Χαρης Μιχαλοπουλος «Η καταργηση των λατινικων στο Λυκειο θα οδηγησει σε εναν ιδιομορφο πολιτισμικο επαρχιωτισμο»

Την δική του άποψη για τις πρόσφατες ανακοινώσεις του Υπουργού Παιδείας κ. Κώστα Γαβρόγλου και συγκεκριμένα αυτήν που αφορά στην κατάργηση της διδασκαλίας των λατινικών στην Γ’ Λυκείου καταθέτει σήμερα δια των σελίδων του «ΠτΘ» ο «εκλεκτός» Λατινιστής, Επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ κ. Χάρης Μιχαλόπουλος.
 
Ο κ. Μιχαλόπουλος φιλοξενήθηκε στην εκπομπή «Με το Ν και με το Β» του «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» και μίλησε για την αξία των λατινικών, την οποία όπως υπογράμμισε δείχνει πως αγνοεί παντελώς η απόφαση του Υπουργού, την βάση των αντιδράσεων που εκφράστηκαν από τις ενώσεις φιλολόγων και τις φιλοσοφικές σχολές, τον διάλογο που δεν προηγήθηκε, αλλά και το «αυτογκόλ» του Υπουργείου στο επιχείρημά του  για την ενίσχυση της αποστήθισης δια μέσου του μαθήματος των λατινικών(!!!).
 
Ιδιαίτερα σημαντική η τοποθέτηση του κ. Μιχαλόπουλου σχετικά με την διαμόρφωση Ελλήνων πολιτών δίχως γνώση των λατινικών και της «προσφοράς» τους στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και την πολιτισμική «απομόνωση» που ως γεγονός μπορεί να επιφέρει, επισημαίνοντας τον κίνδυνο προσκόλλησης των μαθητών  σε παρωχημένες εθνικιστικές αντιλήψεις που σήμερα ήδη βρίσκονται σε έξαρση.
 
Χάρης Μιχαλόπουλος όμως… 

«Τα λατινικά, η Ρώμη, ο φορέας μέσα από τον οποίο διαδόθηκε ο ελληνικός πολιτισμός στην Ευρώπη» 

ΠτΘ: κ. Μιχαλόπουλε ακούσαμε στις αρχές της εβδομάδας δια στόματος του κ. Γαβρόγλου, τις ανακοινώσεις που αφορούν στην κατάργηση της διδασκαλίας των λατινικών στην Γ’ Λυκείου για τους υποψηφίους των σχολών των ανθρωπιστικών σπουδών. Μία ανακοίνωση η οποία βέβαια συνοδεύτηκε και με την κατάργηση της εξέτασης της μετάφρασης του γνωστού κειμένου στα Αρχαία Ελληνικά. Ακολούθησαν σφοδρές αντιδράσεις δια ανακοινώσεων των ενώσεων φιλολόγων και τις φιλοσοφικές σχολές. Είστε ένας εκ των γνωστότερων Ελλήνων Λατινιστών και μάλιστα του επιστημονικού δυναμικού του ΔΠΘ. Εμείς γνωρίζουμε πως τα λατινικά αποτελούν την βάση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, του ευρωπαϊκού δικαίου, τη βάση για πολλές άλλες γλώσσες κ.ο.κ. Πώς κρίνετε την απόφαση αυτή;
Χ.Μ.: Η εξαγγελία του κ.Γαβρόγλου ήταν μια απροσδόκητη εξαγγελία. Τόσο όσον αφορά το ίδιο το περιεχόμενό της, όσο και εξαιτίας του γεγονότος ότι ήταν μία απόφαση η οποία λήφθηκε μονομερώς. Χωρίς προηγουμένως να υπάρχει διαβούλευση και διάλογος με τις φιλοσοφικές σχολές, με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, τη Β' βάθμια εκπαίδευση και συνολικά τους φορείς της ακαδημαϊκής κοινότητας. Είναι μια απόφαση η οποία δυστυχώς φανερώνει παντελή άγνοια του θεωρητικού υπόβαθρου στη βάση του οποίου ιδρύθηκε η Ε.Ε., στις πολιτισμικές βάσεις της οποίας βρίσκεται το κοινό ελληνορωμαϊκό παρελθόν της Ευρώπης, χώροι του οποίου είναι ισοδύναμα τόσο η ελληνική, όσο και η λατινική γλώσσα. Όλα αυτά μάλιστα συμβαίνουν στιγμή που παγκοσμίως οι λαοί αναθεωρούν την απομάκρυνσή τους από την κλασική παιδεία.
 
Πρόκειται λοιπόν για μια πρωτόγνωρη απόφαση που εκθέτει την κυβέρνηση της χώρας μας, η οποία αποφασίζει ότι ο κλασικός πολιτισμός έχει ένα μόνο σημαντικό κομμάτι, καθόλα σεβαστό, το αρχαίο ελληνικό, αλλά η κλασική αρχαιότητα σταματάει κάπου εκεί.
 
Τα λατινικά, η Ρώμη, είναι ο χώρος, ο φορέας, μέσα από τον οποίο διαδόθηκε ο ελληνικός πολιτισμός στην Ευρώπη. Το πώς η Ρώμη είδε την αρχαία Ελλάδα βοήθησε καθοριστικά στο πώς η Ευρώπη ήρθε σε επαφή με τα σπουδαία επιτεύγματα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, τα οποία ενίσχυσε, αναδιαμόρφωσε, μετασχημάτισε, και μετά από κοινού, Ελλάδα και Ρώμη, διαμόρφωσαν τα θεμέλια του ευρωπαϊκού μας πολιτισμού. Η Ευρώπη γνωρίζει την Ελλάδα μέσα από τα μάτια της Ρώμης. Δεν είναι μόνο η σχέση της Ελλάδας και της Ανατολής με την Ευρώπη που περνάει μέσα από τη Ρώμη. Αλλά και η ίδια η δική μας ιδιοσυγκρασία, καθώς το Βυζάντιο, που είναι το ανατολικό κομμάτι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, «εμβολιασμένο» με τον χριστιανισμό συνέχισε τη δική του αυτόνομη πορεία.
 
Δεν μας βοηθάει η λατινική γραμματεία και η λατινική γλώσσα να δούμε  και να γνωρίσουμε, να κατανοήσουμε καλύτερα μόνο  τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τον εαυτό μας ως κομμάτι αυτού, αλλά μέσω της Ρώμης και της ελληνικής γραμματείας, μπορούμε να καταλάβουμε πάρα πολλά πράγματα και για τη δική μας ιστορική πορεία, στον χώρο και στον χρόνο, όπως αυτά συντελέστηκαν στον χώρο αυτού που αποκαλούμε σήμερα  Βυζαντινή Αυτοκρατορία και βυζαντινή περίοδο. Το μεσαιωνικό κομμάτι δηλαδή της δικής μας πορείας. 

«Η συγκεκριμένη απόφαση του κ. Γαβρόγλου δείχνει μία τάση του Υπουργείου να προχωρήσει σε αλλαγές, οι οποίες όμως δεν βασίζονται σε επιστημονικά κριτήρια και σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους» 

ΠτΘ: Στην βάση όλων αυτών, μπορείτε να βρείτε λογική στην απόφαση του Υπουργείου; Όποιος ξέρει λατινικά, πέραν των υπολοίπων, της ευκολότερης κατανόησης άλλων γλωσσών όπως ιταλικά, ισπανικά, αγγλικά, ανοίγεται στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, διευρύνει τους «παιδευτικούς» ορίζοντές του. Τελικά τι συμβαίνει; Προσπαθούμε να αφήσουμε τα ελληνόπουλα απαίδευτους πολίτες;
Χ.Μ.: Δεν μπορώ να πιστέψω πως στόχος του υπουργείου παιδείας είναι να δημιουργήσει απαίδευτους πολίτες. Ωστόσο  πίσω από αυτή τη συγκεκριμένη απόφαση του κ. Υπουργού, όπως και στην κατάργηση της μετάφρασης των αρχαίων ελληνικών, διακρίνω μια τάση του υπουργείου να προχωρήσει σε αλλαγές, οι οποίες δεν βασίζονται σε επιστημονικά κριτήρια και σε σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους. Όλοι συμφωνούμε νομίζω πως αλλαγές πρέπει να υπάρξουν στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Δεν νομίζω ότι είμαστε ικανοποιημένοι με την κατάσταση ως έχει. Το ζήτημα όμως είναι στο τι είδους αλλαγές θα προχωρήσουμε και πώς θα φτάσουμε σε αυτό που επιθυμούμε. Σε μια εποχή που παγκοσμίως υπάρχει μια κίνηση επιστροφής σε ένα περισσότερο ανθρωπιστικό μοντέλο –κι αν κάτι ανέδειξε η παγκόσμια οικονομική κρίση είναι ακριβώς η ανάγκη επιστροφής στα ανθρωπιστικά ιδεώδη–δημιουργεί ερωτηματικά η όποια στροφή απομάκρυνσης, κατάργησης ή υποβάθμισης των κλασικών σπουδών. Ιδιαίτερα στη χώρα μας, της οποίας στρατηγικό πλεονέκτημα δεν είναι η βαριά μας βιομηχανία, αλλά ο πολιτισμός και η παιδεία μας.
 
Προχθές έκανε μια ανακοίνωση ένας παγκοσμίου φήμης λατινιστής, ο Stephen J. Harrison από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο οποίος ενημερώθηκε για τις σκέψεις του ελληνικού υπουργείου και δηλώνει σοκαρισμένος γι' αυτή την προσπάθεια υποβάθμισης των κλασικών σπουδών στην Ελλάδα και συγκεκριμένα των λατινικών σπουδών, που την τελευταία εικοσαετία γνωρίζουν μια πραγματική άνθιση. Έλληνες συνάδελφοι έχουν πλέον διεθνή αναγνώριση λόγω του έργου τους στην παγκόσμια κοινότητα.
 
ΠτΘ:  Και όχι μόνο στο εξωτερικό, αλλά και εγχώρια, είτε αυτό αφορά σε εκδόσεις, σπουδές ακόμα και επιστημονικό δυναμικό, όπως εσείς, ο κ. Ντεληγιάννης, ο κ. Βαϊόπουλος και άλλοι…
Χ.Μ.: Υπάρχει μια πλειάδα νέων συναδέλφων και σε κεντρικά και σε περιφερειακά πανεπιστήμια που έχουν αλλάξει –και  ελπίζω να τα καταφέρουμε ακόμα καλύτερα τα επόμενα χρόνια–  να αλλάξουμε άρδην την εικόνα που υπήρχε για τις λατινικές σπουδές ως κάτι το παρωχημένο, κάτι το μονοσήμαντο, όπως εξακολουθεί να θεωρεί ο κ. υπουργός ακόμα και σήμερα. 

«Τα λατινικά αποτελούν το μοναδικό μη ελληνικό μάθημα αρχαιογνωσίας με σαφή ευρωπαϊκό προσανατολισμό στο ελληνικό σχολείο» 

ΠτΘ: Όχι απλά δεν είναι μονοσήμαντο, αλλά η γνώση των λατινικών δεν περιορίζεται μόνο στην γνώση μίας ακόμη γλώσσας, αλλά γενικότερα στον τρόπο σκέψης, το μυαλό ακόμα και την ταυτότητα ενός ανθρώπου …
Χ.Μ: Ως προς την αναγκαιότητα των λατινικών ας μην ξεχνούμε ότι αποτελούν το μοναδικό μη ελληνικό μάθημα αρχαιογνωσίας με σαφή ευρωπαϊκό προσανατολισμό στο ελληνικό σχολείο. Είναι το μάθημα εκείνο που ανοίγει τους ορίζοντες και τη γνώση των μαθητών και διευρύνει τη γνώση τους στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Η κατάργησή τους σε αυτή τη βαθμίδα θα οδηγήσει σε έναν ιδιόμορφο πολιτισμικό επαρχιωτισμό. Θα οδηγήσει τους μαθητές μας σε μια μονομέρεια και σε μια προσκόλληση σε παρωχημένες εθνικιστικές αντιλήψεις που σήμερα  –που έχουμε αυτή την έξαρση των εθνικισμών και της ξενοφοβίας–  θα ήταν εξαιρετικά καταστροφικό. Προφανώς ο ελληνικός πολιτισμός έχει συνεισφέρει τα μέγιστα. Τα επιτεύγματά του είναι αδιαμφισβήτητα από όλους, όμως το κλασικό μας παρελθόν έχει και μια συνέχεια. Το να το γνωρίζουν αυτό οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι πολύ σημαντικό για την περαιτέρω εξέλιξη της σκέψης τους και για την συγκρότηση μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής ταυτότητας.
 
ΠτΘ: Υπό την πίεση των προαναφερθέντων αντιδράσεων ο κ. Γαβρόγλου σε νεότερες δηλώσεις του άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο το μάθημα των λατινικών να διδάσκεται εφεξής στην Α΄ ή στη Β΄ Λυκείου.  Θεωρείται ότι αυτό λύνει το πρόβλημα;
Χ.Μ.: Θα μου επιτρέψετε  να διατηρήσω τις αμφιβολίες μου πίσω από την κίνηση αυτή του υπουργού. Θεωρώ μάλιστα ακόμα πιο ανησυχητικό το γεγονός ότι από την ορμή των ανακοινώσεων για τις αλλαγές, μέσα σε τρεις μέρες ξαφνικά η ανακοίνωση μετατρέπεται σε κάτι άλλο. Δεν είχε σωστή προετοιμασία το Υπουργείο; Δεν έκανε τον προγραμματισμό του πριν προχωρήσει στην αρχική ανακοίνωση; Πώς μπορεί ο κ. Γαβρόγλου να υπαναχωρήσει σε κάτι που ήταν ξεκάθαρο ότι αποτελεί βούλησή του και θα το κάνει πράξη; Είναι απάντηση ότι θα το μεταφέρω στην Β’ λυκείου; Πώς; Με τι τρόπο διδασκαλίας, με τι ύλη; Απλώς μετακινούμε ένα βιβλίο από την Γ’ στην Β’ Λυκείου; 

«Σωστή η παρατήρηση του Υπουργείου για την παπαγαλία, ωστόσο την ευθύνη για την διδακτική και την εξέταση ενός μαθήματος τη φέρει το ίδιο» 

ΠτΘ: Βασικό επιχείρημα του Υπουργού πάντως ήταν και το γεγονός ότι τα λατινικά συμβάλλουν στην αποστήθιση και τη βαθμοθηρία και πως  το μάθημα είναι η απόλυτη παπαγαλία χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα…
Χ.Μ.: Όντως το μάθημα των λατινικών κατέληξε να είναι περιορισμένο σε μία μηχανιστικού τύπου προσέγγιση. Οι μαθητές μαθαίνουν παπαγαλία τα κείμενα και απαντούν σε κάποιες ερωτήσεις γραμματικού και συντακτικού. Σωστή η παρατήρηση του  Υπουργού και εδώ εντοπίζεται το πρόβλημα.  Για τον καθορισμό της ύλης, τη διδακτική του συγκεκριμένου εγχειριδίου, την ανάγκη ή μη αντικατάστασης ενός σχολικού εγχειριδίου, την ενίσχυση – διεύρυνση της διδασκαλίας της γλώσσας στο σχολείο, την αποκλειστική ευθύνη την  έχει το υπουργείο. Το υπουργείο στέλνει κάθε χρόνο τις οδηγίες για τη διδασκαλία και την εξέταση ενός μαθήματος. Άρα μήπως εδώ το υπουργείο βάζει ένα «αυτογκόλ»; Μήπως εκθέτει τους ίδιους τους υπευθύνους του, οι οποίοι δηλώνουν αδυναμία να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα και τελικά καταλήγουν στη λύση τού «πονάει κεφάλι, κόβει κεφάλι»; Και μάλιστα τη στιγμή που έχουν κατατεθεί πολλές και αξιόλογες προσπάθειες από ειδικούς, όπως ο συνάδελφος κ. Βαϊόπουλος, τον οποίο αναφέρατε πριν και  ο οποίος πριν λίγα χρόνια είχε συγκροτήσει μια ομάδα με αξιόλογους επιστήμονες που πρότειναν την αλλαγή του προγράμματος  σπουδών των λατινικών. Τι απέγιναν αυτές οι προτάσεις που κατετέθησαν στο Υπουργείο Παιδείας; Η κατάργηση ενός μαθήματος είναι η λύση στην αντιμετώπιση ενός προβλήματος; Φοβάμαι πως το υπουργείο έχει να απαντήσει για πολλά περισσότερα ζητήματα από αυτά που απλώς θέλει να αντιμετωπίζει με την απλή κατάργηση ενός τόσο σημαντικού γνωστικού αντικειμένου.

«Η συζήτηση και η αναστάτωση που υπάρχει δείχνει την συνολική έγνοια του κόσμου για την παιδεία μας» 

Κλείνοντας θα ήθελα να πω πως «τρέχει» μια συλλογή υπογραφών ήδη στο διαδίκτυο – με τις υπογραφές αυτή τη στιγμή να έχουν ξεπεράσει τις 5 χιλιάδες–  προς τον υπουργό παιδείας, για να αναθεωρήσει την απόφασή του για την κατάργηση των λατινικών ως εξεταζομένου μαθήματος στις πανελλήνιες εξετάσεις. Είναι συγκλονιστική και συγκινητική η συμμετοχή όχι μόνο του ευρύτερου κοινού, αλλά και αξιόλογων, σπουδαίων συναδέλφων τόσο από την χώρα μας, όσο και από το εξωτερικό. Όλη αυτή η συζήτηση και αναστάτωση που υπάρχει, δείχνει τελικά την έγνοια συνολικά του κόσμου για την παιδεία μας, γιατί άπτεται άμεσα του τι πολίτη θέλουμε να έχουμε στη χώρα μας και ποιο τελικά θέλουμε να είναι το μέλλον αυτής της χώρας. Προς τα πού θα πρέπει να είναι ο προσανατολισμός της, και νομίζω ότι η επιστροφή στα ευρωπαϊκά ιδεώδη και στα ανθρωπιστικά ιδεώδη, που εκπροσωπεί ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, θα πρέπει να είναι ο οδηγός μας.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.