Δ.Μαυροσκουφης: Το ελληνικο εκπαιδευτικο συστημα ειναι πετυχημενο σε δυο πραγματα: οταν θελει να ενσταλαξει εθνικους μυθους κι οταν θελει να περασει κατι στη ληθη

«Πατριωτισμός είναι η καθημερινή αγάπη προς την πατρίδα, ο σεβασμός στις υποχρεώσεις μας προς αυτήν και προς το άλλον, αλλά ταυτόχρονα και ο σεβασμός στις πατρίδες των άλλων»

Την ευκαιρία μιας εξαιρετικής συζήτησης γύρω από το φλέγον, διαχρονικά, θέμα της ιστορίας και της διδακτικής της στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, είχε ο «ΠτΘ» με τον Κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Δημήτρη Μαυροσκούφη.
 
Ο κ. Μαυροσκούφης βρέθηκε στην Κομοτηνή καλεσμένος του επίκουρου καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Άγγελου Παληκίδη, για να μιλήσει στο πλαίσιο μεταπτυχιακού προγράμματος του Τμήματος με θέμα: «Ο τόπος ως πεδίο συμβολικού πολέμου: το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και η εβραϊκή μνήμη», αναφερόμενος σ’  έναν συμβολικό πόλεμο που χρόνια κρατά στη Θεσσαλονίκη, τη μεγάλη γη των εβραίων της-θυμάτων του Ολοκαυτώματος.
 
Η συζήτησή μας ωστόσο μαζί του δεν θα μπορούσε να περιοριστεί μονάχα στο επίμαχο ζήτημα, αλλά ήταν εύλογο να διευρυνθεί στην διδακτική της ιστορίας στο σύγχρονο ελληνικό κράτος, τις συνεχείς αλλά αποτυχημένες προσπάθειες αναμόρφωσης των προγραμμάτων σπουδών της από πλευράς της ελληνικής πολιτείας και τα αίτια της διαμόρφωσης γενεών «ανιστόρητων» Ελλήνων.

Ο λόγος στον ίδιο…

«Για να μάθει κανένας κάτι, πρέπει πρώτα να δώσει ο ίδιος νόημα σε αυτό»

ΠτΘ: Όταν έρχονται οι εθνικοί επέτειοι συνήθως έχουμε ρεπορτάζ και εκμεταλλευόμαστε αρνητικά εμείς οι δημοσιογράφοι το ότι οι μαθητές δεν γνωρίζουν ιστορία. Τελικά επειδή έγιναν προσπάθειες ανανέωσης των προγραμμάτων σπουδών στην εκπαίδευση, ποια είναι η γνώμη σας πάνω σε αυτό;
Δ.Μ.:
Όντως έγινε μια προσπάθεια τελευταία, με την ολοκλήρωση και τη δημοσίευση  στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης των νέων προγραμμάτων σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας από το δημοτικό μέχρι και τη Β’ Λυκείου. Είναι η πολλοστή φορά που γίνεται μια τέτοια προσπάθεια αλλά φοβάμαι ότι θα είναι και η πολλοστή φορά που θα οδηγηθεί σε ναυάγιο, υπό την έννοια ότι δεν θα εφαρμοστούν τα νέα προγράμματα. Έχουμε δείγματα γι’ αυτό δεν το λέω τυχαία και αφορούν στις δηλώσεις της Υπουργού Παιδείας, η οποία είπε ότι άλλος πρέπει να είναι ο σκοπός της διδασκαλίας της ιστορίας και όχι αυτός που ισχύει στα περισσότερα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα και που συστήνει το Συμβούλιο της Ευρώπης είκοσι και πλέον χρόνια.
 
Το πρόβλημα είναι ότι πράγματι, όπως δείχνουν διάφορες δημοσκοπήσεις, ρεπορτάζ, έρευνες κ.α., τα παιδιά, οι απόφοιτοι της μεταυποχρεωτικής εκπαίδευσης, δηλαδή του λυκείου, αλλά πολλές φορές και φοιτητές που σπουδάζουν σε σχολές ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, δείχνουν να έχουν μια «παχυλή» άγνοια γύρω από σημαντικά γεγονότα. Γεγονότα όχι μόνο επετειακά, της εθνικής μας ιστορίας, αλλά και για την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ιστορία. Μπερδεύουν πολλές φορές την 25η Μαρτίου με την 28η Οκτωβρίου, μπερδεύουν το Πολυτεχνείο με του Τούρκους κ.α. Αυτό όμως δεν είναι κάτι καινούργιο και  δεν συμβαίνει μόνο σε μας. Υπάρχουν πάμπολλες έρευνες, ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, όπως για παράδειγμα έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ σε μεγάλο δείγμα άνω των 1500 ατόμων, που διαπιστώθηκε ότι αγνοούν βασικά γεγονότα της αμερικανικής ιστορίας. Από τότε αρχίζει ένα γαϊτανάκι ότι τα παιδιά δεν μαθαίνουν ιστορία. Γιατί άραγε δεν μαθαίνουν ιστορία;
 
Έχουμε χιλιάδες έρευνες σε εκατό χρόνια, που δείχνουν ότι για να μάθει κανένας κάτι, πρέπει πρώτα να δώσει ο ίδιος νόημα σε αυτό. Αν δεν μπορεί να δώσει νόημα και κάνει αυτό που κάνουμε στα σχολεία μας ―όχι μόνο τα δικά μας― δηλαδή αποστηθίζει και «παπαγαλίζει», χωρίς να μπαίνει στην κριτική διερεύνηση του πρωτογενούς υλικού, των  πηγών δηλαδή που έχει αφήσει το παρελθόν, χωρίς σύγκριση αυτών και χωρίς προβληματισμό, τότε πώς το παρελθόν γενικά μπορεί να γίνει επιστήμη, ιστορία, γνώση; Το παρελθόν υπάρχει αλλά είναι αδιαμόρφωτο. Για να διαμορφωθεί σε γνώση και ιστορία, απαιτεί μια μεθοδολογική επεξεργασία. Εάν δεν συμβεί αυτό δεν μπορούμε να δώσουμε νόημα. Άρα είναι πολύ λογικό μετά να μπερδευόμαστε γιατί η γνώση είναι μηχανική. Δεν είναι κάτι που απαιτεί κριτική σκέψη αυτό και άλλη επεξεργασία νοητική, είναι μια μηχανική διεργασία. Έτσι γίνεται το μάθημα της ιστορίας, γι' αυτό έχουμε και τέτοια οδυνηρά αποτελέσματα.

«Το 80% όσων διδάσκουν ιστορία δεν είναι καν φιλόλογοι και δεν έχουν διδαχτεί καθόλου ιστορία στο πανεπιστήμιο»

ΠτΘ: Πώς αξιολογείτε ότι συνέχεια αναμορφώνουμε προγράμματα και συνέχεια βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο;
Δ.Μ.:
Το πρώτο κατά τη γνώμη μου πρόβλημα, αν το εντοπίσουμε στην ιστορία, είναι ότι η ιστορία είναι ένα κατ' εξοχήν πολιτικό, ιδεολογικό μάθημα. Έχει μεγάλο ειδικό βάρος, σε σχέση με τις ταυτότητες, τη συνείδηση, τη σκέψη κ.α. και αυτό προκαλεί πολλές φορές αντιδράσεις. Η ιστορία είναι ένα αφήγημα, το κυρίαρχο εκ των οποίων γίνεται αποδεκτό από τα περισσότερα ίσως κόμματα, ομάδες ειδικών συμφερόντων, την εκκλησία και τον περισσότερο κόσμο. Ό,τι πάει να βγει έξω από αυτό το αφήγημα χαλάει την κανονικότητα, με αποτέλεσμα να θεωρείται από κάποιους -―γιατί έτσι το προσλαμβάνουν― περίπου ως εθνική προδοσία. Έτσι όλες αυτές οι προσπάθειες αναμόρφωσης προγραμμάτων και κυρίως συγγραφής πιο μοντέρνων εγχειριδίων δεν ευοδώνονται.
 
Πέραν αυτού είναι και το ποιοι την διδάσκουν. Εγώ ποντάρω πάρα πολύ, όχι τόσο στην αναμόρφωση των προγραμμάτων ή στα εγχειρίδια, αλλά στον δάσκαλο.  Θεωρώ ότι είναι το πιο κρίσιμο, ωστόσο δεν δίνουμε τη βαρύτητα που πρέπει στην εκπαίδευση, την επιμόρφωση και στη συνέχεια  στη στήριξη του δασκάλου. Χρόνια ολόκληρα το Υπουργείο Παιδείας μέσω των επιτελικών του οργάνων, είτε το λένε Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής είτε το λένε Παιδαγωγικό, αγνοούν την παιδαγωγική και παίρνουν αποφάσεις απλά για να διαχειριστούν ένα πρόβλημα.  Έχουμε το φαινόμενο της δεύτερης και τρίτης ανάθεσης, δηλαδή μάθημα που δεν είναι της ειδικότητάς σου, που δεν έχει σχέση με τις βασικές σου σπουδές, που δεν έχει σχέση με την επιμόρφωση που ενδεχομένως δέχτηκες, και ένας θεολόγος, ένας καθηγητής γαλλικών, διδάσκει ιστορία. Αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα το οποίο η πολιτεία κάνει ότι δεν το βλέπει. Σήμερα αν δει κανένας τα γυμνάσια και δευτερευόντως τα λύκεια, παραπάνω από το 80% όσων διδάσκουν ιστορία δεν είναι καν φιλόλογοι και δεν έχουν διδαχτεί καθόλου ιστορία στο πανεπιστήμιο.

«Η Ελλάδα ίσως το μοναδικό παράδειγμα στην Ευρώπη που δεν γίνεται συστηματική διδασκαλία  της ιστορίας του 20ού αιώνα, που ουσιαστικά διαμορφώνει συνειδήσεις και συμπεριφορές»

ΠτΘ: Ασχολείστε και με δύσκολα θέματα στην ιστορία, όπως τελικά τα συγκρουσιακά θέματά της, π.χ.  ο Εμφύλιος. Οι εκπαιδευτικοί εξακολουθούν ακόμη να έχουν το προφίλ του δασκάλου, του ανθρώπου που έχει την αγωνία να είναι με τον μαθητή του και να προσπαθήσουν να βρουν μαζί τις αιτίες;
Δ.Μ.:
Τα συγκρουσιακά θέματα δεν αφορούν μονάχα τα επίμαχα, τα δύσκολα, τα τραυματικά και μόνο την ιστορία. Αφορούν και άλλα, όπως για παράδειγμα την άμβλωση. Είναι ένα συγκρουσιακό θέμα που δεν προκαλεί διαφωνίες και διαμάχες μόνο στη δική μας χώρα, αλλά και αλλού. Πώς θα προσεγγιστούν τέτοια θέματα; Στρατηγικές υπάρχουν πολλές. Από κει και πέρα έχω την εντύπωση ότι ο έλληνας εκπαιδευτικός είναι πάρα πολύ κουρασμένος, γιατί βλέπει τον αδιέξοδο αγώνα που κάνει. Δεν έχει διεξόδους, δεν χαίρεται, δεν ικανοποιείται, και δευτερευόντως είναι και φοβισμένος. Αυτό τον κάνει ίσως να αποφεύγει να εμπλακεί σε τέτοιες ιστορίες. Έχουμε πάμπολλα παραδείγματα επερωτήσεων στη βουλή για θέματα που έχουν θίξει οι εκπαιδευτικοί και ποτέ το Υπουργείο Παιδείας ή η διοίκηση της εκπαίδευσης δεν στήριξε ανοιχτά έναν εκπαιδευτικό. Οπότε ένας εκπαιδευτικός γιατί να εμπλακεί; Όταν παίρνει αυτόν τον μισθό που παίρνει, όταν λειτουργεί με αυτές τις συνθήκες που λειτουργεί, όταν οι αλλαγές γίνονται από πάνω προς τα κάτω, χωρίς να τις κατανοεί ο ίδιος, και είναι συνεχείς;
 
Για παράδειγμα φέτος αποφάσισαν για την Γ΄ Λυκείου μια άλλη δομή η οποία δεν περιλαμβάνει τη διδασκαλία της ιστορίας. Τα παιδιά δηλαδή που τελειώνουν το λύκειο φέτος δεν κάνουν καθόλου ιστορία του 20ούαιώνα. Είναι φοβερό. Είμαστε ίσως το μοναδικό παράδειγμα στην Ευρώπη που δεν γίνεται συστηματική διδασκαλία  της ιστορίας του 20ού αιώνα, του αιώνα δηλαδή που ουσιαστικά διαμορφώνει συνειδήσεις και συμπεριφορές.

«Στο εκπαιδευτικό σύστημα το στοίχημα είναι ο δάσκαλος»

ΠτΘ: Αυτές οι ιδεολογικές συγκρούσεις είναι αυτές που καθοδηγούν ακόμη τα πράγματα στην Ελλάδα και στο ελληνικό κράτος;
Δ.Μ.:
Πιστεύω ναι, αλλά υπάρχουν τρόποι να γίνουν τα πράγματα αλλιώς. Δηλαδή όχι από πάνω προς τα κάτω αποκλειστικά και όχι με τα πιο εμφανή στοιχεία του εκπαιδευτικού συστήματος. Στο εκπαιδευτικό σύστημα, το πιο φανερό, ορατό στοιχείο  που το βλέπει ο καθένας στο σπίτι του, είναι το σχολικό βιβλίο. Το στοίχημα είναι ο δάσκαλος. Πώς θα τον εκπαιδεύσουμε. Να αναλάβει την αυτοδέσμευση ότι πρέπει να είναι ελεύθερος. Να νοιώθει ελεύθερος. Να μπορεί να τολμάει. Αν δεν τολμήσει ο δάσκαλος, ποιος άλλος θα τολμήσει;

Ο τόπος ως σημείο συμβολικού πολέμου: Το «παράδειγμα»  της ελλιπούς εβραϊκής μνήμης

ΠτΘ: Βρίσκεστε στην Κομοτηνή ως καλεσμένος του κ. Άγγελου Παληκίδη, Επίκουρου καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας και μιλήσατε στο πλαίσιο μεταπτυχιακού προγράμματος για την εβραϊκή μνήμη και τον τόπο ως σημείο συμβολικού πολέμου. Θα μας το εξηγήσετε λίγο;
Δ.Μ.:
Πριν από χρόνια είχα κάνει μια έρευνα με τους φοιτητές του Τμήματος Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και του Τμήματος Ιστορίας Αρχαιολογίας, για να δω τις γνώσεις που έχουν γύρω από την εβραϊκή παρουσία στο παρελθόν και λιγότερο στο παρόν της Θεσσαλονίκης. Φυσικά εστίασα και στο Ολοκαύτωμα. Η άγνοια των παιδιών ήταν σχεδόν καθολική. Μιλάμε για φοιτητές που τελείωναν ιστορικό τμήμα. Αυτό με οδήγησε να κάνω ένα υπόμνημα στον τότε πρύτανη, επισυνάπτοντας την έρευνα, ζητώντας του το ουσιώδες που θα έπρεπε να κάνει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, το campus του οποίου βρίσκεται πάνω στο επί πεντακόσια χρόνια μεγαλύτερο εβραϊκό νεκροταφείο της Ευρώπης, να βάλει μια πινακίδα κάπου. Απάντηση από τον τότε πρύτανη δεν έλαβα ποτέ. Εν συνεχεία υπήρξε το ενδιαφέρον από την πολιτεία και την Ισραηλινή κοινότητα και το Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής, με συναδέλφους εξαιρετικούς, με τους οποίους δημιουργήσαμε μια σειρά σεμιναρίων, διημερίδων και επιμορφωτικών προγραμμάτων για  φιλολόγους και δασκάλους, έτσι ώστε να εισαχθεί μέσω project και λοιπών δραστηριοτήτων του σχολείου και η εξέταση της ιστορίας του εβραϊκού πληθυσμού. Το Αριστοτέλειο άργησε πολύ να ευαισθητοποιηθεί και να κάνει αυτό το μνημείο για το εβραϊκό νεκροταφείο, για τα διαπιστωμένα ονόματα των εβραίων φοιτητών που χάθηκαν, χωρίς να είναι διαπιστωμένοι οι λόγοι για τους οποίους χάθηκαν. Εικάζεται ότι οι περισσότεροι χάθηκαν στο Άουσβιτς ή σε άλλα στρατόπεδα  εξόντωσης. Υπάρχει ακόμα άγνοια γύρω από αυτό το θέμα, αλλά είναι και κάποια πράγματα που δεν θέλουμε να θυμόμαστε. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι πετυχημένο σε δυο πράγματα: όταν θέλει να ενσταλάξει εθνικούς μύθους κι όταν θέλει να περάσει κάτι στη λήθη.

«Πατριωτισμός είναι να αγαπάω την πατρίδα μου εμπράκτως, όχι να κουκουλώνομαι απλώς με μια ευκαιρία την ελληνική σημαία»

ΠτΘ: Τι σόι πατριωτισμός είναι αυτός με τόσα στερεότυπα, τόσο αντισημιτισμό, τόσο κατά των δικαιωμάτων του ανθρώπου;
Δ.Μ.:
Αυτό δεν είναι πατριωτισμός, είναι μάλλον μίσος. Πατριωτισμός, όπως το έχουν πει πολλοί σοφότεροι από μένα, είναι να αγαπάω την πατρίδα μου εμπράκτως, όχι να κουκουλώνομαι απλώς με μια ευκαιρία την ελληνική σημαία και από κει και πέρα να κάνω ό,τι χειρότερο μπορώ στην καθημερινότητά μου απέναντι στην οικογένειά μου, στο δημόσιο, στις οικονομικές υποχρεώσεις μου προς την εφορία, στις στρατιωτικές μου υποχρεώσεις. Εγώ υπηρέτησα σχεδόν 2,5 χρόνια φαντάρος. Κάποιοι άλλοι που λένε ότι είναι πιο πατριώτες από μένα έχουν πάρει απαλλαγή. Πατριωτισμός για μένα είναι η καθημερινή αγάπη προς την πατρίδα, ο σεβασμός στις υποχρεώσεις που έχουμε ο ένας απέναντι στον άλλον και προς την πατρίδα μας, αλλά ταυτόχρονα και ο σεβασμός στις πατρίδες των άλλων.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.