Καλπες του παρελθοντος στη Ροδοπη
Η ψηφιοποίηση του αρχείου των εκλογών και η δημοσιοποίησή του από το υπουργείο Εσωτερικών, μάς επιτρέπει να ανατρέξουμε πίσω, στις παρελθούσες εκλογικές αναμετρήσεις. Επιχειρώντας να αποτυπώσουμε, συνοπτικά, τις προτιμήσεις των Ροδοπιτών για την ανάδειξη των εκπροσώπων στην κεντρική πολιτική σκηνή, φιλοδοξούμε να αναδείξουμε τους συσχετισμούς των κομμάτων στον τόπο μας, και να θυμηθούμε ή να επανασυστήσουμε στους πολίτες της περιοχής τα πρόσωπα εκείνα που διαδραμάτισαν τον δικό τους ρόλο στη διαμόρφωση της σύγχρονης Ροδόπης, διά της πολιτικής τους δραστηριότητας. Πρόσωπα που συχνά σήμερα παρουσιάζονται στη δημόσια σφαίρα, μονάχα στο πλαίσιο της ονοματοδοσίας οδών (κι εκεί βέβαια με παραλήψεις εκούσιες ή ακούσιες).
Με την ενσωμάτωση της Θράκης τον Μάη του 1920 στον εθνικό κορμό ξεκινά και η παρουσία της στις εκλογικές αναμετρήσεις της χώρας. Φυσικό και επόμενο είναι λοιπόν να ξεκινήσουμε αυτήν την τρόπο τινά εκλογική ανασκόπηση από τη δεκαετία του 1920. Οφείλουμε να επισημάνουμε όμως πως θα παραλείψουμε τις δύο πρώτες εκλογικές αναμετρήσεις, αυτές του 1920 και 1923. Τούτο διότι οι εν λόγω εκλογικές αναμετρήσεις διεξήχθησαν δια σφαιριδίων, γεγονός που δεν μας επιτρέπει να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα.
Θα ξεκινήσουμε λοιπόν από την εκλογική αναμέτρηση της 7ης Νοεμβρίου 1926, κατά την οποία καθιερώνεται (και διαρκεί μέχρι και σήμερα) ως τρόπος ψηφοφορίας το έντυπο ψηφοδέλτιο με σταυροδοσία. Θα συνεχίσουμε με τις βουλευτικές εκλογές του 1928 που χαρακτηρίστηκαν από την επιστροφή του Ελευθερίου Βενιζέλου στην κεντρική πολιτική σκηνή ως πρωθυπουργού, για τελευταία φορά μάλιστα πριν τον θάνατό του το 1936.[1]
Η δεκαετία του 1920
Με τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, σε διεθνές επίπεδο υπάρχει ένα διάχυτο κλίμα αισιοδοξίας για μια μακρά περίοδο ειρήνης. Ιδιαίτερα με την καθιέρωση ενός νέου συστήματος συλλογικής ασφάλειας, του Οργανισμού της Κοινωνίας των Εθνών. Σε εσωτερικό επίπεδο, η Μικρασιατική Καταστροφή, ο ξεριζωμός χιλιάδων προσφύγων και η επιτακτική ανάγκη αποκατάστασής τους στους νέους τόπους διαμονής, οι βαλκανικοί ανταγωνισμοί, ιδιαίτερα από την ηττημένη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου Βουλγαρία, και οι αναμείξεις στρατιωτικών στην πολιτική ζωή της χώρας με την εκδήλωση πραξικοπημάτων, συνθέτουν ένα ρευστό και συνάμα τεταμένο κλίμα σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Προς το τέλος της δεκαετίας σε παγκόσμιο επίπεδο παρουσιάζονται προβλήματα και στο οικονομικό πεδίο με αποκορύφωμα το «κραχ» του 1929.
Οι εκλογές του 1926
Οι εθνικές εκλογές του 1926 διεξήχθησαν με το σύστημα της απλής αναλογικής. Από το σύνολο των 279 [2] εδρών του Κοινοβουλίου 8 αντιστοιχούσαν στην εκλογική περιφέρεια της Ροδόπης, που τότε συμπεριλάμβανε και τον σημερινό νομό Ξάνθης.
Λόγω του εκλογικού συστήματος, θα πρέπει να επισημάνουμε πως η 8η έδρα της Ροδόπης έμεινε αδιάθετη, αφού σύμφωνα με τον τότε ισχύοντα εκλογικό νόμο η πρώτη κατανομή γινόταν σε επίπεδο νομών, η δεύτερη κατανομή με τη διαίρεση της χώρας σε επίπεδο Εφετείων και η τρίτη από σχετική λίστα που κατέθεταν τα κόμματα πριν τη διενέργεια των εκλογών. Επίσης το εν λόγω εκλογικό σύστημα έδινε τη δυνατότητα σε μεμονωμένους υποψήφιους ή συνδυασμούς ανεξάρτητων υποψηφίων να διεκδικήσουν κάποια από τις έδρες στην εκλογική περιφέρεια που έθεταν την υποψηφιότητά τους. Για να πετύχουν την εκλογή τους θα έπρεπε να υπερβούν το εκλογικό μέτρο της πρώτης κατανομής.
Οι υποψήφιοι
Οι ψηφοφόροι της Ροδόπης είχαν να επιλέξουν ανάμεσα σε 6 κομματικούς συνδυασμούς (που διέθεταν 45 συνολικά υποψήφιους) και 6 μεμονωμένους υποψήφιους. Εάν επέλεγαν ψηφοδέλτιο κάποιου κομματικού συνδυασμού μπορούσαν να βάλουν μέχρι δύο σταυρούς προκειμένου να εκφράσουν την προτίμησή τους σε κάποιον από τους υποψηφίους.
Συγκριμένα την ψήφο των πολιτών της Ροδόπης διεκδίκησαν οι εξής κομματικοί συνδυασμοί:
— «Ένωσις Φιλελευθέρων» υπό τον Γεώργιο Καφαντάρη με 8 υποψηφίους (Ιωαν. Κεραμέας, Φεχμή Χασήμ βέη Ζαδές, Χασάν Αγά Ζαδέ Μουσταφά, Κων. Τελωνίδης, Κων. Κατρανίτσας, Δημ. Καζής, Γεωργ. Αναστασόπουλος, Χαρ. Εμμανουηλίδης),
—«Κόμμα Ελευθεροφρόνων» υπό τον Ιωάννη Μεταξά με 8 υποψηφίους (Χριστοδ. Μπροκούμης, Αναστ. Μωρίκης, Ευγ. Κουφιδάκης, Γεωργ. Ισραηλίδης, Ταχσίν Ζιά Αγιάζογλου, Χρ. Πυργάκης, Ιωάν. Σταυρόπουλος, Νικ. Παπάζογλου),
—«Δημοκρατική Ένωσις» του Αλέξανδρου Παπαναστασίου με 8 υποψηφίους (Αναστ. Μπακάλμπασης, Εμμ. Καριωτάκης, Ν. Σιανίδης, Χαφούζ Αλή Γκαλήπ Οσμάν Ογλού, Αθ. Θεοδωρίδης, Α. Ηλιάδης, Σουκρή Μαχμούτ Ογλού, Ζησ. Μπογιώτας ),
—«Ενιαίο Μέτωπο Εργατών, Αγροτών και Προσφύγων» (αποτελούσε εκλογικό συνασπισμό με βασικό κορμό το ΚΚΕ) με 8 υποψηφίους (Αθαν. Σινόκας, Ελευθ. Σταυρίδης, Αλή Ογλού Τεφήκ, Στεφ. Νικολαΐδης, Πετρ. Βασιλειάδης, Χρυσανθ. Κοντόπουλος, Αλή Ογλού Μεχμέτ Φικρή, Βασ. Βερβέρης),
—«Κόμμα Αποκαταστάσεως Προσφύγων» με 7 υποψηφίους (Ιγν. Μανθούλης, Δημ. Αναστασιάδης, Ευστ. Τριαρίδης, Σπ. Εμμανουηλίδης, Φωτ. Αποστολίδης, Χρ. Βακαλούδης, Αλεξ. Μπαλτατζής),
—«Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος» υπό τον Αλέξανδρο Μυλωνά με 6 υποψηφίους (Χρ. Χατζηπαναγιώτου, Αρ. Χασιρτζόγλου, Δημ. Κοντόπουλος, Περ. Καραγιαννίδης, Παρ. Χατζηπαρασκευά, Μεχμέτ Χιλμή Ιμάμ Ογλού).
Επίσης οι μεμονωμένοι υποψήφιοι ήταν οι εξής:
—Ευλάμπιος Αναγνωστίδης
—Αχριάν Ογλού Χατζή Χασάν Μουσταφά
—Νικόλαος Γραμματικάκης
—Γεώργιος Χατζηδάκης
—Χατζή Αμέτ Ογλού Μεστάν Εφένδης
—Γεώργιος Παπακωνσταντίνου
Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν διεκδίκησαν την ψήφο των πολιτών της Ροδόπης, το Λαϊκό Κόμμα του Παναγή Τσαλδάρη, το Κόμμα Ανεξάρτητων και Προσφύγων υπό τον Αριστομένη Μητσοτάκη, το Φιλελεύθερο Προσφυγικό Κόμμα του Θεμιστοκλή Σοφούλη, η Σύμπραξη Συντηρητικών του Νικόλαου Τριανταφυλλάκου, και το Επαρχιακό Κόμμα υπό τον Ρούσο Κούνδουρο.
Τα αποτελέσματα
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, επί νόμιμου πληθυσμού 178.271 οι εγγεγραμμένοι εκλογείς ανέρχονταν σε 34.224. Από αυτούς προσήλθαν στις κάλπες 28.964, με τα έγκυρα ψηφοδέλτια να ανέρχονται σε 28.793.
Τρεις έδρες απέσπασε η Ένωση Φιλευθέρων τις οποίες κατέλαβαν οι Χασάν Αγά Ζαδέ Μουσταφά (4.559 ψήφους), Φεχμή Χασήμ βέη Ζαδές (3.761 ψήφους) και Κωνσταντίνος Τελωνίδης (2.921 ψήφους). Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1927 ο Φεχμή Χασήμ βέη Ζαδές παραιτείται των βουλευτικών του καθηκόντων και τη θέση του καταλαμβάνει ο πρώτος αναπληρωματικός Ιωάννης Κεραμέας.
Επίσης τρεις έδρες η Δημοκρατική Ένωση εκλέγοντας τους: Χαφούζ Αλή Γκαλήπ Οσμάν Ογλού (5.013 ψήφους), Σουκρή Μαχμούτ Ογλού (4.461 ψήφους) και Αναστ. Μπακάλμπαση (4.425 ψήφους).
Και μία έδρα το Ενιαίο Εκλογικό Μέτωπο Εργατών, Αγροτών και Προσφύγων που κατέλαβε ως αναπληρωματικός, ο Αθανάσιος Σινόκας με 2.112 ψήφους αφού ο πρώτος σε ψήφους Ελευθέριος Σταυρίδης (2.607) κατέλαβε την έδρα στην εκλογική περιφέρεια Καβάλας.
Οι εκλογές του 1928
Οι εκλογές του 1928 χαρακτηρίζονται από την επάνοδο του Ελευθέριου Βενιζέλου στα πολιτικά πράγματα της χώρας και την αλλαγή του εκλογικού συστήματος σε πλειοψηφικό, καθώς η εφαρμογή της απλής αναλογικής στις εκλογές του 1926 ανέδειξε σημαντικά προβλήματα κυβερνησιμότητας της χώρας. Κανένα κόμμα δεν κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών με αποτέλεσμα τον σχηματισμό Οικουμενικής Κυβέρνησης υπό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη, που γνώρισε κατά τη διάρκεια του «βίου» της από τον Δεκέμβρη του 1926 έως τον Ιούλιου το 1928 πλείστους ανασχηματισμούς. Ύστερα από πρόταση του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη, στις 4 Ιουλίου 1928 την κυβέρνηση αναλαμβάνει ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπό την αίρεση να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές με το πλειοψηφικό σύστημα. Όπερ και εγένετο στις 19 Αυγούστου 1928.
Αξιομνημόνευτο είναι επίσης πως δημιουργούνταν δύο «ειδικές» εκλογικές περιφέρειες με τη μορφή εκλογικών συλλόγων. Η μία είναι ο εκλογικός σύλλογος των Μουσουλμάνων της Θράκης στον οποίο κατανέμονται 4 έδρες και η άλλη ο εκλογικός σύλλογος των Ισραηλιτών του δήμου Θεσσαλονίκης στον οποίο κατανέμονται 2 έδρες.
Επίσης πρέπει να παρατηρήσουμε πως λόγω του τρόπου ψηφοφορίας, λίγα ήταν τα ψηφοδέλτια που ακυρώθηκαν κατά την καταμέτρηση. Συγκεκριμένα σύμφωνα με το άρθρο 67 του Νομοθετικού Διατάγματος της 11 Ιουλίου 1928, παρ. 2:
«[Ο εκλογεύς] Ψηφίζων διά κομματικού ψηφοδελτίου δικαιούται να αντικαταστήση εάν μεν η περιφέρεια εκλέγη 2-10 βουλευτάς εν όνομα υποψηφίου, εάν δε η περιφέρεια εκλέγη άνω των 10 βουλευτών δύο ονόματα υποψηφίων. Εάν ο εκλογεύς αντικαταστήση αντί ενός ή δύο ονομάτων κατά την άνω διάκρισιν πλείονα ονόματα, πάσαι αι αντικαταστάσεις θεωρούνται ως μη γενόμεναι».
Και στην παρ. 3 του ίδιου άρθρου: «Εις έκαστον ψηφοδέλτιον επιτρέπεται να αναγράφωνται τόσα μόνο ονόματα όσαι είναι αι βουλευτικαί θέσεις της εκλογικής περιφέρειας».
Με δεδομένο τα μεγάλα ποσοστά αναλφαβητισμού της εποχής, θα μπορούσαμε να εικάσουμε με κάποια ασφάλεια ότι λίγοι ήταν οι ψηφοφόροι που έκαναν χρήση της δυνατότητας αντικατάστασης, μειώνοντας έτσι και τις πιθανότητες ακύρωσης ψηφοδελτίου, εξ ου και τα υψηλά ποσοστά των έγκυρων.
Τα αποτελέσματα της Ροδόπης
Στην έκταση της τότε εκλογικής περιφέρειας Ροδόπης, που περιλάμβανε και τον σημερινό νομό Ξάνθης, σε σύνολο πραγματικού πληθυσμού 79.442 κατοίκων (δεν περιλαμβάνονται οι μουσουλμάνοι κάτοικοι που όπως προαναφέραμε ψήφισαν χωριστά), προσήλθαν στις 13.767 χωρίς να προκύψει κατά την καταμέτρηση κάποιο άκυρο ψηφοδέλτιο. Επομένως τα έγκυρα ψηφοδέλτια ανήλθαν σε 13.767.
Η επικράτηση του βενιζελικού συνασπισμού κομμάτων είναι απόλυτη. Και οι τρεις βουλευτές που εκλέχθηκαν ανήκαν στον συνδυασμό των Φιλελευθέρων. Συγκεκριμένα εκλέχθηκαν ο Αναστάσιος Μπακάλμπασης (10.898 ψήφους) που ήταν υποψήφιος με το Εργατικό Αγροτικό Κόμμα (Δημοκρατική Ένωση) του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, ο Ιωάννης Κεραμεύς (10.878 ψήφους) που ήταν υποψήφιος με το Κόμμα των Εθνικών Δημοκρατικών του Γεωργίου Κονδύλη και ο Εμμανουήλ Καρυωτάκης (10.466) επίσης με το Εργατικό Αγροτικό Κόμμα (Δημοκρατική Ένωση).
Ανθυποψήφιοι χωρίς να καταφέρουν να εκλεγούν ήταν:
—Από τον Συνδυασμό Ενιαίου Μετώπου (Κομμουνιστών) ο Κωνσταντίνος Λαζαρίδης (954 ψήφοι), ο Ανδρόνικος Χαϊτάς (930 ψήφοι) και ο Σταύρος Νικολαΐδης (910 ψήφοι)
—Από τον Συνδυασμό των Λαϊκών ο Χρήστος Μπροκούμης (740 ψήφοι), ο Γεώργιος Ματσόπουλος (645 ψήφοι) και ο Γεώργιος Τσόντης (534 ψήφοι)
Επίσης υπήρχαν και τέσσερις μεμονωμένοι υποψήφιοι, ο Αριστείδης Πιαλόγλου (2.161 ψήφοι), ο Μιχαήλ Βαλίδης (130 ψήφοι), ο Εμμανουήλ Μαρινάκης (3 ψήφοι), ο Νικόλαος Γραμματικάκης και ο Γεώργιος Χατζηδάκης.
Αποτελέσματα Εκλογικής Περιφέρειας Μουσουλμάνων Θράκης
Απόλυτη ήταν η επικράτηση του συνδυασμού των Φιλελευθέρων και στην Εκλογική Περιφέρεια Μουσουλμάνων Θράκης. Σε σύνολο πραγματικού πληθυσμού 102.433 κατοίκων οι ψηφίσαντες εκλογείς ανήλθαν σε 16.007, αναδεικνύοντας ισάριθμα έγκυρα ψηφοδέλτια.
Τις τέσσερις έδρες του ειδικού εκλογικού συλλόγου κατέλαβαν ο Χαφούζ Αλή Γκαλήπ (5.859) υποψήφιος με το Εργατικό Αγροτικό Κόμμα (Δημοκρατική Ένωση) του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, ο Μουμτζή Νιασή (5.811 ψήφους), ο Χαλήλ Χουσεΐν Καρατζαλή (5.811 ψήφους), και ο Αλή Ριζά Αχμέτ (5.800 ψήφοι) και οι τρεις υποψήφιοι με το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθέριου Βενιζέλου.
Υπήρξαν επίσης δύο συνδυασμοί Ανεξάρτητων υποψηφίων, χωρίς να καταφέρουν να εκλέξουν κάποιο βουλευτή. Ο πρώτος αποτελούταν από τον Σαλή Ογλού Γιουσούφ (5.600 ψήφοι), Χασάν βέη Εμίν βέη Ζαδέ (5.584 ψήφους) Χατζή Σουλεϊμάν Ογλού Απτουλραχμάν (5.582 ψήφους) και Απτουλραχίμογλου Χασάν (5.577 ψήφους).
Ο δεύτερος αποτελούταν από τους Κιατήπ Χουσεΐν Ζαδέ Χαμδή βέη (4.178 ψήφους), Αχμέτ Λουτφή Οσμάνογλου (4.127 ψήφους) Χουσεΐν Ζαδέ Ταχήρ (4.116 ψήφους) και Αλή βέη Εμίν βέη Ζαδέ (4.085 ψήφους).
Τέλος υπήρξαν και τρεις μεμονωμένοι υποψήφιοι. Ο Μεμέτ Καραμουσαλή (473 ψήφοι), ο Χαφούζ Μεμέτ Χαφούζ Μουσταφά Ογλού (2 ψήφοι) και Χουσεΐν Μολλά Χουσεΐν (1 ψήφο).
Γερουσιαστικές εκλογές 1929
Τελευταία εκλογική αναμέτρηση σε εθνικό επίπεδο για τη δεκαετία του ’20 ήταν αυτή των εκλογών της 21ης Απριλίου 1929 για την ανάδειξη Γερουσιαστών. Η Γερουσία θα απαρτιζόταν από 92 γερουσιαστές που θα εκλέγονταν από τον λαό, 10 κατόπιν κοινής συνεδρίασης Βουλής και Γερουσίας και 18 που θα εκλέγονταν από επαγγελματικές οργανώσεις (ένας από τα Εμπορικά Επιμελητήρια, ένας από τα Βιομηχανικά Επιμελητήρια, τρεις από τα Επαγγελματικά και Βιοτεχνικά, ένας από την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών, πέντε από τα Γεωργικά Επιμελητήρια, τέσσερις από τη Γενική Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος, δύο από την Ακαδημία Αθηνών και τα Πανεπιστήμια και ένας από το Πολυτεχνείο και τα Τεχνικά Επιμελητήρια). Συνολικά 120 γερουσιαστές δηλαδή, η θητεία των οποίων ορίστηκε στα 9 έτη. Η εν λόγω θητεία χωρίζονταν σε τρεις περιόδους κατά τις οποίες υπηρετούσαν 29-31 Γερουσιαστές.
Και στις Γερουσιαστικές εκλογές οι μουσουλμάνοι της Θράκης ψήφισαν ως ειδικός εκλογικός σύλλογος, διαθέτοντας μία έδρα στο εν λόγω νομοθετικό σώμα. Μία έδρα διέθεταν και οι χριστιανοί ψηφοφόροι της εκλογικής περιφέρειας Ροδόπης.
Τα αποτελέσματα
Την έδρα της Ροδόπης κατέλαβε ο υποψήφιος των Φιλελευθέρων Αχιλλέας Καλεύρας (7.778 ψήφοι) έχοντας ως ανθυποψήφιους τον Αριστείδη Πιαλόγλου (4.014 ψήφοι) της Δημοκρατικής Ένωσης, τον Βασίλειο Βερβέρη (1.101) των Κουμμουνιστών, τον Μιλτιάδη Βερμενιζόγλου (5 ψήφοι) ανεξάρτητο και τον Ιωάννη Καλιμινράκη επίσης ανεξάρτητο.
Σε σύνολο πραγματικού πληθυσμού 90.802 κατοίκων, 13.154 ήταν οι ψηφίσαντες εκλογείς με την κάλπη να «βγάζει» 12.898 έγκυρα ψηφοδέλτια.
Την γερουσιαστική έδρα του Ειδικού Εκλογικού Συλλόγου των Μουσουλμάνων Θράκης κατέλαβε ο υποψήφιος των Φιλελευθέρων Χαφούζ Σαλή Μεχμέτ Ογλού (4.853 ψήφοι). Ανθυποψήφιοί του ήταν ο Ταχίρ Χουσεΐν Ογλού (4.592 ψήφοι) και ο Μουσταφά Χασάν Αγά Ζαδέ (4.121 ψήφοι) αμφότεροι των Φιλελευθέρων, όπως και ο Μεστάν Χατζή Αχμέτ Ογλού (691 ψήφοι) της Δημοκρατικής Ένωσης και ο Μεχμέτ Σαλή Ογλού (575 ψήφοι) κι αυτός της Δημοκρατικής Ένωσης.
Σε σύνολο πραγματικού πληθυσμού 102.433 κατοίκων, οι ψηφίσαντες εκλογείς υπολογίστηκαν σε 14.994. Τα έγκυρα ψηφοδέλτια ανήλθαν σε 14.832.
Από το σφαιρίδιο και τις φράσεις τον «μαύρισαν» και το «έριξε δαγκωτό» στο έντυπο ψηφοδέλτιο
Κάλπη-σφαιρίδιο και σκίτσο με ψηφίζοντα ψηφοφόρο.
Η ψηφοφορία με σφαιρίδιο ξεκίνησε την εποχή του Όθωνα και διατηρήθηκε μέχρι τις εκλογές του 1926 που έγιναν για πρώτη φορά με έντυπο ψηφοδέλτιο. Περισσότερο συγκεκριμένα η διαδικασία είχε ως εξής: Ο ψηφοφόρος έπαιρνε από το σφαιροδότη ένα μολυβένιο σφαιρίδιο, σήκωνε ψηλά το χέρι του για να δουν τα μέλη της εφορευτικής επιτροπής ότι κρατά μόνο ένα σφαιρίδιο και στη συνέχεια πλησίαζε την κάλπη, έβαζε το χέρι του μέσα στην οπή του σωλήνα και έριχνε το σφαιρίδιο στο χώρισμα που αντιστοιχούσε στο «ναι» ή το «όχι». Το «ναι» αντιστοιχούσε στην θετική ψήφο και το «όχι» στην αρνητική. Δηλαδή, ο εκλογέας που ήθελε να καταψηφίσει ένα υποψήφιο έριχνε το σφαιρίδιο στο τμήμα της κάλπης που είχε μαύρο χρώμα, εξ ου και οι εκφράσεις «τον μαύρισαν» ή «θα φάει ή έφαγε μαύρο». Για να μην ακούγεται σε ποια μεριά της κάλπης έπεφτε το σφαιρίδιο, ολόκληρο το εσωτερικό της κάλπης «καλύπτεται δι’ εριούχου υφάσματος». Καμιά φορά οι φανατικοί οπαδοί ενός υποψηφίου δάγκωναν το σφαιρίδιο, ώστε να αφήσουν τα ίχνη των δοντιών τους στην επιφάνειά του και να δείξουν την αφοσίωσή τους στον εκλεκτό τους. Από εκεί προέρχεται η έκφραση «το έριξα δαγκωτό»!
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
