προγράμματα σπουδών που περιγράφουν αυτή την κατάσταση. Χρειαζόμαστε ένα μάθημα θρησκευτικών που να βοηθά τον μαθητή να μαθαίνει για τον εαυτό του και τους άλλους.
 
*Ο Άγγελος Βαλλιανάτος είναι σχολικός σύμβουλος θεολόγων
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.