Υπο θεατρικη «καταληψη» τα σχολεια της Κομοτηνης

Μία ολοκληρωμένη θεατροπαιδαγωγική δράση, που λάμβανε χώρα στα σχολεία της περιοχής μας, δημόσια και μειονοτικά, ολοκλήρωσε τον κύκλο της στην Κομοτηνή.  Ο λόγος για την «Μνήμη του μέλλοντος», πρόγραμμα που απευθυνόταν σε μαθητές ΣΤ’ Δημοτικού και εμπεριείχε παραστατικά κομμάτια και συμμετοχικά κομμάτια, δηλαδή, τα παιδιά συμμετείχαν σε δράσεις, αλλά και παρακολουθούν.
 
Το θέατρο άλλωστε ανέκαθεν αποτελούσε ένα ισχυρό εργαλείο διαπαιδαγώγησης στα χέρια του εκπαιδευτικού, μιας και η προώθηση του πολιτισμού στα σχολεία προϋποθέτει τη συμβολή, την ευαισθησία, την υπευθυνότητα και την εργατικότητα όλων των συμμετεχόντων.
 
Η εν λόγω πρωτοβουλία, λοιπόν, υλοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου από μία δραστήρια ομάδα, το «Ιδέατρο» με επικεφαλής τον Κομοτηναίο, κ. Μάριο Λιάγκη που μαζί με την θεατροπαιδαγωγό και κοινωνιολόγο, κ. Ηρώ Ποταμούση και τα μέλη, κ.κ. Χαρά Χατζηνικολαΐδη και Λευτέρη Φουστέρη φιλοξενήθηκαν στα ερτζιανά του «Ράδιο Παρατηρητής» μιλώντας για την προσπάθειά τους που έχει στόχο να μετατρέψει το περιβάλλον του σχολείου σε περιβάλλον συμμετοχής των μαθητών και των εκπαιδευτικών.

Ο λόγος στους ίδιους …

ΠτΘ: κ. Λιάγκη μεταξύ άλλων εκπροσωπείτε και την παιδαγωγική ομάδα του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Μ.Λ.: Έχουμε φτιάξει μια παιδαγωγική ομάδα, το «Ιδέατρο», την οποία συντονίζουμε εγώ και η Ηρώ Ποταμούση. Αυτό που κάνουμε κυρίως είναι να δημιουργούμε πολλές ευκαιρίες για νέους ανθρώπους  να δουν τις σπουδές τους αλλιώς. Προσπαθούμε να ανοίξουν ορίζοντες, να τους δώσουμε ερεθίσματα, έτσι ώστε να δουν ότι η παιδαγωγική έχει πάρα πολλές εφαρμογές. Είναι δηλαδή μια εφαρμοσμένη επιστήμη. Η ομάδα χρησιμοποιεί τεχνικές του θεάτρου, αλλά όχι μόνο.

ΠτΘ: Γιατί επιλέχτηκε το συγκεκριμένο όνομα;
Μ.Λ.: Αυτό το όνομα βγήκε ομαδικά. Τα βαφτίσια έγιναν από τα ίδια τα παιδιά. Μάλλον το ιδέα και το θέατρο μας έδωσε το «Ιδέατρο». Βρισκόμαστε, κάνουμε εργαστήρια. Αυτό μετεξελίσσεται σε ένα e-learning πρόγραμμα, το οποίο θα το δίνει το Πανεπιστήμιο Αθηνών από τη νέα χρονιά, θα το προσφέρει με κάποια δίδακτρα χαμηλά, έτσι ώστε πολλοί άνθρωποι να μπορούν απ' όλα τα μέρη της Ελλάδας, να γίνουν ή να μάθουν να είναι καλοί εμψυχωτές ομάδων στο κομμάτι της τυπικής και μη τυπικής μάθησης.

«Είμαστε μία οικογένεια με ξεκάθαρους στόχους που κάνουμε κοινωνικές παρεμβάσεις και εκπαιδευτικές επαγγελματικές δράσεις»

ΠτΘ: Πώς εντοπίσατε το κενό; Μέσα από την τάξη, μέσα από την καθημερινή επαφή με τον κόσμο;
Μ.Λ.: Η ανάγκη ξεκινά από τη στιγμή που κάποιος πηγαίνει στο πανεπιστήμιο  και βλέπει ότι τα παιδιά χάνουν την όρεξή τους να ασχοληθούν γιατί ξέρουν ότι είναι πολύ δύσκολο να δουλέψουν. Βλέπουν πολύ μακριά αυτό που σπουδάζουν σε σχέση με το επάγγελμά τους και επίσης βλέπουν ότι δεν υπάρχουν δυνατότητες άρα χάνουν το ενδιαφέρον τους. Λένε «γιατί να σπουδάσω,  δεν με ενδιαφέρει, αφού δεν θα δουλέψω ποτέ». Έτσι λοιπόν σκεφτήκαμε ότι είναι καλό να ανοίξουμε λίγο τους ορίζοντες των παιδιών που μπαίνουν το τμήμα Θεολογίας, για παράδειγμα, και πολλοί κατά λάθος.

Η.Π.: Οι συγκυρίες έφεραν μια κοινή αντίληψη μιας ανάγκης, και δικής μας, για συνεργασία, γιατί το ζήτημα είναι τι σημαίνει βιωματική μάθηση. Εγώ τελείωσα ένα μεταπτυχιακό στην Αγγλία και γύρισα πίσω ενθουσιασμένη. Με το πού βρέθηκα στην Ελλάδα μετά την πρώτη απογοήτευση, συνάντησα κάποιους ανθρώπους που ήταν το πανελλήνιο δίκτυο για το θέατρο στην εκπαίδευση και είχαν νωρίτερα βιώσει το ίδιο πράγμα. Με τον Μάριο είχαμε την ίδια αντίληψη για τη χρησιμότητας της βιωματικής εκπαίδευσης και την ίδια διάθεση για μοίρασμα αυτής της γνώσης. Είναι ο τέταρτος χρόνος που μαζί με τους φοιτητές τρέχουμε εθελοντικά αυτήν την ομάδα. Είμαστε μία «οικογένεια» με ξεκάθαρους στόχους που κάνουμε κοινωνικές παρεμβάσεις, εκπαιδευτικές επαγγελματικές δράσεις κι άλλα. Μπορούμε να λέμε ότι το να είσαι εμψυχωτής είναι πια μια επαγγελματική δραστηριότητα, κάτι το οποίο για τη δική μου περίπτωση, πριν μερικά χρόνια, δεν ήταν σίγουρα δεδομένο.
 
ΠτΘ: Έχετε μια πρώτη εικόνα ή και δεύτερη, για την αποτελεσματικότητα του προγράμματος αυτού;
Η.Π.: Η αποτελεσματικότητα είναι φανερή σε δύο επίπεδα. Το πρώτο κομμάτι αφορά στο γεγονός ότι όλο αυτό το πρόγραμμα μπορεί να γίνει e-learning. Το δεύτερο είναι κάπως πιο βιωματικό και αφορά την εξέλιξη των μαθητών. Από προπτυχιακούς φοιτητές τους βλέπω να γίνονται μεταπτυχιακοί, ενώ κάποιοι βρήκαν δουλειά σε ιδιωτικά σχολεία και εφαρμόζουν αυτές τις μεθόδους.
 
ΠτΘ: Για τα παιδιά που έχουν βρει ήδη εργασία, έχοντας περάσει τέσσερα χρόνια, υπάρχει ο κίνδυνος της εξέλιξης των παιδαγωγικών, έτσι ώστε αυτές να μην βρίσκουν εφαρμογή;
Μ.Λ.: Η παιδαγωγική είναι σαν όλες τις επιστήμες και εξελίσσεται ακαριαία. Βέβαια είναι δύσκολο να εμπιστευθείς ορισμένα από τα αποτελέσματά της μιας και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται είναι κυρίως ποιοτικές, όχι πειραματικές. Εμείς όμως είμαστε μία πειραματική ομάδα. Εισάγουμε καινούργια πράγματα στο πανεπιστήμιο, τα οποία οι φοιτητές μπορούν να μάθουν στο πλαίσιο της πρακτικής τους, όχι να περιμένουν πότε θα διοριστούν. Στηριζόμαστε πάνω σε εμπειρίες δεκαετιών και εξελισσόμαστε με ό,τι καινούργιο βγαίνει. Δυστυχώς στην Ελλάδα η παιδαγωγική θεωρείται μια παραδοσιακή ρουτίνα: ό,τι είναι το παλιό, είναι το καλό.

Η.Π.: Ένας φοιτητής δεν θα έρθει μια χρονιά, θα πάρει τρία εργαλεία και θα φύγει. Ή θα παραμείνει ή αυτό που θα καταλάβει είναι η τοποθέτηση σε σχέση με τη μάθηση. Υπάρχει μέσα στην ομάδα ακόμα και με τον τρόπο που λειτουργούμε εμείς, σαν εμψυχωτές αυτής της ομάδας, το κομμάτι του καταλαβαίνω τι κάνω, διασκεδάζω μαθαίνοντας, μαθαίνω και σκέφτομαι. Άρα ακόμα κι να έχουν εξελιχθεί ή να έχουν προστεθεί πράγματα, ο συμμετέχων θα μπει στη διαδικασία να το ερευνήσει. Θα γίνει ένας στοχαστικός παιδαγωγός.
 
ΠτΘ: Σε πόσα σχολεία μέχρι στιγμής έχετε μπει;
Μ.Λ.:  Μέχρι στιγμής έχουμε επισκεφθεί 9 από τα 13 σχολεία της Κομοτηνής, σε αυτά δηλαδή που μας κάλεσαν. Το συμβούλιο του ΔΗΠΕΘΕ και η Σοφία Μενεσελίδου προσφέρθηκαν να πραγματοποιηθεί η δράση σε όλες τις σχολικές μονάδες. Εξάλλου το ΔΗΠΕΘΕ χρηματοδοτεί τις μετακινήσεις, τον σχεδιασμό και τη δημιουργία του προγράμματος στην Κομοτηνής. Μας πίστεψαν, κατάλαβαν τι είναι όλο αυτό, μας εμπιστεύτηκαν και προσφέρθηκε σε όλα τα σχολεία. Κάποια σχολεία όμως δεν μας κάλεσαν. Αυτό ήταν πολύ κρίμα.

«Είναι ένας τρόπος βιωματικός, τα παιδιά το δημιουργούν αυτό με πάρα πολύ κέφι»

ΠτΘ: Οι φοιτητές από την πλευρά τους να μας μιλήσουν για την εμπειρία τους στο πρόγραμμα αυτό …
Χ.Χ.: Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που το έχουμε δημιουργήσει όλοι με πάρα πολύ μεγάλη χαρά. Το έχουμε γράψει εμείς, είναι φτιαγμένο πάνω μας. Πρόκειται για δυο παιδιά που έρχονται από το μέλλον, ηλικίας 12 ετών, είναι ο Α και ο Ω και μπαίνουν σε ένα παιχνίδι δράσης για να μας μιλήσουν τα παιδιά από τη δική τους εμπειρία, για την ευθύνη που έχουν στον τρόπο με τον οποίο ζουν. Ζητάμε να μας πουν τον τρόπο με τον οποίο ζουν το 2018 και να μας τον περιγράψουν με εικόνες. Είναι ένας τρόπος βιωματικός, τα παιδιά το δημιουργούν αυτό με πάρα πολύ κέφι και φυσικά δημιουργούνται με αυτό τον τρόπο πολύ ωραία πράγματα. Ακόμα και μαθητές που μπορεί να μην δείχνουν τόσο ενδιαφέρον στο μάθημα το κάνουν αυτό με πολύ μεγάλη χαρά.

«Πλέον υπάρχουν μερικοί δάσκαλοι οι οποίοι το παλεύουν περισσότερο και προσπαθούν για μια καλύτερη μάθηση»

ΠτΘ: Παρατηρείτε διαφορές στα παιδιά αυτά και το πώς είναι ή δρουν και αντιδρούν μέσα στη σχολική αίθουσα και μέσα από ένα θεατρικό δρώμενο, μέσα από μια τέτοια βιωματική δράση, σε σχέση με το πώς ήταν τα παιδιά όταν εσείς ήσασταν μαθητές;
Χ.Χ.: Σίγουρα υπάρχουν διαφορές, έχουν αλλάξει πολλά πράγματα θεωρώ στην εκπαίδευση, αν όχι όλα. Κάποια πράγματα προς το καλύτερο. Αν αποφασίσει να κάνει ο δάσκαλος το μάθημα πιο βιωματικό, με δράσεις,  γίνεται πολύ πιο ενδιαφέρον. Στα δικά μου χρόνια δεν γινόταν αυτό. Είχαμε τον κλασικό δάσκαλο,  ο οποίος έκανε μάθημα με το βιβλίο στο χέρι.

Λ.Φ.: Βλέπω διαφορές. Θυμάμαι τον εαυτό μου δώδεκα χρονών στο σχολείο. Καθόμουν, πρόσεχα τον δάσκαλο και βαριόμουν απίστευτα, όπως και οι περισσότεροι μαθητές μέσα στην αίθουσα. Θεωρώ ότι πλέον υπάρχουν μερικοί δάσκαλοι, οι οποίοι το παλεύουν περισσότερο και προσπαθούν για μια καλύτερη μάθηση.
 
ΠτΘ: Ένας δάσκαλος μπορεί να κάνει την αλλαγή;
Η.Π.:  Είναι πολύ χαρακτηριστικό το κεφάλαιο «διάλλειμα». Και τώρα σε αυτό το πρόγραμμα, αλλά και σε άλλα προγράμματα που έχει τύχει να κάνουμε μπορεί να πάρουμε λίγο χρόνο από το διάλειμμα και ενώ συνήθως όταν τα παιδιά ακούνε κουδούνι σηκώνονται σαν ελατήριο, αυτό δεν συμβαίνει, όταν κάνουμε τα προγράμματα.

Μ.Λ.: Οι μικρές αλλαγές θα φέρουν τις μεγάλες αλλαγές, αλλά η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Η εμπειρία μου από την έρευνα λέει ότι τελικά όσο ο δάσκαλος είναι δυνατός να κάνει θαύματα τόσο είναι δυνατός να καταστρέφει. Στο κομμάτι της εκπαίδευσης το κράτος κάνει πολλά με νόμους, εγκυκλίους και προγράμματα σπουδών.  Φυσικά όλα στο μέτρο του δυνατού, αφού η αλήθεια είναι ότι το κράτος «πεινάει». Δεν μπορείς να περιμένεις να σου κάνει επιμόρφωση για δύο χρόνια και ταυτόχρονα να πληρώνεσαι . Κάνει ό,τι μπορεί.
 
ΠτΘ: Τελικά είναι όλα ζήτημα χρηματοδότησης ;
Μ.Λ.: Δεν είναι θέμα χρημάτων, είναι θέμα παιδείας. Και η παιδεία τελικά δεν πρέπει να σου μαθαίνει πράγματα, πρέπει απλά να σου ανοίγει το μυαλό και να σε κάνει να σκέφτεσαι. Αυτό που λέμε «αναστοχασμός» είναι κάτι καινούργιο. Η έννοια του “reflection”, για παράδειγμα δεν υπήρχε πριν 30 χρόνια στην επιστήμη της παιδαγωγικής. Μαθαίνουμε έναν τρόπο να σκεφτόμαστε και μετά έναν τρόπο να δρούμε. Το θέμα είναι αυτό που έμαθες να μπορείς να το αναστοχαστείς, να το ξανασκεφτείς και να αλλάξεις, να μετασχηματιστείς.
 
ΠτΘ: Χρησιμοποιείτε αυτές τις καλές πρακτικές στις οποίες έχετε μυηθεί μέσω του προγράμματος και σε άλλους τομείς της ζωής σας; Θα θέλατε με αυτήν την λογική να κινηθείτε μελλοντικά και σε μία πιθανή επαγγελματική σας πορεία;
Χ.Χ.: Προσωπικά αγαπώ πολύ την εκπαίδευση και σίγουρα με έχουν επηρεάσει αυτά που έχω μάθει. Πιστεύω ότι αν καταφέρω μία μέρα να γίνω εκπαιδευτικός σίγουρα θα τα εφαρμόσω, γιατί βλέπω ότι λειτουργούν μες στην τάξη. Ακόμη έχω δει και τον εαυτό μου να εξελίσσεται μέσα από αυτό. Το να αναζητήσω άλλους φορείς είναι μέσα στα πλάνα μου αλλά δεν είναι κάτι οριστικό.

Λ.Φ.: Στην αρχή δεν ήθελα με τίποτα να ασχοληθώ με οτιδήποτε σχετίζεται με την εκπαίδευση, ούτε ήμουν ιδιαίτερα φίλος με το σχολείο. Μέχρι που ο κ. Λιάγκης μας είπε ότι θα γίνει κάτι με το «Ιδέατρο» και συμμετείχα. Αυτό άρχισε να εξελίσσεται μέσα μου και πλέον το βλέπω με άλλη ματιά. Κάνω πρακτική σε σχολείο και είναι ωραίο να επικοινωνείς με τα παιδιά και να τα βλέπεις να αντιδρούν θετικά σε αυτό που κάνεις. Σε αυτό το πρόγραμμα οι μαθητές μένουν έκπληκτοι, τους αρέσει αυτό που κάνουν . Είναι συγκινητικό γιατί δεν έχω στο μυαλό μου ότι είμαι ένας καθηγητής και με βαριούνται. Θεωρώ ότι βλέπουν ένα άτομο που θέλει να τους μάθει πράγματα. Να περάσει, δηλαδή, η ώρα τους ευχάριστα και να φύγουν από τον χώρο του σχολείου γεμάτοι.

«Τα παιδιά που συνήθως δεν συμμετέχουν ή είναι ακαδημαϊκά χαμηλά, ανταποκρίνονται πολύ θετικά σε αυτά τα προγράμματα»

ΠτΘ: Με ποιόν τρόπο αξιολογείτε τα αποτελέσματα του προγράμματος και πότε θα τα δούμε;
Μ.Λ.:  Τα αποτελέσματα αξιολογούνται διαμορφωτικά και όχι ερευνητικά. Πάντα οι βιωματικές δραστηριότητες καταλήγουν σε ένα είδος αξιολόγησης ακριβώς εκείνη την στιγμή. Καμία εφαρμογή δεν είναι ίδια με την προηγούμενη, εμείς δηλαδή δεν πάμε με ένα κείμενο το οποίο υπηρετούμε. Όλα εφαρμόζονται σε σχέση με αυτό που συμβαίνει, είναι μία διάδραση. Πρέπει, λοιπόν, να είσαι πολύ αξιόλογος παιδαγωγός έτσι ώστε να καταφέρνεις εκείνη την ώρα να αξιολογείς και να αλλάζεις τα δεδομένα για να πάει καλύτερα το αποτέλεσμά σου. Δεν μας νοιάζει ούτε η διασκέδαση ούτε η πειθαρχεία, μας νοιάζει να μάθουν τα παιδιά. Βέβαια καλό θα είναι αν διασκεδάσουν. Εδώ και χρόνια κάνουμε μαζί με την Ηρώ μία μεγάλη έρευνα για το πώς αξιολογούνται τα θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα . Με μία μέθοδο έχουμε αξιολογήσει 38 σχολεία.

Η.Π.: Ήμουν πολλά χρόνια στην βιωματική εκπαίδευση, στο κομμάτι της τυπικής και μη τυπικής μάθησης. Τελικά άρχισα να σκέφτομαι ακριβώς αυτό, δηλαδή πως αποδεικνύουμε αυτά που έχουμε κάνει. Έχουμε ένα θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα τριών χρόνων και στην πραγματικότητα είναι υπό διαμόρφωση. Τελειώνοντας κάθε εφαρμογή σκεφτόμαστε τι λειτούργησε, τι θα κρατήσουμε.
Βλέπουμε σε συνεργασία με τους δασκάλους – και αποδεικνύεται με τις έρευνες – ότι τα παιδιά που συνήθως δεν συμμετέχουν ή είναι ακαδημαϊκά χαμηλά, ανταποκρίνονται πολύ θετικά σε αυτά τα προγράμματα. Αυτό συνέβη και στο προηγούμενο πρόγραμμα και την τρίτη χρονιά με σκοπό να μπορούμε να αποδείξουμε όλα αυτά που εμείς βιώναμε. Χρησιμοποιήσαμε την μέθοδο της πιο σημαντικής αλλαγής και την προσαρμόσαμε.

Στο τέλος της δεύτερης συνάντησης τα παιδιά καλούνταν να σκεφτούν, να αναλογιστούν και να αναστοχαστούν τις αλλαγές που συντελέστηκαν με αφορμή το πρόγραμμα στο οποίο συμμετείχαν.  Η έννοια της «αλλαγής» είναι τρομακτική όταν την ακούμε. Για αυτό πρέπει να πούμε ότι μπορεί να ήταν πολύ μικρές, πολύ μεγάλες, θετικές ή αρνητικές. Τα παιδιά περιέγραφαν με λεπτομέρειες αυτές τις αλλαγές και αυτό συνδέεται με τη δημιουργική γραφή. Αυτό ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον στην ανάλυσή του, δηλαδή το τι μπορεί να υποθέταμε εμείς, πώς άλλαξε στη συμμετοχή των παιδιών και τι συνέβη στην πραγματικότητα.
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.