Μικρη η συμμετοχη της ΑΜΘ στην 4η Βιομηχανικη επανασταση

Περιορισμένη η χρήση αλλά και το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων της ΠΑΜΘ για τις νέες τεχνολογίες

Την ανάγκη νέας προσέγγισης τονίζει έκθεση του ΣΕΒ

 
Τον κίνδυνο να βρεθεί η βιομηχανία στην Ελληνική Περιφέρεια με εμφανές ανταγωνιστικό και παραγωγικό μειονέκτημα, χωρίς μια εθνική σύμπραξη στρατηγικής «Βιομηχανία 4.0», κατά τα πρότυπα άλλων χωρών της ΕΕ, που θα ωφελήσει και τα βιομηχανικά οικοσυστήματα στην περιφέρεια για να ανακτήσουν τη χαμένη ανταγωνιστικότητα τους τονίζει έρευνα του ΣΕΒ, η οποία δημοσιοποιήθηκε ενόψει του Βιομηχανικού Συνεδρίου, στις 19 Δεκεμβρίου, με κεντρικό θέμα την ανάγκη άμεσης προσαρμογής της Ελλάδας στις προκλήσεις της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.
 
Ο ΣΕΒ ζήτησε από το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) και το Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ) του ΕΜΠ να χαρτογραφήσουν το οικοσύστημα της βιομηχανίας στην ελληνική περιφέρεια.
 
Μεταξύ άλλων, το πρώτο μέρος της μελέτης εστίασε στις συνεργασίες μεταξύ επιχειρήσεων, στις συνέργειες έρευνας και καινοτομίας, και σε μια πρώτη αποτίμηση της αποτελεσματικότητας της περιφερειακής εξειδίκευσης στην ανάπτυξη της βιομηχανίας.
 
Η χαρτογράφηση έγινε σε επτά κλαδικά – περιφερειακά οικοσυστήματα, 1)Ιονίων Νήσων, Δυτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου, 2) Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, 3) Ηπείρου, Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας, 4) Αν. Μακεδονίας-Θράκης, 5) Κρήτης, 6) Βορείου και Νοτίου Αιγαίου και 7) Αττικής
 
Τα ευρήματα του πρώτου μέρους της μελέτης αλλάζουν τα δεδομένα της συζήτησης για το περιεχόμενο της περιφερειακής πολιτικής σε μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα, δείχνουν τις πραγματικές ανάγκες της βιομηχανίας και θέτουν εύλογα ερωτήματα τόσο ενόψει της 4ης βιομηχανικής επανάστασης αλλά και ενόψει του σχεδιασμού του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027.
 

Προβλήματα και προοπτικές για την ΑΜΘ

 
Ειδικά για την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, που καταγράφεται ως ξεχωριστή χωρική ενότητα, η κρίση έχει επιφέρει απώλειες στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) περίπου 200 εκατ. ευρώ (από 947εκατ. το 2008 σε 749 εκατ. το 2016).
 
Παρόλα αυτά η βιομηχανία συνεχίζει να αποτελεί σημαντικό κομμάτι της τοπικής οικονομίας, όμως έχει σε χαμηλή προτεραιότητα τις καινοτομίες προϊόντων και παραγωγής, ενώ η συνεργασία με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα παραμένει μικρής σημαντικότητας.
 
Η αλλαγή κουλτούρας εντός των επιχειρήσεων το βασικό εμπόδιο
Παρατηρούνται δε χαμηλά επίπεδα ανάπτυξης Ψηφιακών ικανοτήτων, ιδιαίτερα σε ψηφιακά περιβάλλοντα, μικρή συμμετοχή στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση, με περιορισμένο ενδιαφέρον και περιορισμένη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών.
 
Από την έκθεση, η έλλειψη κουλτούρας για αλλαγή μέσα στην επιχείρηση και η ελλιπής χρηματοδότηση προκύπτουν ως οι βασικοί ανασταλτικοί παράγοντες.
 
Παρότι η χωρική ενότητα εμφανίζει υψηλά ποσοστά επιχειρήσεων στις υποσχόμενες κατηγορίες εξωστρέφειας και οικονομικών επιδόσεων, είναι εμφανής η τεχνολογική στασιμότητα και η υστέρηση σε θέματα ανθρωπίνων πόρων, συνεργατικών σχέσεων και υποδομών λειτουργίας.
 
Ως προς το μέσο ποσό δαπανών για επενδύσεις την τριετία 2017-2019 πρωτοπορεί η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (3,8 εκατ. ευρώ), και ακολουθούν η Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία και Ήπειρος, και η Κρήτη, με 1,3 εκατ. ευρώ και 1,0 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα.
 
Το μεγαλύτερο μέρος των επενδυτικών δαπανών προορίζεται για αντικατάσταση υφιστάμενου κεφαλαιουχικού εξοπλισμού σε όλες τις χωρικές ενότητες, ενώ σε Βόρειο και Νότιο Αιγαίο και Ανατολική Μακεδονία και Θράκη καταγράφονται υψηλές ποσοστιαία δαπάνες για αύξηση/βελτίωση της παραγωγικής δυναμικότητας.
 
Επίσης η ΑΜΘ είναι τρίτη στην εξωστρέφεια, με πωλήσεις 37,1% σε άλλη χωρική ενότητα – 28,5% στο εξωτερικό και Αγορές 32,2% σε άλλη χωρική ενότητα – 33,7% στο εξωτερικό
 

Οι προτάσεις του ΣΕΒ

 
Παρόλο που αναπτυξιακές προτάσεις για κάθε περιφέρεια θα αποτελούν μέρος του δεύτερου σκέλους της μελέτης, ο ΣΕΒ καταθέτει 5 άξονες στρατηγικής Βιομηχανία 4.0 για την περιφέρεια.
 
Στη Βιομηχανία 4.0, τονίζει, η φυσική γειτνίαση δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα. Άρα, ούτε είναι αναγκαία η (έτσι και αλλιώς περιορισμένη) περιφερειακή εξειδίκευση στην Ελλάδα.
 
Με ψηφιακές τεχνολογίες που διασυνδέουν απομακρυσμένες εγκαταστάσεις σε πραγματικό χρόνο και με αδιάκοπη ροή πληροφορίας, η Βιομηχανία 4.0 διευκολύνει και την καθετοποίηση, και τις επιχειρηματικές συνεργασίες ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσης.
 
Παράλληλα, καταργεί τα γεωγραφικά σύνορα και επαναπροσδιορίζει την ανάγκη τοπικών συστάδων (clusters) αναδιατάσσοντας τα βιομηχανικά δίκτυα και εξελίσσοντας την επικράτεια σε μια ενιαία βιομηχανική χωρική ενότητα.
 
Έτσι, η βιομηχανία στην περιφέρεια εξαρτάται όλο και περισσότερο από τεχνολογίες και υποδομές δια-περιφερειακής συνεργασίας και λιγότερο από αλυσίδες αξίας τοπικού εύρους.
 
Οι πολιτικές βιομηχανικής αναζωογόνησης στην περιφέρεια, τονίζεται, αλλά και ο σχεδιασμός του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027, είναι σημαντικό να αντανακλούν αυτή τη διαπίστωση, για να μην αναλωθούν πάλι πόροι σε προσπάθειες χωρίς προστιθέμενη αξία για την αναβάθμιση της ελληνικής παραγωγής και οικονομίας. 
 
Έτσι οι άξονες στρατηγικής είναι α) η ενίσχυση των δια-περιφερειακών σχέσεων στην παραγωγή με ψηφιακές τεχνολογίες, επιλογή που διαφαίνεται κρισιμότερη από την περιφερειακή εξειδίκευση, β) Ταχεία διείσδυση σε αγορές εκτός περιφέρειας μιας και όλες οι χωρικές ενότητες παραμένουν εστιασμένες στην τοπική αγορά, γ) Στήριξη των ΜμΕ να δημιουργήσουν σταθερές Β2Β συνεργασίες με μεγαλύτερες επιχειρήσεις εντός και εκτός Ελλάδας, δ) Επικαιροποίηση του ερευνητικού χάρτη της χώρας και διευκόλυνση της κινητικότητας των ερευνητών, ώστε οι σύνθετες τεχνολογικές ανάγκες της βιομηχανίας να καλύπτονται από ερευνητικά κέντρα όλης της επικράτειας, όχι μόνο της περιφέρειας, ε) Έγκαιρη αντιμετώπιση της οικονομικής στασιμότητας με επενδύσεις τεχνολογικής αναβάθμισης των γραμμών παραγωγής αλλά και καλύτερες τοπικές υποδομές.
 

Τα στοιχεία που εντόπισε ο ΣΕΒ

 
Στην Χαρτογράφηση επιχειρηματικής δραστηριότητας που έγινε για την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, σημειώνεται πως η κρίση έχει επιφέρει απώλειες στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) περίπου 200 εκατ. ευρώ (από 947εκατ. το2008 σε 749 εκατ. το 2016).
 
Παρατηρήθηκε εξασθένιση του αριθμού επιχειρήσεων (-25%), του κύκλου εργασιών (-19%), και του αριθμού των απασχολούμενων στη βιομηχανία (-18%) μετά την κρίση.
 

Σχετικά με τους κυριάρχους βιομηχανικούς κλάδους:

 
Το υψηλότερο μερίδιο αναφορικά με τον κύκλο εργασιών το 2016 κατέγραψαν οι επιχειρήσεις στον κλάδο Τροφίμων (36,4% ή 532 εκατ. ευρώ), ενώ ακολουθούν τα Μη Μεταλλικά ορυκτά με 13,9%, (203 εκατ. ευρώ) και η Παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών με 8,2% (120 εκατ. ευρώ).
 
Το 26,3% των επιχειρήσεων της βιομηχανίας δραστηριοποιείται στον κλάδο των Τροφίμων, ενώ ακολουθούν τα Μεταλλικά Προϊόντα με 12,3%. Σε ελαφρώς χαμηλότερα επίπεδα εντοπίζεται η παροχή ενέργειας με 10,9%.
 
Σε όρους απασχόλησης, και πάλι το 2016 ο κλάδος των Τροφίμων φαίνεται να πρωτοπορεί, με το 33,2% των απασχολούμενων, ενώ ακολουθούν σε μεγάλη απόσταση τα Μεταλλικά προϊόντα και τα Μη Μεταλλικά Ορυκτά με 7,7% και 11,5%,αντίστοιχα.
 
Λίγες επιχειρήσεις υλοποιούν μεγάλες επενδύσεις. Οι περισσότερες ελάχιστες επενδυτικές δαπάνες. Το μέσο ποσό επένδυσης ανέρχεται στα 3,8εκατ. ευρώ, ενώ χαμηλό είναι το ποσοστό των επενδυτικών δαπανών που προορίζονται για τη διεύρυνση της παραγωγής.
 
– 48,3% των επιχειρήσεων δήλωσε μηδενικές δαπάνες για επενδύσεις.
-37,1% των δαπανών προορίζεται για την αντικατάσταση του υφιστάμενου κεφαλαιουχικού εξοπλισμού,
-36,5% των δαπανών προορίζεται για τη βελτίωση της παραγωγικής δυναμικότητας για τα ήδη παραγόμενα προϊόντα.
-11,2% των δαπανών προορίζεται για τη διεύρυνση της παραγωγικής δυναμικότητας για την παραγωγή νέων προϊόντων

 

Χωρίς συνεργασίες με βιομηχανίες και πανεπιστήμια

 
Στην έρευνα διαπιστώνεται  πως είναι πρακτικά απούσες οι τοπικές βιομηχανικές συνεργασίες στην παραγωγή, τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της, και ασθενείς οι τοπικές συμπράξεις. Οι επιχειρήσεις σε πολύ μεγάλο βαθμό απλά παραδίδουν προϊόντα στον επόμενο κρίκο της εμπορικής αλυσίδας.
 
Σημαντική πρόκληση αποτελεί η ενίσχυση των συνεργασιών των επιχειρήσεων με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Η τοπική βιομηχανία έχει σε χαμηλή προτεραιότητα τις καινοτομίες προϊόντων και παραγωγής, ενώ η συνεργασία με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα παραμένει μικρής σημαντικότητας.
-28,4% των επιχειρήσεων έχει εισάγει καινοτομίες που αφορούν σε προϊόντα/υπηρεσίες
-23,9% των επιχειρήσεων έχει εισάγει καινοτομίες που αφορούν στην παραγωγή,
-37,5% των επιχειρήσεων έχει εισάγει καινοτομίες που αφορούν στην οργάνωση εργασίας και λήψη αποφάσεων,
– 50% δεν συνεργάστηκαν με πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα,
-64,3% των επιχειρήσεων χαρακτηρίζει ως το σημαντικότερο παράγοντα για την ενίσχυση των καινοτομικών δραστηριοτήτων τους προμηθευτές εξοπλισμού και πρώτων υλών.
 

Σε θετικό σημείο οι εξαγωγές

 
Πάντως φαίνεται πως υπάρχει αξιοποίηση της ιδιαίτερης στρατηγικά γεωγραφικής θέσης της χωρικής ενότητας για περαιτέρω ενίσχυση των εξαγωγών.
-28,5% των πωλήσεων κατευθύνεται στην διεθνή αγορά (26,4% το 2017)
-34,4% των πωλήσεων κατευθύνεται στην ίδια χωρική ενότητα (37% το 2017)
-37,1% των πωλήσεων κατευθύνεται σε άλλη χωρική ενότητα (36,6% το 2017)
 
Υπάρχουν μάλιστα θετικές προβλέψεις, για την εξέλιξη των πωλήσεων την επόμενη διετία (το 57,8%αναμένει αύξηση) ενώ το 9% των επιχειρήσεων της ενότητας συμμετέχει σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας
 
Η προσπάθεια για ενίσχυση των ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού είναι χαμηλής έντασης στην χωρική ενότητα, με περισσότερες από τις μισές επιχειρήσεις να διαθέτουν οργανωμένα προγράμματα ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού, ενώ η εύρεση εργαζομένων με κατάλληλο επίπεδο δεξιοτήτων αποτελεί πρόκληση για τις 7 στις 10.
 
-62,5% των επιχειρήσεων πραγματοποιεί προγράμματα επανεκπαίδευσης ή/και ενίσχυση δεξιοτήτων των εργαζομένων.
-48,4% των επιχειρήσεων επιβραβεύει τη διατύπωση προτάσεων ή και ανάπτυξης καινοτομικών λύσεων από εργαζόμενους μέσω κινήτρων.
-43,1% των επιχειρήσεων επενδύει σε ψηφιακές τεχνολογίες/λύσεις σχετικές με ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού και μάθηση.
– 27,7% των επιχειρήσεων διαθέτει εργαζομένους με δεξιότητες που απαιτούνται για την αξιοποίηση των ευκαιριών που δίνουν οι ψηφιακές τεχνολογίες/λύσεις.
– 33,8% των επιχειρήσεων έχει θεσμοθετημένες διαδικασίες αξιολόγησης, ανάπτυξης,ανέλιξης, επιβράβευσης του ανθρώπινου δυναμικού.

 

Σημαντικό κομμάτι της τοπικής οικονομίας η βιομηχανία

 
Η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη είναι η μικρότερη τοπική οικονομία από το σύνολο των χωρικών ενοτήτων που εξετάζεται στην ανάλυση. Ωστόσο, η βιομηχανία είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της τοπικής οικονομίας.
 
-Κάθε 100 ευρώ κύκλου εργασιών της βιομηχανίας της χωρικής ενότητας δημιουργούν συνολικά 69 ευρώ προστιθέμενης αξίας (ΑΕΠ) στην περιοχή.
-Κάθε 100 ευρώ κύκλου εργασιών της βιομηχανίας της χωρικής ενότητας δημιουργούν 55 ευρώ προστιθέμενης αξίας στην ίδια την περιοχή από την βιομηχανία και την αλυσίδα εφοδιασμού της.
-Το αποτύπωμα της βιομηχανικής δραστηριότητας της χωρικής ενότητας στο ΑΕΠ της χώρας συνολικά φτάνει τα €2,7 δισεκ.
 
Κάθε 1 εκατ. ευρώ κύκλου εργασιών της τοπικής βιομηχανίας προσθέτει συνολικά 15 θέσεις εργασίας στην περιοχή.
 
Το αποτύπωμα της βιομηχανικής δραστηριότητας της χωρικής ενότητας στην απασχόληση στην χώρα συνολικά φτάνει τις 60.300 θέσεις εργασίας (ΙΠΑ).
 

Μικρή συμμετοχή στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση

 
Η χωρική ενότητα επιδεικνύει χαμηλά επίπεδα ανάπτυξης Ψηφιακών ικανοτήτων, ιδιαίτερα σε ψηφιακά περιβάλλοντα, ενώ μικρή είναι η συμμετοχή στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση, με περιορισμένο ενδιαφέρον και περιορισμένη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών.
 
Η έλλειψη κουλτούρας για αλλαγή μέσα στην επιχείρηση και η ελλιπής χρηματοδότηση προκύπτουν ως οι βασικοί ανασταλτικοί παράγοντες.
-17,2% των επιχειρήσεων έχει αναπτύξει την πρόσβαση σε δίκτυα νέας γενιάς και χρήση κατάλληλων λύσεων και αρχιτεκτονικών
-26,6% των επιχειρήσεων έχει αναπτύξει την αποτελεσματική διαχείριση κινδύνων ιδιωτικότητας και ασφάλειας στον κυβερνοχώρο
-36,9% των βιομηχανικών επιχειρήσεων δηλώνει ότι είναι ενημερωμένο και σκοπεύει να συμμετάσχει στην 4η βιομηχανική επανάσταση αλλά δεν έχει διαμορφώσει σχέδιο ακόμα
-53,6% των επιχειρήσεων θεωρεί βασικό εμπόδιο την έλλειψη χρηματοδότησης
-38,9% των επιχειρήσεων θεωρεί βασικό εμπόδιο την έλλειψη κουλτούρας για αλλαγή μέσα στην επιχείρηση

 

Ανάγκη για περαιτέρω αναβάθμιση όλων των υποδομών μεταφορών

 
Από την έρευνα προκύπτει ικανοποιητική σχέση ποιότητας-κόστους μόνο σε ορισμένες υποδομές. Οι μισές από τις τοπικές βιομηχανίες δηλώνουν ότι είναι ικανοποιημένες με το οδικό δίκτυο, ενώ η πλειονότητα δεν είναι ικανοποιημένες ούτε με το δίκτυο παροχής ηλεκτρικής ενέργειας.
– 50% των επιχειρήσεων της χωρικής ενότητας δήλωσε υψηλή ποιότητα κόστους στη διασύνδεση τοπικού δικτύου με οδικούς άξονες ή κεντρικό οδικό δίκτυο.
-34,9% των επιχειρήσεων της χωρικής ενότητας δήλωσε υψηλή ποιότητα κόστους στην Ηλεκτρική ενέργεια/Φυσικό αέριο.
-52,4% για το δίκτυο ύδρευσης/ αποχέτευσης/ όμβριων υδάτων και 33,9% για τις Τηλεπικοινωνίες/Ευρυζωνικότητα
-Το ανθρώπινο δυναμικό (27,9%) και η κυρίως η ζήτηση από την τοπική αγορά (38,3%) αποτελούν τους βασικούς παράγοντες για την παραμονή των επιχειρήσεων στη χωρική ενότητα
 

Αναδιοργάνωση προτεραιοτήτων και σχέσεων

 
Η πρόκληση είναι να υπάρξει ουσιαστική επανεκκίνηση της οικονομίας της ΑΜΘ και αναδιοργάνωση των προτεραιοτήτων και των σχέσεων μεταξύ των επιχειρήσεων, βασιζόμενη στο οικονομικό και εξαγωγικό προφίλ.
 
Παρότι η χωρική ενότητα εμφανίζει υψηλά ποσοστά επιχειρήσεων στις υποσχόμενες κατηγορίες εξωστρέφειας και οικονομικών επιδόσεων, είναι εμφανής σύμφωνα με την έρευνα η τεχνολογική στασιμότητα και η υστέρηση σε θέματα ανθρωπίνων πόρων, συνεργατικών σχέσεων και υποδομών λειτουργίας.
 
Οι επιχειρήσεις της χωρικής ενότητας παρουσιάζουν παρόμοια δυναμική με το σύνολο της χώρας, με ελαφρώς καλύτερες οικονομικές επιδόσεις, και είναι οικονομικά εύρωστες, με το 31,3% να ανήκει στην πλέον δυναμική κατηγορία Α
 
Η χωρική ενότητα διαθέτει τη δεύτερη καλύτερη εξαγωγική επίδοση (47,1% των επιχειρήσεων) μεταξύ όλων των χωρικών ενοτήτων (μαζί με τη Στερεά). Ωστόσο, οι υπόλοιπες επιχειρήσεις καταγράφουν «φτωχές» εξαγωγικές επιδόσεις, ενώ οι περισσότερες (66,7%) είναι στάσιμες τεχνολογικά.
 
Παρατηρείται δε σημαντική υστέρηση στις επιχειρηματικές και συνεργατικές σχέσεις με φτωχές διαπεριφερειακές και ενδοπεριφερειακές σχέσεις για το 62,5% των επιχειρήσεων
 
Σε στάσιμη κατάσταση είναι η αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, με το 55,6% να ανήκει στην 1η θέση της Β2 κατηγορίας, ενώ υπάρχει και Σημαντική υστέρηση στις υποδομές, με το 40,7% να εκτιμά ότι αντιμετωπίζει σημαντικές δυσκολίες με τις υφιστάμενες Υποδομές.

Τα στοιχεία και οι πίνακες προέρχονται από την έκθεση του ΣΕΒ 
«Χαρτογράφηση επιχειρηματικής δραστηριότητας
Τα βιομηχανικά οικοσυστήματα στην περιφέρεια
Νοέμβριος 2019»

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.